X uzuridagi pedagog kadrlar

Bilaman	Bilishni xo^layman
Bilib oldim

GOdan foydalanish uch boskich asosida amalga oshiriladi:


Talabalarning urganilishi rejalashtirilayotgan
mavzu buyicha tushunchalarga egalik darajalari


a nik* la na di





Talabalarning mavzu buyicha mavjud bilimlarini
boyitishga bulgan edtiyojlari urganiladi





Talabalar mavzuga oid ma’lumotlar bilan batafsil tanishtiriladi


Boskichlar buyicha amalga oshirilgan darakatlarning tafsiloti kuyidagicha:

1. 
   talabalar kichik gurudlarga biriktiriladi;
   
2. 
   talabalarning yangi mavzu buyicha tushunchalarga egalik darajasi urganiladi;
   
3. 
   talabalar tomonidan kayd etilgan tushunchalar loyidaning 1-bandiga yozib boriladi;
   
4. 
   talabalarning yangi mavzu buyicha mavjud bilimlarini boyitishga bulgan edtiyojlari urganiladi;
   
5. 
   talabalarning edtiyojlari sifatida bayon etilgan tushunchalar loyidaning 2-bandiga yozib kuyiladi;
   
6. 
   ukituvchi yangi mavzuga oid umumiy ma’lumotlardan talabalarni xabardor kiladi;
   
7. 
   talabalar tomonidan uzlashtirilgan yangi tushunchalar aniklanadi;
   
8. 
   bayon etilgan yangi tushunchalar loyidaning 3-bandiga yozib kuyiladi;
   
9. 
   mashgulot yakunida yagona loyida yaratiladi
   

70

4. 
   “Blis-surov” metodi (ing. “blis” - tezkor, bir zumda)
   berilgyan savollarga kiska, anik va lunda jyavob kaytarilishini
   takozo etadigan metod sanaladi. Ta’lim muassasalarida ushbu
   metodga muvofik savollar, asosan, ukituvchi tomonidan beriladi.
   Berilgan savollarga javoblar jamoaviy, guruxli, juftlik yoki
   individual tarzda kaytarilishi mumkin. Javob kaytarish shakli
   mashgulot turi, urganilayotgan mavzuning murakkabligi,
   

talabalarning kamrab olinishiga kura belgilanadi.
Mashgulotlarda metodni kullash kuyidagicha kechadi:
rz \
Ukituvchi urganilgan mavzu, muayyan tarkibiy kismlar
moxiyatining ochib berilishini talab etadigan
savollarni ishlab chikib, ukuvchilar e’tiboriga
xavola kiladi
V J


Talabalar berilgan savolga kiska muddatda lunda,
anik javob beradi





Gurux (juftlik)da ishlashda bir nafar talaba berilgan savolga javob kaytaradi (uning guruxdoshlari javobni tuldiradi, (birok, fikrlar akrorlanmasligi lozim)


Metodni kullashda mavzuga doir tayanch tushunchalar, asosiy goyalarning moxiyati talabalar tomonidan ogzaki, yozma yoki tasvir (jadval, diagramma) tarzida yoritilishi mumkin.

5. 
   “Venn diagrammasi” GO talabalarda mavzuga nisbatan taxliliy yondoshuv, ayrim kismlar negizida mavzuning umumiy moxiyatini uzlashtirish (sintezlash) kunikmalarini xosil kilishga yunaltiriladi. U kichik guruxlarni shakllantirish asosida anik sxema buyicha amalga oshiriladi.
   

Yozuv taxtasi uzaro teng turt bulakka ajratiladi va xar bir bulakka kuyidagi sxema chiziladi:


71







GO talabalar tomonidan uzlashtirilgan uzaro yakin nazariy bilim, ma’lumot yoki dalillarni kiyosiy taxlil etishga yordam beradi. Undan muayyan bulim yoki boblar buyicha yakuniy darslarni tashkil etishda foydalanish yanada samaralidir.
Uni kullash boskichlari kuyidagilardan iborat:


Talabalar turt guruxga bulinadi


Yozuv taxtasiga topshirikni bajarish
moxiyatini aks ettiruvchi sxema chiziladi


X,ar bir guruxga uzlashtirilayotgan mavzu (bulim, bob)
yuzasidan aloxida topshiriklar beriladi








Topshiriklar bajarilgach, gurux a’zolari orasidan liderlar tanlanadi


Liderlar gurux a’zolari tomonidan bildirilgan fikrlarni umumlashtirib, yozuv taxtasida aks etgan diagrammani tuldiradi


GOni kullash jarayonida xar bir gurux muayyan mavzuga oid topshiriklarni bajaradi. Talabalarning e’tiborlariga kuyidagi jadvalni takdim etish mumkin:


72

Gurudlar	Diagrammaning tartib rakami	Topshiriklar mazmuni
	1-diagramma
1- gurud	2-diagramma
	3-diagramma
	1-diagramma
2-gurud	2-diagramma
	3-diagramma
	1-diagramma
3-gurud	2-diagramma
	3-diagramma
	1-diagramma
4-gurud	2-diagramma
	3-diagramma

6. 
   “Debat” metodi (fr. “debattere”, “debas” - “badslashmok”) texnologiyasi yigilish, majlis yoki mashgulotlarda biror-bir mavzu yuzasidan ishtirokchilar urtasida uzaro bads uyushtirish, ularning uzaro fikr almashishlarini ta’minlashga xizmat kiladi.
   

