Milli Virtual Kitabxana
Yüklə 4,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 79 Ekspert bu baxımdan da Avropada internetin məzmunu ilə bağlı tənzimləmələrə isti yanalışmadığını bildirir. Onun sözlərinə görə, xüsusilə Avropa Birliyinin bu məsələyə münasibəti daha qətidir – internet məzmununun əngələnməsi yolverilməzdir, tətbiq olunan cəzalar isə demokratik cəmiyyət dəyərləri ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir. Avropa Birliyinin mövqeyi Avropa Birliyinin qəbul etdiyi sənədlər göstərir ki, bu qurum da internet mediasının və ümumiyyətlə internetin tənzimlənməsi ilə bağlı vahid standart müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkir. Bu çətinlik Avropa Komissiyasının 1996-cı ildə qəbul etdiyi ―İnternetdə hüquqa zidd və zərərli məzmun‖ aktında belə ifadə olunur: ―Ayrı-ayrı məzmun kateqoriyalarının səbəb olduğu mental problemlər bir-birilərindən köklü şəkildə fərqlənir. Bunlara çox fərqli hüquqi və texnoloji cavablar tapılması lazımdır. Məsələn, uşaqların böyüklər üçün olan pornoqrafik məzmuna çıxışı ilə böyüklərin uşaqlar haqqındakı pornoqrafiyaya çıxışı kimi ayrı-ayrı mövzuları bir-birinə qarışdırmaq təhlükəli olar‖. 1997-ci ildə Avropa Komissiyası internetin tənzimlənməsi məqsədilə plan hazırlayıb və bu planda da ―zərərli və hüquqa zidd məzmunlara müdaxilə fərqli olmalıdır‖ yanaşması şərti əksini tapıb. Düzdür, nə həmin planda, nə də digər qurumların qərarlarında zərərli məzmunla hüquqa zidd məzmunun bir-birindən necə ayrılacağı göstərilib. Amma istər həmin planda, istərsə də digər normativ aktlarda AB-nin yanaşması açıq şəkildə əksini tapıb. Məsələn, haqqında danışdığımız zərərli internet məzmunu ilə bağlı plan saytların qapadılmasını deyil, internet istifadəçiləri üçün özütənzimləyici, məzmun izləyici, beynəlxalq standartlara uyğun dərəcələndirmə və filtrləmə proqramlarının inkişaf etidirilməsini nəzərdə tutur. AB-nin internet cinayətlərinə qarşı həyata keçirdiyi tədbirlərdən biri də xəbərdarlığa əsaslanan məsuliyyət sistemidir. Bu sistem elektron ticarət aktında əksini tapıb. Akta görə, AB üzvü olan dövlətlərdə serverlər sayt sahibinin qanunsuz fəaliyyətlə məşğul olduğuna dair məlumata malik deyillərsə, məsuliyyət daşımamalıdırlar. Bununla yanaşı, sənəddə qeyd edilir ki, dövlətlər serverlər üzərinə qanunsuz fəaliyyətlər və məlumatlarla bağlı dərhal xəbərdarlıq etmək məsuliyyətini qoya bilərlər. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 80 AB-nin 2006-cı ildə qəbul etdiyi Terrorizmə Qarşı Tədbirlər Planında isə internetdən terrorçuların istifadəsinin qarşısını almaq məqsədilə dövlətlər arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi, radikal qrupların internetdən pis məqsədlərlə istifadəsinin təsbit edilməsi, bu yöndə tədbirlər görülməsi kimi maddələr yer alıb. Bundan əlavə, AB-yə üzv dövlətlərdə iqrçilik və əcnəbi düşmənçiliyi ilə mübarizə məqsədilə çərçivə qərarının hazırlanmasına başlayıb. Qərar layihəsi nifrətə və şiddətə təşviq, soyqırım, müharibə və bəşəriyyətə qarşı cinayətləri dəstəkləmə, inkar etmə və ya ciddi şəkildə aşağılama kimi halları əhatə edir. Bu layihə qəbul edildikdən sonra internetə də tətbiq olunacaq. Amma nə qəbul edilən qərarlarda, nə də layihələrdə internetin məzmununa yönəlik məhdudlaşdırıcı, əngəlləyici inzibati tədbirlər nəzərdə tutulur. Avropa Komissiyasının interneti əngəlləmə siyasətini tövsiyə etməməsinin arqumenti budur ki, bağlanan saytlar sürətlə yenidən ortaya çıxır. Digər tərəfdən, mövcud filtrləmə sistemlərini yox etmək mümkündür və bir çox saytlar bunu edirlər, yəni süzgəc sistemi yetərli deyil. Ona görə də komissiya hesab edir ki, istintaq aparıb bu saytlara məsul olanları müəyyənləşdirmədən və mühakimə etmədən məzmunu serverlər vasitəsilə yox etmək və ya ona çıxışı əngəlləmək çözüm deyil. AB-nin rəyinə görə, əngəlləmələr mümkündür, amma bunlar ifadə azadlığı başda olmaqla insan haqlarını məhdudlaşdırmamalıdır. Məhdudlaşdırma demokratik cəmiyyət üçün lazımlılıq və qanuni məqsədlərə uyğunluq prinsipləri ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir. Avropa Şurası nə deyir? Avropa Şurası təşkilat səviyyəsində internetlə 1997-ci ildən ilgilənməyə başlayıb. Xüsusilə internet cinayətlərinin artması müzakirələrin başlamasına səbəb olub və 1997-ci ildə Avropa Şurasının nəzdində kibercinayətkarlığa qarşı mübarizə məqsədilə ekspertlərdən ibarət komissiya yaradılıb. Komissiyanın ekspertləri 2001-ci ilin iyul ayında Kibercinayətkarlığa Qarşı Avropa Konvensiyansının son variantını hazırlayıblar. Konvensiyanı ilk olaraq Xorvatiya, Estoniya, Macarıstan, Litva və Albaniya rafitikasiya ediblər. Sənəd bu ölkələrdə 2004-cü ildən qüvvədədir. Hazırda Kibercinayətkarlığa Qarşı Avropa Konvensiyası Avropa Şurasına üzv olan 25 ölkədə ratifikasiya olunub və qüvvəyə minib. AŞ-yə üzv olmayan ölkələrdən yalnız ABŞ konvensiyanı ratifikasiya edib, Kanada, Yaponiya və Cənubi Afrika da konvensiyaya qoşulublar, amma hələlik onu ratifikasiya etməyiblər. Azərbaycan Kibercinayətkarlığa Qarşı Avropa Konvensiyasını 2008-ci il iyunun 30-da imzalayıb, lakin hələ bu sənəd Milli Məclisdə ratifikasiya olunmadığından qüvvədə deyil. Azərbaycanla yanaşı Avstriya, Belçika, www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 81 Çexiya, Gürcüstan, Yunanıstan, İrlandiya, Lixtenşteyn, Lüksemburq, Malta, Çernoqoriya, Polşa, Portuqaliya, İspaniya, İsveç, İsveçrə və Böyük Britaniya da Kibercinayətkarlığa Qarşı Avropa Konvensiyasını ratifikasiya etməyiblər. Türkiyə, Rusiya, Monako, San-Marino və Andorra isə konvensiyaya qoşulmayıblar. Kibercinayətkarlığa Qarşı Avropa Konvensiyası internetdə bilgisayar sistemləri, şəbəkələr və ya məlumatlar əleyhinə həyata keçirilən əməllərə, eləcə də məzmunla bağlı problemlərə cinayət və üsul hüququ baxımından yanaşan ilk beynəlxalq müqavilədir. Konvensiyanın məqsədi bu sahədəki milli qanunvericiliklərin uyğunlaşdırılması və onu imzalayan dövlətlərin müvafiq qurumları arasında əməkdaşlıq imkanının yaradılmasıdır. 2005-ci ildə Avropa Şurası bu konvensiyaya əlavə olaraq ―Bilgisayar sistemləri vasitəsilə həyata keçirilən irqçilik və əcnəbi düşmənçiliyi xarakteri daşıyan əməllərin cəzalandırılmasına dair‖ protokolu müzakirəyə çıxarıb. Quruma üzv olan ölkələrdən yalnız 13-ü - Albaniya, Bosniya və Hersoqovina, Xorvatiya, Cənubi Kipr, Danimarka, Estoniya, Finlandiya, Fransa, Latviya, Litva, Norveç, Sloveniya, Ukrayna, Makedoniya əlavə protokolu imzalayıb. 2006-cı ildən protokol qüvvəyə minib. Protokola görə, onu imzalayan dövlətlər internetdə irqçiliyə və əcnəbi düşmənçiliyinə yönəlmiş məlumatları cinayət saymalıdırlar. 1940-45-ci illər arasında həyata keçirilən soyqırım və bəşəriyyət əleyhinə cinayətlərin inkarı, aşağılanması, onların legitim sayılması da bu cinayətlər sırasına daxildir. 2007-ci ilin iyun ayında qüvvəyə minən Terrorizmin Qarşısının Alınmasına dair Avropa Konvensiyası isə internetdən xalqı terrora təşviq, terror məqsədilə iştirakçı toplama, terror təlimi üçün vasitə kimi istifadə olunmasına qarşı mübarizənin hüquqi çərçivəsini təmin edir. Bu konvensiyanı imzalayıb, ratifikasiya edərək milli qanunvericiliyinə salan hər bir dövlətdə belə məzmunlu internet məlumatları cinayət hesab olunur. Kibercinayətkarlığa Qarşı Avropa Konvensiyası və əlavə protokol məzmun cinayətləri ilə bağlı hər hansı sayt qapatma və ya girişi yasaqlama tədbiri nəzərdə tutmur. Terrorizmin Qarşısının Alınmasına dair Konvensiyada da saytların bağlanması tədbiri əksini tapmayıb. Avropa Şurasının bütün sənədlərində bağlantı və host təmin edənlərin hüquqları qorunur. Avropa qanunvericiliyinə görə, bağlantını təmin edən tərəf cinayət xarakterli məlumatlara yer verən internet səhifəsinə yer ayırdığına və ya onu bağlantı ilə təmin etdiyinə görə yalnız bir halda suçlu sayıla bilər - əgər bunda bir qəsdi, məqsədi olarsa. Avropa Şurasının Kibercinayətkarlığa Qarşı Konvensiya Komitəsi hüquqazidd məzmun daşıyan saytları əngəlləmə təşəbbüslərinin hüquqi məsuliyyət yaratdığını düşünür. AŞ Nazirlər Komitəsinin 16 noyabr 2007-ci Yüklə 4,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|