N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.6 Karbohidratların oksidləşməsinin pentozofosfat yolu (apotomik oksidləşmə)
309 lə gələn süd turşusu iki istiqamətdə çevrilməyə məruz qalır. Birinci istiqamətdə süd turşusunun 5 1 hissəsi CO 2 və H 2 O oksidləşir, ikinci istiqamətdə süd turşusunun qalan hissəsi qliko- genə çevrilir. Həm anaerob, həm də aerob parçalanmanın müəy- yən mərhələləri eyni fermentlərin (kinazalar, mutazalar, dehidro- genazalar və s.) təsiri ilə baş verir. Anaerob və aerob oksidləşmə yolları arasında sıx əlaqə vardır. Aerob prosesdə (tənəffüs prosesində) süd turşusu birinci mərhələdə oksidləşməklə dekarboksizləşməyə məruz qalır. Bu reaksiyanı molekul kütləsi 4,5 ∙ 10 6 Da olan kompleks ferment- piruvatdehidrogenaza kataliz edir. Oksidləşməklə dekarboksizləş- mə reaksiyasının mexanizmi demək olar çox mürəkkəbdir. Ancaq ümumi şəkildə onu aşağıdakı kimi təsəvvür etmək olar. Oksidləşmə reaksiyası nəticəsində asetilkoenzim A mole- kulunda enerji mənbəyi olan makroergik rabitə yaranır. Bu rabitə hesabına enerji hesabına asetilkoenzim adi və trikarbon turşuları siklinə qoşulur. Asetilkoenzim A həmişə toxumalrada olan oksalat sirkə turşusu ilə kondensləşir və limon turşusu əmələ gəlir, nəticədə asetil-koenzim A azad olur. Əmələ gəlmiş limon turşusu bir sıra çevrilmələrə məruz qalır. Bu çevrilmələrdə 4 reaksiya dehidro- genləşmə, 2 reaksiya isə dekarboksizləşmə yolu ilə baş verir. O Piruvatdehidrogenaza H 3 C− C− COOH + NAD + + HS − KoA O CH 3 – C ~ S − KoA + NADN + H + + CO 2 Asetilkoenzim A 310 Həmçinin bir sıra dehidratlaşma və hidratlaşma reaksiya- ları bu spesifik fermentlərin katalitik təsiri baş verir. Bu çevrilmə- lərin nəticəsində limon turşusunun mərhələli şəkildə oksidləşərək oksalat sirkə turşusuna çevrilir. Deməli toxumalarda limon turşu- sunun əmələ gəlməsi və oksidləşməsi ―dövri‖ xarakter daşıyır. Limon turşusunun toxumadaxili dövranı alınır. Bu haqda ilk fikir söyləyən alman alimi Q. A. Krebsin şərəfinə Krebs sikli adlanır. Krebs sikli aerob şəraitdə toxumadaxili tənəffüsdə müm- kündür. Piroüzüm turşusunun oksidləşməklə dekarboksizləşməsini ümumi şəkildə açağıdakı kimi təsəvvür etmək olar. mol Coul K G 1 , 163 CH 3 COO ─ + ½O 2 +KoASN+3ADF+3F n → CH 3 COSKoA+2H 2 O+CO 2 +ATF; 311 Əmələ gəlmiş piroüzümasetil-KoA trikarbonturşuları sik- linə sitoxrom sisteminin köməyi ilə qoşulur, ən sonda isə CO 2 və H 2 O parçalanır. Di- və trikarbon turşuları qoşulan bütün mürəkkəb ferment sistemi mitoxondriyalara elektron və protonların daşıyıcısı rolunu oynayır. 11.6 Karbohidratların oksidləşməsinin pentozofosfat yolu (apotomik oksidləşmə) Karbohidratların apotomik oksidləşməsinin (parçalanması- nın) öyrənilməsində O. Varburqun, F. Lipmanın, F. Dikkensin, B. Xareneyrinin və B. Engelhardın böyük rolu olmuşdur. Bu pro- sesi təşkil reaksiyaları hüceyrələrin sitoplazmasında baş verir. Apotomik oksidləşmə prosesinin əvvəlində qlükolitik par- çalanmada olduğu kimi qlükozanın (və ya qlikogenin) fosforlaş- ması nəticəsində qlükoza-6-monofosfat efiri əmələ gəlir. Bu mərhələdən sonra qlükolitik və apotomik parçalanma bir-birindən ayrılır. Bu prosesdə qlükoza-6-fosfat ikinci dəfə fosforlaşma prosesinə uğramır. Karbohidratların oksidləşməsinin pentozofos- fat yolu ilə qlükoza-6-fosfatın oksidləşməsi ilə başlayır. Bu pro- sesdə qlükoza-6-monofosfat efirinin birbaşa oksidləşməsi nəticə- sində ribuloza-5-fosfat və CO 2 əmələ gəlir. Qlükoza-6-fosfatın ribuloza-5-fosfata çevrilməsi bir neçə mərhələdən ibarət olan fermentativ prosesdir. İlk mərhələdə qlükoza-6-fosfat dehidrogenaza fermentinin təsiri ilə hidrogensizləşərək 6-fosfoqlükonolakton əmələ gətirir. NADF isə qlükoza-6-fosfatdan ayrılan hidrogen atomlarını qəbul 312 edib, NADF H 2 -yə çevrilir. Bundan sonra reaksiya mühitində olan qlükon – laktoza fermentinin təsiri ilə 6-fosfoqlükonlaktondan eyni adlı turşu əmələ gəlir. İlk mərhələdə qlükoza-6-fosfat molekulu qlükoza-6- fosfatdehidrogenaza və NADF + iştirakı ilə 6-fosfoqlükonolaktana çevrilir. Bu proseslər aşağıdakı kimidir: O O C C OH H OH H OH Qlükonolaktonoza HO H O + H 2 O HO H H OH H OH H H OH OH OH CH 2 −O−P=O CH 2 −O−P=O OH OH 6-Fosfoqlükonolakton 6-Fosfoqlükon turşusu H OH O C C H OH H OH Qlükoza-6-fosfat- HO H O + NADF + dehidrogenaza HO H O + NADFN + H + H OH H OH H H OH OH CH 2 −O−P=O CH 2 −O−P=O OH OH Qlükoza-6-fosfat 6-Fosfoqlükonolakton Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|