Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

19  çeşiddə  dolm a,  20  çeşiddə  balıq  xörəkləri,  hom çinin  şirniyyat, 

şərbətlər,  konservləşdirilm iş  m əhsullar və  s.  Ə h atə  edilərək,  üm u- 

m iyyətlə  520-dən  artıq  m əhsulun  hazırlanm ası  h a q d a   geniş  məlu- 

m a t və ko n k ret reseptlər verilir» [115,  4\.

«D adlı  və  ləzzətli  xörəklərin  sirri»  adlı  soraq-m əlum at  nəşri 

«Ön  söz»lə  başlayır.  K itab m   quruluşu,  a p a ra tı  etiraz  doğurm ur. 

K itab m  annotasiyası, rəyçiləri (K ulinariya k om binatınm  direktoru

C .M .X əlifzadə,  A zərbaycan  Texnologiya  İn stitu tu n u n   baş  müəlli- 

mi  N .M .H üseynov),  red a k to ru   və  «Ön  söz»ün  müəllifi  (Sabir  Əli- 

yev) vardır.  Soraq-m əlum at nəşrində m ateriallar və m əlum atlar ikı 

böyük  bölmədə:  «Yeyinti  m əhsulları  haqqm da  əsas  m əlum atlar» 

və  «Yeyinti  m əhsullarınm   emalı  proseslərinin  təsnifatı»  sistemləş- 

dirilib.  H ər  bölmədə  çoxsayda  yarım bölm ələr,  sərlövhələr  vardır. 

H ə r  bölm ənin  və  yarım bölm ələrin  sonunda  «Faydalı  məsləhətlər» 

başlıqlı  yazılarda  çox  m araqlı  və  əhəmiyyətli  m əlum atlar  öz  əksini 

tapm ışdır.  N əşrin  q uruluşunun  gözəl,  texniki  tərtib atm m   yaxşı  ol- 

m asm da  kitab ın   texniki  red ak to ru n u n   (Səlim  Ə hm ədov)  böyük 

xidm əti  vardır.  Bu  cür  əhəmiyyətli  soraq-m əlum at  nəşrinin  nazik 

üzlükdə  və  keyfiyyətsiz  kağızda  buraxılm ası  tədq iq atçıd a  və  xüsu- 

silə oxucuda təəssüf hissi doğurur.

Son  illərdə  qadın  m övzusunda  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  çapı 

genişlənmiş  və  artm ışdır.  Hələ  1996-cı  ildə  «A zərbaycan  Ensiklo- 

pediyası»  N P B   Laslo  M a q d a   və  P etrn a  Pikler  E m m inin  «A nanm  

m əlum at  kitabı»nın  tək ra r  nəşrini  buraxıb.  «G ənc  ailənin  ensiklo- 

pediyası»  seriyasm da  buraxılm ış  b u   soraq-m əlum at  nəşrində  uşa- 

ğm  çağa  və  südəmər  dövrünün  xüsusiyyətləri,  o n u n   inkişafı  və  sü- 

dəm ər  uşağa  qulluq  qaydaları  (uşağm   qidalanm ası,  rejimi,  tərbi- 

yəsi və s.) və s.  haqqm da zəruri, yığcam  m əlum atlar verilmişdir.

Q ad m   m övzusunda  tərtib   edilən  ensiklopedik  nəşrlərdən  söh- 

bət gedərkən  Sabir G əncəlinin  «Q adm ,  gözəllik  və  ülviyyət»  (2001.

-   336  s.)  adlı m əlum at kitabm m   adm ı  çəkməliyik.  Professor  Z əhra 

Q uliyevam n  üç  dildə  ön  sözü  ilə  nəşr  olunm uş  b u   soraq-m əlum at 

nəşri  ensiklopedik  nəşr  deyil,  publisistik,  poetik  b ir  dillə  yazılmış 

m əlum at  kitabıdır.  N əşrdəki  bioqrafik  m əqalələr  peşələr,  dövrlər 

və  m övzular  üzrə  qruplaşdırılm ışdır  ki,  bu  ensiklopedik  qayda  və 

prinsiplərə əməl olunm adığını göstərir.

