Microsoft Word BÄ°LÄ°msel eksen 20++
Yüklə 4,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 49 7) Yeşil Ayna Takındın mı Beline: (Yöre: Yozgat, TRT Repertuvar No: 02360, Kaynak Kişi: Fahri Akbilek, Derleyen ve Notaya Alan: Nida Tüfekçi) 8) Oğlanın Adı Ömer: (Yöre: Yozgat, TRT Repertuvar No: 03832, Kaynak : Yöre Ekibi, Derleme: Banddan yazıldı, Notaya Alan: Soner Özbilen) Bunlardan “Yeşil Ayna Takındın mı Beline” türküsü, Yozgat’ın Eski Pazar Mahallesinde oturan çok fakir bir ailenin genci ile yine çok fakir bir ailenin kızı arasında geçen bir öykünün türküsüdür. “Birbirine komşu olan aileler çocuklarını küçük iken komşu şakalarıyla onları evlendirirler. Akraba olurlar. Oğlanlarını okumak, kızlarını verip mürüvetlerini görmek isterler. Gel gör ki zaman geçer, çocuklar büyür yavaş yavaş, kaş göz ile gençler bir- birlerine jest mimikler yaparlar, git gide ilgileri sevgiye dönüşür. Genç durumu ailesine büyük bir mahcubiyetle açar, aile çok perişan. Oğluna da üzülerek yapamayacaklarını izah ederler. Ancak, zaman gelir kızı istemeye gi- derler. Kız tarafı tamamen değişir, isteyenlerin isimleri sayılır. Gencin ismi yok tabiki… Kız tarafı kızını başkasına verir, düğün hazırlıkları başlar. Damat tarafı kız ta- rafına baklava tepsisi içinde üzeri ipek örtü kapalı hediye gönderirken fakir genç çarşıya koşar. Yeşil bir cep aynası alır ve bir pusula yazar. Aynayı sarar, tepsinin bir köşesine ne yapar yapar iliştirmeyi becerir.” Bu güzel türkünün sözleri şöyledir: Yeşil ayna dakındın mı beline, Gelin gurban olam datlı diline anam diline. Sen düşürdün beni âlem diline, Kendi melül melül gözü yaşlı da yâr Sen sefa geldin, Benim ile mercimeği daşlı da yâr Sen sefa geldin. Çarşıdan aldırdım yeşil aynayı, Boşa çiğnemişim yalan dünyayı yalan dünyayı Ne İstanbul goydum ne de Konya’yı Kendime münasip yâr bulamadım Sen sefa geldin. Kendime münasip yâr bulamadım Sen sefa geldin. “Aynalı Körük” olarak da bilinen “Oğlanın Adı Ömer” adlı Yozgat türküsü, kadın ağzı bir gelin havasıdır. Bu türkünün; üzülür müsün, güler misin denecek bir hikâyesi bulunuyor. Öncelikle bu türkünün literatürlere yansıyan öyküsünü yaza- lım: Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 50 “Sultan ile Ömer’in nişanı yapılır. Fakat herkese hava atmayı seven Sultan, düğün için öyle şartlar ortaya koyar ki; Ömer bunların altından kalkmak için türlü planlar yapar. Sultan arkadaşı Felihan’a nispet yapmak için nişanlısı Ömer’den olmayacak şeyler istemeye başlar. Ömer yoksul olduğundan Sultan’ın isteklerini yerine getiremez. Ve durumu dedesine açar. Ömer ve dedesi Sultan’ın isteklerine karşı yalan söylemeye karar verirler. Sultan’a bütün isteklerinin olacağını söylerler ve düğün günü gelir çatar. Fa- kat düğün günü Sultan isteklerinin yerine gelmediğini görünce kıyameti koparır ve düğün alayı dağılır.” Bu türkünün sözleri şöyledir: Oğlanın adı Ömer Belimi sıktı kemer Yârin ince beline Yakışır gümüş kemer Aynalı körük olmazsa Ben gelin gitmem Ud kemane çalmazsa