Suleyman-m teze qxd

4.
 
Modellər  üzərində  yanşlar  keçirilən  idman  növləri;  Burada 
idmançılar  hazırladıqlan  mədelləri  müəyyən  qaydalar  əsasında 
yanşlara çıxanrlar. Misal əlaraq-aviə, avto, raket, qayıq mo- delizmi 
və s. növlərini göstərmək əlar. 
5.
 
Abstrak  idrakın  köməyi  ilə  rəqibə  qalib  gəlməklə  xarakterizə 
əlunan  idman  növləri.  Belə  idman  növlərindən-şahmat,  dama, 
qalaqapı və digər intellektual idman növlərini qeyd etmək olar (Nazim 
Məcidov. İdman nəzəriyyəsi, Bakı, 2009, səh. 20) 
Çalışma  109.  Yəl  verdiyiniz  bir  səhv  hərəkətə  (hadisəyə)  görə 
izahat yazın. 
3.
 
PIIİİSİSTİK İSİUI
 
Publisistik  üslubu  mətbuat  və  ya  qəzet  üslubu  da  adlandırırlar. 
Publisistik  üslub  kütləvi  və  çox  işlək  üslubdur.  Bu  üslub  mətbuat 
səhifələrində-qəzet  və  jurnallarda  çap  olunan  müxtəlif  növ  yazıları, 
ictimai-publisistİk  və tənqidi məqalələri əhatə edir. Radio-televiziya 
verilişləri  də  bu  üslubda  aparılır.  Verilişi  müəlliflər,  redaktor  və 
rejissərlar yazılı şəkildə hazırlayır, apancılar həmin materialı əxuyub 
tanış  əlduqdan  sonra  şifahi  şəkildə  dinləyici  və  tamaşaçılara 
çatdmrlar.  Bu  üslubda  siyasi,  səsial,  iqtisadi  məsələlər,  həyatda  baş 
verən  müxtəlif  hadisələr,  faktlar  müəllif  dili  ilə  sadə  şəkildə  öz 
ifadəsini  tapır.  Qəzet  və  jurnallarda  istehsalatla  bağlı  əçerklər,  yəl 
qeydləri,  səyahət  düşüncələri,  xatirələr,  məzəli,  gülməli  əhvalatlar, 
felyetənlar da dərc olunub oxuculann ixtiyanna verilir. 
Mətbuat üslubunda geniş əxucu kütləsi üçün anlayışlar, hadisə və 
əhvalatlar mənası aydın əlan sözlər və ifadələrlə, imkan daxilində sadə 
cümlələrlə  ifadə  olunur,  fikirlər  təhkiyə  üsulunda  çatdırılır.  Burada 
məcaziliyə,  obrazhğa,  əsasən  yer  verilmir,  terminlər  az  işlədilir. 
Publisistik üsluba aid qəzet materialları baş redaktorun, məsul katibin 
müdaxiləsi nəticəsində nəşr olunla 

---

sa da, müxbirlər, ayn-ayn müəlliflər tərəfindən yazıldığından onlarda 
ədəbi dil nərmalanndan uzaqlaşma hallarına təsadüf olunur. Məsələn: 
"Yeniyetmə  stolüstü  tennisçilər  ölkə  birincilərini  Şəkidə  müəyyən 
edəcəklər. Martın 1-dən 5-dək keçiriləcək yarışda müxtəlif şəhər və 
rayonlardan təxminən 120 tennisçi 1992, 1994, 1995-ci illər təvəllüdlü 
və daha kiçik yaş qruplan üzrə mübarizə aparacaqlar"; "Yarışa qatılan 
Nicat  Məmmədov  mübarizəyə  fin  Samps  Nisti  üzərində  qələbə  ilə 
başlayıb";  "Onlar  medal  yəlunda  3  qələbədən  sonra,  yarımfinalda 
hindistanlı gələcək qalibə yeniliblər" və s. ("İdman" qəzeti, 16 fevral, 
2010-cu il); 
"Yeniyetmə  stəlüstü  tennisçilər"  əvəzinə  "Stolüstü  tennis  üzrə 
yeniyetmələr", "müxtəlif şəhər və rayonlar" əvəzinə sadəcə "şəhər və 
rayənlar", "120 tennisçi 1992, 1994, 1995-ci illər təvəllüdlü və daha 
kiçik yaş qrupları üzrə" əvəzinə "1992, 1994, 1995-ci illərdə anadan 
əlmuş və daha kiçik yaş qrupu üzrə 120 tennisçi" yazılsa idi, fikir daha 
dəqiq və düzgün ifadə edilmiş olardı. 
Sual və tapşırıqlar 
1.
 