V ektor  Beynəlxalq  Elm   M ərkəzinin  beynəlxalq  layihəsi  əsasm- 

d a  Elçin İskəndərzadənin  rəhbərliyi ilə hazırlanm ış  (tərtib  edəni və 

re d a k to ru   d a  odur)  «A zərbaycanm   tanm m ış  xanım ları»  (ensiklo-

pedik  nəşr)  (Adiloğlu.  -   2002.  -   270  s.)  adlı  m əlum at  kitab m d a  öl- 

kənin 263 tanm m ış qadm ının hər biıinə bir səhifə ayrılm aqla iki dil- 

də  (azərbaycan  və  ingiliscə)  bioqrafıyaları  verilmişdir.  Bu  m övzuda 

ensiklopedik  nəşr  kimi  dəyərləndirməli  olduğum uz  nəşr  «Azər- 

baycan  Ensiklopediyası»  N əşriyyat-Poliqrafiya  Birliyi  tərəfindən 

buraxılmış  «Azərbaycan qadm ı ensiklopediyası»  bircildliyidir (2002). 

Ensiklopediyalar  üçün  zəruri  sayılan  tərtib  prinsiplərinə  riayət  olun- 

m aqla  çap  edilmiş  bu  ensiklopedik nəşrə ön sözü fəlsəfə  elmləri  dok- 

toru  Ram iz  M ehdiyev yazmışdır.  M əqalələr qədim dən  m üasir  dövrə 

qədər  1300  Azərbaycan  qadm ı  -   hökm darlar,  ünlü  şair  və  yazıçılar, 

ictimai-siyasi xaduxılər, alimlər,  şöhrətli rəssamlar, yüksək adlar almış 

müğənnilər,  aktrisalar  -   haqqm dadır.  Azərbaycanca  bioqrafık  mə- 

qalələrə  şəxs barədə  ingiliscə  çox  yığcam bir əlavə  (soyadı,  adı,  atası- 

mn adı, doğum  tarixi, titulu və ya ən yüksək vəzifəsi) verilmişdir.

M üqayisəli  təhlil  göstərir  ki,  A zərbaycan  q adm ları  m övzusun- 

da son illərdə çap edilmiş sahə ensiklopedik nəşrlərin (əslində əksə- 

riyyəti  m övzu  soraq-m əlum at  kitablarıdır)  ham ısm m   m əzm unu 

eynidir,  çox  az  fərqləri  var,  əksəriyyəti  bu  və  ya  digər  şəkildə  əsa- 

sən  eyni  qadm larm   bioqrafiyalarm ı  əks  edir.  Belə  eyni  m əzm unlu 

m övzu  soraq-m əlum at  kitabları  oxucuya  yeni  inform asiya  verm ir, 

bu da nəticədə nəşrin geniş  yayılm asm a mənfi təsir göstərir.  Bu cür 

nəşrlər  an caq   əsasən  ensiklopedik  nəşrlərdə  h aq q m d a  bəhs  edilən 

qadm lar,  başqa sözlə konkret alıcılar arasm da yayıla bilər.  Elə belə 

soraq-m əlum at  kitablarm ı ç a p d an  b u rax a n  nəşriyyatların  m əqsədi 

də  bu d u r.  N əşrlərdən  bu  yolla  pul  qazan an   nəşriyyatlar  və  müəl- 

liflər  üm um ən  A zərbaycanda  kitabçılıq  işinin  inkişafm a  m üəyyən 

m ənada  zərbələr  vururlar.  Üm um iyyətlə,  A zərbaycan  k ita b   m ədə- 

niyyəti bu  yolla lazımi səviyyədə inkişaf edə bilməz.  Fikrim izcə,  is- 

tər sahə və istərsə də  mövzu  soraq-m əlum at  nəşrlərinin  buraxılm a- 

sı  da  m üxtəlif sahələr  və  m övzulann  rəngarəngliyi  əsas  am illərdən 

biri  və  başlıcası  olmalıdır.  Soraq-m əlum at  nəşrlərinin  geniş  oxucu 

auditoriyasm da  yayılması  və  istifadə  edilməsi üçün  qeyd  etdiyim iz 

amil  əsas  götürülməlidir.  Soraq-m əlum at  nəşrlərinin  m üasir  tarixi- 

nə  nəzər  yetirdikdə  m əlum   olu r  ki,  bu  am ilə  böyük  əhəm iyyət  ve- 

rən dünya nəşriyyatları vardır.

«Borçalı»  m övzusunda  iki  soraq-m əlum at  kitabı:  «Borçalı  en- 

siklopediyası».  1999-2003-cü illərdə «Borçah»  nəşriyyatı tərəfindən 

8  cilddə  buraxılm ışdır.  «Borçalı  alimləri»  (AM E.  -  2001.  -   509  s.) 

m əlum at kitabm ı  M .Sarvan tərtib  etmişdir.

---