Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

M əktəblərim izdə  şagirdlər,  universitetlərdə  tələbələr  latm   qrafika- 

sıyla  oxuyur,  am m a  dərsliklərdən  başqa  bu  yeni  q rafik a  ilə  nəşr 

olunm uş  kitablar  dem ək  olar  ki,  yox  dərəcəsində  idi.  Y axud  çox 

cüzi tirajla -  ən çoxu beş yüz nüsxəylə çıxırdı ki,  geniş  kütlələrin bu 

k itab lard an  istifadəsi  im kansız olurdu.  Deməli,  ölkədə kitab   qıtlığı 

yaranm ışdı.  Sərəncam la  bu  kitab   qıtlığı  m üəyyən  qədər  arad an  

qaldırılır.  N əşr  olunan  k itab ların   böyük  tirajlarla  çıxm ası  nəzərdə 

tu tulurdu.  Deməli,  bütün  dünyada,  m üxtəlif  ölkələrdə  yaşayan 

azərbaycanlılar həm   bu  k itablardan,  həm  də  onlarm   elektron  ver- 

siyalarından  istifadə  edə  biləcəklər.  Bu  sərəncam ın  m üstəsna  əhə- 

miyyəti  vardır.  A zərbaycan  R espublikası  P rezidentinin  sərəncamı 

ilə  2004-cü ildə A zərbaycan  dilində  latm   qrafikası  ilə  çapı  nəzərdə 

tu tu lan  əsərlərin siyahısmda:  Azərbaycan  dilinin  izahlı  lüğəti,  Azər- 

baycan dilinin orfoqrafiya lüğəti,  «Azərbaycan X alq Cüm huriyyəti» 

ensiklopediyası,  Azərbaycanca-ingiliscə  lüğət,  Azərbaycanca-rusca 

lüğət,  «Ədəbiyyat  və  incəsənət»  ensiklopediyası,  İngiliscə-azərbay- 

canca  lüğət,  Klassik  Azərbaycan  ədəbiyyatında  işlənən  ərəb  və  fars 

sözləri lüğəti, Rusca-azərbaycanca lüğət də vardır [34].

D övlət müstəqilliyinin başlıca  rəm zlərindən  biri  sayılan  ana di- 

linə  dövlət  qayğısınm  d a h a  da  artm asm ı  təm in  etm ək,  A zərbaycan 

ədəbiyyatı,  mədəniyyəti  və  elminin  ən  gözəl  nüm unələrini  m üasir 

dövrdə təbliğ etmək və gələcək nəsillərə çatd ırm aq  m əqsədilə Azər- 

baycan  dilində  əvvəllər  kiril  qrafikasm da  çap  olunm uş  əsərlərin 

kütləvi  şəkildə  latm   qrafikası  ilə  çapm ın  həyata  keçirilm əsini  qar- 

şıya  qoyan  bu yeni  sərəncam ın m üstəqillik  illərində  k ita b   nəşrinin,

o  cümlədən  soraq-m əlum at  kitablarının  inkişafına,  nəşr  edilib  ya- 

yılm asm a  köməyi  şübhəsizdir.  Çünki  ensiklopediyalar,  lüğətlər  ən 

çox  istifadə  edilən  k itab lar  olduğuna  görə  b u   sərəncam da  onlarm  

yenidən nəşri də diqqət m ərkəzində olm uşdur.

O nu  da  qeyd  etməliyik  ki,  m üasir elm i-texniki  şəraitdə  lüğətlə- 

rin  tərtibində  və  inkişafm da  xüsusi  yer  tu ta n   term in  yaradıcılığı, 

yeni  hadisə  və  anlayışların  dəqiq  m ənalandırılm ası  böyük  əhə- 

m iyyətə  m alikdir.  Bu  sahədə  respublikam ızda  ardıcıl  iş  aparılır, 

dilçilər,  ayrı-ayrı  elm  sahələrinin  mütəxəssisləri  term inologiyanm  

inkişafı  və  təkmilləşdirilməsi  üçün  böyük  səylər  göstərirlər.  Prob- 

lem in  bütün  cəhətləri  hələ  tam   aydm laşdırılm am ışdır.  Bu  sahədə 

çətinliklər və nöqsanlar da az deyildir [1 4 ,176-177].