Aynalı körüğe binmem Gel dağları aşalım Hilâlde buluşalım Girelim biz kol kola Çamlıkta dolaşalım Aynalı körük olmazsa Ben gelin gitmem Ud kemane çalmazsa Aynalı körüğe binmem Gitme fazla ileri Gel bu işten dön geri İnattan hayır gelmez Küpe yap bu sözleri Aynalı körük olmazsa Ben gelin gitmem Ud kemane çalmazsa Aynalı körüğe binmem Bu türkünün nakaratlarında geçen “aynalı körük” tamlamasından biraz söz et- mek istiyorum. Aynalı körük bir fayton çeşitidir. Türkiye’de özellikle 19. yüzyılın sonu 20. yüzyılın başlarında kullanılan Batı tarzı bu yolcu taşıma arabaları henüz motorlu taşıtların yaygın olmadığı zamanlarda şehirlerde işliyordu. Türkiye’ye Batıdan 12 çeşit fayton girmiştir. Briska, kabriyole, kinto, landon, victoria, spider gibi çeşitleri olan faytonlar Türkiye’de de üretilmiştir. Bugün gelin arabaları olarak nasıl ki limuzinler kullanılıyorsa; geçmişte de faytonlar gelin arabası olarak işlev Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 51 görüyordu. Bu arabaların “Victoria Körüklü Gelin Faytonu”nu daha çok zenginler gelin çıkarmada kullanırlardı. Sıradan faytonlar tek atla çekmeli olduğu halde bu faytonlar, iki yada daha fazla at koşularak çekilirdi. Sürücü hariç 4 yolcu taşırdı, körüklüdür. Yolcu koltukları bir geniş, bir dar ikişer kişilik olurdu, yani dört yolcu alırdı. Körük yarım da, tam da açılabilirdi. Halkımız victorya tipi bu faytonlara “körüklü” derlerdi. Bazı körüklü faytonlarda çok güzel ve oturanların kendilerini seyredebileceği aynalar da bulunurdu. Halk arasında bu faytonların adı “aynalı körük” idi. Gelin adaylarının ve genç kızların düğünlerinde “aynalı körük”e bin- mek hayalleriydi. Visa a Vis, aynalı körükler de gelin almalarda kullanılırdı. Hekimoğlu türküsü olarak bilinen ve Ümit Tokcan’ın meşhur ettiği Fatsa’ya ait türkünün ilk bendi şöyledir. Hekimoğlu derler benim aslıma Aynalı martin yaptırdım da (Narinim) kendi neslime Türküde geçen “aynalı martin” 1900’lerin başında çokca kullanılan bir tüfek- tir. Aynalı tüfeği aslında İngilizler icad etmiş, Çanakkale kara savaşlarında kullan- mışlar. Türk askerleri de tüfeklerine ayna takarak aynalı tüfek yapmışlardır. İngiliz- lerden öğrenip tüfeğe ayna takan da Ali Demirel adlı bir askerdir. Ayna şarkılara da konu olmuştur: Sözleri Rıza Polat’a ait Kürdilihicazkâr makamında 1949 yılında Tanburi Sela- hattin Pınar’ın bestelediği şarkı Türkaksağı tarzındadır. Sözleri şöyledir. Yalancıdır hep aynalar Gir kalbime gör kendini Gerçek yüzün bir bende var Gir kalbime gör kendini Kâh güllerde gül nefesin Kâh bülbülde şakrak sesin Nere gitsem benimlesin Gir kalbime gör kendini Pınarlardan akış gibi Halılarda nakış gibi İlk sevgide bakış gibi Gir kalbime gör kendini Atasözlerinde de ayna kullanılmıştır. Örnek olarak birkaç atasözü sıralamak is- tiyorum: -Kişinin sermayesi iki paralık aynadır. -İş insanın aynasıdır. -İş işin aynasıdır. -Adamın aynası arkadaşıdır. -Sevginin aynası kördür. Yüklə 4,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|