N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov

337 
 
müsariqə venaları vasitəsilə qapı venasına keçir. Resintez prosesi 
nəticəsində  bağırsaq  divarlarında  ATF,  koenzim-A  və  sitidin 
trifosfatın  iştirakı  ilə  müəyyən  miqdar  (30–40%)  neytral  yağlar 
sintez  olunur.  Bunların  bir  qismi  orqanlarda  ehtiyyat  şəklində 
toplanır, qalanı isə hidroliz olunaraq qana sorulur, ayrı-ayrı orqan-
lara aparılır. 
 
 
12.1 Yağların parçalanması 
 
Yağların  (triqliseridlərin)  parçalanması  onların  hidrolizi 
nəticəsində  baş  verir.  Hidroliz  nəticəsində  qliserin  və  ali  yağ 
turşuları  alınır.  Ali  yağ  turşuları  tərkibində  əsasən  karbonun 
miqdarı  16:18  olan  (həmişə  cüt  karbon  olur)  doymuş:  palmitin–
C
15
H
31
COOH,  stearin – C
17
H
35
COOH və  araxin – C
19
H
39
COOH 
turşuları, doymamış: olein – C
17
H
33
COOH, linol – C
17
H
31
COOH, 
linolein – C
17
H
29
COOH, araxidon – C
19
H
31
COOH  turşuları olur.  
Yağların hidrolizi nazik bağırsaqda mədəaltı vəzin hazırla-
dığı lipolitik fermentlərin (əsasən lipazanın) təsirilə baş verir.  
Lipolitik fermentlər iki tipdə olur. Birincilər triqliseridlər-
də olan α-efir rabitəsinin, ikincilər isə β-efir rabitəsinin hidrolizini 
kataliz  edirlər.  Triqliseridlər  birbaşa  hidrolizə  uğramır.  Hidroliz 
prosesi mərhələlərlə  baş  verir. Əvvəlcə α-efir rabitələri, sonra isə 
β-efir rabitələri hidrolizə məruz qalır.  
 

---

338 
 
 
 
 
β-monoqliseridlərin bir hissəsi bağırsaq divarlarından qana 
sorulur. Digər hissəsi resintez prosesinə uğrayır. Qalan hissəsi isə 
qaraciyərdə  spesifik  olmayan  aliesteraza  fermentinin  təsirindən 
hidrolizə uğrayır.  
 
 
 
Sonrakı proses orqanizmdə qliserin və ali yağ turşularının 
parçalanması ilə davam edir.  
CH
2
−OH                                                 CH
2
−OH 
             O                                   
Ali- 
                                          
                    esteraza 
CH−O−C−C
17
H
35
   +  H
2
O                     CH−OH   + C
17
H
35
−COOH 
                                                                                                         
Stearin turşusu
 
CH
2
−OH                                                 CH
2
−OH 
 
Β-Monoqliserid                                               Qliserin  
               O                                                
 
CH
2
−O−C−C
17
H
35
                     CH
2
−OH 
             O                     H
2
O;                   O 
                                                   lipaza 
CH−O−C−C
17
H
35
                      CH−O−C−C
17
H
35
     +  C
15
H
35
COOH 
                                                                                              
Stearin
 
                                                                                                                   turşusu
 
CH
2
−OH                                     CH
2
−OH    
 
 
α-β-Diqliserid
      
                          β-Monoqliserid
 
               O                                               O 
 
CH
2
−O−C−C
17
H
35
                     CH
2
−O−C−C
17
H
35
 
             O                     H
2
O;                   O 
                                                   lipaza 
CH−O−C−C
17
H
35
                      CH−O−C−C
17
H
35
     +  C
15
H
31
COOH 
              O                                                                              
Palmitin
 
                                                                                                                                    turşusu
 
CH
2
−O−C−C
15
H
31
                     CH
2
−OH     
Triqliserid (palmitodstearin)                  α-β-Diqliserid
     

---

339 
 
12.2 Qliserin və yağ turşularının mübadiləsi 
 
Triqliseridlərin  hidrolizindən  əmələ  gəlmiş  qliserin  və  ali 
yağ  turşuları  sonrakı  mübadilə  prosesində  bir  sıra  çevrilmələrə 
məruz qalırlar və aşağıdakı sxemdə daha aydın göstərilmişdir: 
 
 
 
Qliserin resintez prosesinə və ya başqa mübadilə prosesinə 
qoşulsa  belə  karbohidratlarda  olduğu  kimi  əvvəlcə  ATF-in  təsiri 
ilə  fosforlaşmaya  məruz  qalır.  Prosesi  qliserolkinaza  fermenti 
kataliz edir.  
 
 
CH
2
−OH                                             CH
2
−OH 
                                      
Qliserokinaza 
CH−OH     + ATF                              CH−OH                + ADF 
                                                                               OH 
CH
2
−OH                                             CH
2
−O−P=O 
    
Qliserin      
                                                         OH 
                                                            
1-Fosfoqliserin 
 

---