Hələ m üstəqilliyimizdən  bir  qədər  əvvəl,  1985-ci  il  iyunun  7-də 

«K om m unist»  qəzeti  redaksiyasının  və  A zərbaycan  SSR   Elmlər

A kadem iyası  Term inologiya  K om itəsinin  birlikdə  keçirdikləri 

«D əyirm i  stol»  arxasında  (keçirilmiş)  söhbətdə  m əhz  həm in  nöq- 

sanlardan  danışılrmş,  term inologiyam ızın  bir sıra a k tu a l məsələləri 

m üzakirə  olunm uşdur.  B urada  A zərbaycan  R espublikası  Elm lər 

A kadem iyasınm   vitse-prezidenti,  akadem ik  C.Q uliyev,  A zərbay- 

can  R espublikası  Elmlər  A kadem iyasınm   ədəbiyyat,  dil  və  incəsə- 

nət  bölməsinin  akadem ik-katibi,  akadem ik  M .Cəfər,  A zərbaycan 

R espublikası  Elm lər  A kadem iyasm ın  akadem ikləri  M .Şirəliyev,

A .Ə fəndizadə,  İ.M ustafayev,  A zərbaycan  R espublikası  Elm lər 

A kadem iyasınm  m üxbir üzvləri  Ə .O rucov,  Ə .M irəhm ədov,  fəlsəfə 

elmləri  d o k to ru   M .A ğam irov,  iqtisad  elmləri  d o k to ru   Q .Ə bdülsə- 

limzadə,  filologiya elmləri d o k to ru  M .Qasım ov, A zərbaycan Sovet 

Ensiklopediyası  baş  red ak to ru n u n   birinci  müavini,  filologiya  elm- 

ləri  d o k to ru   A .D adaşzadə,  texnika  elmləri  nam izədi  B .Ə hm ədov 

və b aşqaları iştirak etmişlər [252].

A kadem ik C.Quliyev çox haqlı olaraq qeyd etm işdir ki,  «.. .son 

illərdə,  xüsusən  dilimizin  lüğət  tərkibinin  mühüm  q o lunu  təşkil 

edən  term inologiyam n  təkmilləşdirilməsi,  sistemə  salm m ası,  uni- 

fikasiyası sahəsində faydalı işlər görülm üşdür...

Elm   və  texnikanm  bəzi  sahələrinə,  o  cümlədən üm um i  m exani- 

kaya,  hesablam a  texnikasm a,  kosm onavtikaya,  biologiyaya  aid 

sanballı term inoloji  lüğətlərin olm am ası nəşriyyat işçiləri,  tərcümə- 

çilər, m üəllim  və tələbələr üçün xeyli çətinlik törədir.  Belə bir cəhəti 

nəzərə  a la raq   əlaqədar mütəxəssisləri  göstərilən  sahələr  üzrə  lüğət- 

lərin tərtibinə cəlb etm ək lazım dır» [252].

A kadem ik  M .C əfərin  fikri  xüsusilə  əhəmiyyətlidir.  O,  qeyd 

edirdi  ki,  «...term inologiyanm   m üasir  elm  və  texnikanın  inkişafı 

səviyyəsi  ilə ayaqlaşa bilməsi çox vacibdir» [252].

G öründüyü  kim i  m üxtəlif  elm  və  bilik  sahələrinin  tanm m ış 

alimləri  term in  yaradıcılığına,  lüğətlərin  nəşrinə  böyük  əhəmiyyət 

verirdilər.  Çünki  m üasir  elmi-texniki  tərəqqi  ilə  əlaqədar  o laraq 

yalnız  yeni  sözlər yaranır.  O nları  m ünasib  term inlərlə  ifadə  etm ək, 

eyni zam anda,  m övcud term inləri vaxtaşırı nəzərdən keçirib dəqiq- 

ləşdirm ək zərurəti yaranır.  B una görə də term inoloji lüğətlərin vax- 

tında  çap  edilməsinə  im kan  əmələ  gəlir.  M üxtəlif  elm   sahələrinin 

mütəxəssisləri  çox  haqlı o laraq  qeyd  edirlər  ki,  term inoloji  lüğətlər 

vaxtm da  nəşr  edilib  mütəxəssislərə  çatdırılm ır.  X üsusən  «Elm» 

nəşriyyatında  lüğətlər  illərlə  yatıb  qalır»  (prof.  H .H acıyev),  fılolo- 

giya  elm ləri  d o k to ru   M .Q asım ov  yazırdı:  «Term inoloji  lüğətlərin

---