Ukuv mashgulotlarida debat kuyidagi tartibda uyushtiriladi:


Urganilayotgan mavzu yuzasidan bads yuritilishi
zarur bulgan muammo tanlanadi








Badslashish uchun ikki nafar talaba (gurud yoki
juftlik)larning e’tiborlariga tanlangan muammo davola


Muammo yuzasidan alodida talaba, gurud yoki juftliklar
tomonidan bildiriladigan fikrlar tadlil kilinadi





Ekspertlarning fikrlari tinglanadi


Debatda bildirilgan fikrlar yuzasidan xulosa chikariladi





Debat yakunlanadi


73

7. 
   “Klaster” GO (" ‘klaster” - guncha, tuplam, boglam) puxta uylangan strategiya bulib, uni talabalar bilan yakka tartibda, gurux, asosida tashkil etiladigan mashgulotlarda kullash mumkin. Klasterlar ilgari surilgan goyalarni umumlashtirish, ular urtasidagi alokalarni topish imkoniyatini yaratadi.
   

GOdan foydalanishda kuyidagi shartlarga rioya kilish talab etiladi:


GO yordamida talabalar topshirik buyicha fikrlarini klaster (mayda, aloxida kismlar) tarzida kuyidagicha ifodalaydi:

8. 
   “Mantiliy chalkash zanjir” strategiyasi tushunchalar, bildirilgan fikrlar urtasida bogliklikni yuzaga keltirish, ularni mantikiy jixatdan ketma-ketlikda tugri ifodalashga yordam beradi. Uning moxiyatiga ukituvchi mavzuni yorituvchi ma’lumotlarni tugri va notugri tartibda bayon etadi. Talabalarning vazifasi
   

Nimani uylagan bulsangiz, uni kogozga yozing! Fikringiz-
ning sifati xakida uylab utirmay, shunchaki yozib boring!


S “
Yozuvingizning orfografiyasi yoki boshka jixatlariga e’tibor
bermang!


Belgilangan vakt nixoyasiga yetmagunicha, yozishdan tuxtamang! Agar ma’lum muddat uylay olmasangiz, u xolda kogozga biror narsaning rasmini chiza boshlang! Bu xarakatni yangi goya tugilguniga kadar davom ettiring!


Muayyan tushuncha doirasida imkon kadar kuprok yangi goyalarni ilgari surish, ular urtasidagi uzaro alokadorlik, bogliklikni kursating!








74




mantiliy jixatdan notugri ifodalangan ma’lumotlarni tugri dalillarga aylantirish, yuzaga kelgan mantikiy chalkashlikni tuzatish, fikrlarni muayyan ketma-ketlikda tugri joylashtirgan xolda uzilgan zanjirni “ulash”dan iborat.
Mashgulotda strategiyani kullash kuyidagi tartibda amalga oshiriladi:





Izox: ukituvchi mustakil ishlashini ta’minlash uchun xar bir talabaga mazmunini biroz uzgartirgan xolda aloxida topshirik berishi mumkin.

9. 
   “Nilufar guli” texnologiyasi didaktik muammolarni yechishning samarali vositalaridan bulib, nilufar guli kurinishiga ega. Asos, unga birikkan tukkizta “gulbarg” (kvadrat, turtburchak yoki aylanalar)larni uz ichiga oladigan bu metod
   

75




yordamida asosiy muammo va uning mazmunini yoritishga imkon beradigan xususiy masalalar ^al etiladi.
Talabalarda ^al etilayotgan masala yuzasidan mantiliy, izchil fikrlash, ichki moxiyatini ta^lil ^ilish kunikmalarini shakllan- tiruvchi texnologiyani kullash kuyidagi tartibda amalga oshiriladi:





76

	B
	D
	G
		Z
B		Z		C
D		A		F
G		H		Y
		H
		C
		F
		Y

“SwoT-ta^lil” strategiyasi muammoning asosiy turt jixatini yoritishga xizmat kiladi. Talabalar mavzuning mazmuniga mos muammolarni atroflicha urganish orkali mox,iyatini yoritadi, ularni keltirib chikaruvchi omillarni izlab, xal kilish imkoniyatlarini topadi. U yordamida muammoning kuyidagi turt jixati taxlil kilinadi: S	Ch ch
W
O	cl
T	g)

Kuchli (ustun) jixatlari (xal etilayotgan
muammoning afzalliklarini yoritish)


Kuchsiz (zaif) jixatlari (maksadga erishish yulida
tashkil etilayotgan xarakatlarga ichki omillarining
ta’sirini urganish)


Imkoniyatlarni chamalash (belgilangan vazifalarni
xal etishning eng makbul yullarini izlash)


Taxdidni urganish (maksadga erishish yulida tashkil
etilayotgan xarakatlarga tashki omillarining ta’siri
aniklash)