Publisistik üslub nədir? 
2.
 
Publisistik üslub bədii və elmi üslüblardan nə ilə fərqlənir? 
3.
 
Qəzetlərdə şeir və hekayələr də nəşr əlunur. Onları publisistik 
üsluba daxil etmək olarmı? Cavablanmzdan asılı olaraq səbəbini izah 
edin. 
4.
 
Publisistik  üslubda  məcaziliyə,  obrazhğa  yer  verilirmi? 
Fikrinizi əsaslandırın. 
5.
 
Terminlərə qəzet səhifələrində niyə az yer verilir? 
6.
 
Nitqin zənginliyi dedikdə nə nəzərdə tutulur? Nitqin zənginliyi 
və ya kasıblığını necə müəyyənləşdirmək olar? 
7.
 
Qəzet dilinin əsas keyfiyyəti nədir? Fikrin aydın ifadəsinin ilkin 
şərti nə hesab olunur? 
Çahşma 110. Mətni oxuyun, publisistik üsluba xas olan məqam- 
lan göstərin. Bu nitq bədii və ya elmi üslubdan nə ilə fərqlənir? 
174 

---

Azərbaycan  Hava  və  Ekstremal  İdman  Növləri  Federasiyası 
Beynəlxalq Aviasiya Federasiyasının (FAİ) qəran ilə bu quruma fəal 
üzv qəbul edilib. Dünyada mülki və idman aviasiyası üzrə standartları 
və ictimai münasibətləri müəyyən edən bu təşkilata üzv olmuş Hava 
və  Ekstremal  İdman  Növləri  Federasiyası  Azərbaycandan  FAİ  üzvi 
olan  ilk  və  yeganə  qurumdur.  Beynəlxalq  Aviasiya  Federasiyasının 
120-dən  çox  ölkənin  nümayəndələrindən  seçilmiş  idarə  heyəti  var. 
Xatırladaq ki, bu yaxınlarda Azərbaycan idmançılarının təmsil etdiyi 
buzadırmanma  üzrə  milli  komandamız  Dünya  kuboku  yarışlannm 
birinci mərhələsində 42 kişi və 26 qadın idmançı arasında keçirilən 
yanşlarda sürətlə dırmanma üzrə kişilərdən ibarət komandamız 18-ci, 
qadın  idmançı-  lanmız  isə  17-ci  yerə  tutublar.  Həmçinin  yanşlar 
zamanı  bu  növ  üzrə  hakimlər  üçün  keçirilən  seminarda 
federasiyamızın  nümayəndələri  Yaqub  Əsədov  və  Yevgeniya 
Nəcəfova  Beynəlxalq  Alpinizm  Federasiyasından  (İJİAA)  hakim 
sertifikatları alıblar ("Olimpiya dünyası" qəzeti, 29 yanvar  -1 fevral 
2010-cu il). 
Çalışma  111.  Yuxarıdakı  mətndə  Avropa  dillərindən  gələn 
sözlərə görə statistik təhlil aparın, onların termin yoxsa ümumiş- lək 
sözlər olduğunu izah edin. 
Çalışma  112.  Verilmiş  sözlərin  mənasını  aydınlaşdırmağa 
çalışın, onların nə vaxt termin, nə vaxt beynəlmiləl söz kimi işlənmə 
məqamlarını izah edin, onlara ən çox hansı üslubda rast gəldiyinizi 
deyin: 
snoubord,  fristayi,  tras,  buzadırmanma,  alpinizm,  sertifikat, 
taekvondo,  missiya,  çempionat,  konfederasiya,  vitse-prezident,  liqa, 
komer, legioner, limit, turnir, matç, arena, debüt. 
Çalışma  113.  Məşqçi  kimi  ixtisasınıza  uyğun  məşğələlər 
keçirmək istəyirsiniz. Onun haqqında məlumat yazın. 
Çalışma  114.  Uzaqda  yaşayırsınız:  Ailənizə  min  manat  pul 
göndərdiyiniz barədə teleqram vurun. 
17^ 

---