X uzuridagi pedagog kadrlar

G ~\
Interfaol ta’lim (ingl. “interact”, rus. “interaktiv”; “inter” - uzaro, “act” - xarakat kilmok) - talabalarning bilim, kunikma,
malaka va muayyan axlokiy sifatlarni uzlashtirish yulidagi uzaro xyapyakyatini tashkil etishgya yasoslyanuvchi ta’lim
V J
Mox,iyatiga kura interfaollik talabalarning bilim, kunikma, malaka va muayyan axlokiy sifatlarni uzlashtirish yulida birgalikda, uzaro x,amkorlikka asoslangan x,arakatni tashkil etish layokatiga egaliklarini anglatadi. Mantikiy nuktai nazardan esa interfaollik, eng avvalo, ijtimoiy sub’ektlarning sux,bat (dialog), uzaro x,amkorlikka asoslangan x,arakat, faoliyatni olib borishlarini ifodalaydi.
Ta’lim sox,asida faoliyat yuritayotgan x,ar bir mutaxassis yaxshi biladiki, an’anaviy ta’lim x,am sux,bat (dialog)ga asoslangan va bu sux,bat kuyidagi uzaro munosabat shakllarida tashkil etiladi (16-rasm):


58

	G					\
t a b k u s i i ^gr ^aa ^dl ^mi ich ch i A o ^ar ^ti lt § e & ^ya r ye t n 1 * J	|-\		Talaba - talaba
	Ch		(juftlikda ishlash)		U
			Talaba - talabalar guruxi (gurux yoki
	1		kichik guruxda ishlash)		J
	ri		Talaba - talabalar jamoasi (sinf, gurux		\
	1		jamoasida ishlash)		J
		/	Talaba - axborot-kommunikatsion		N
	G		texnologiyalar		J

14. 
    rasm. Interfaol ta’limda tashkil etiladigan suxbat (dialog)
    

59




Interfaol TT modiyatiga kura sudbatning “talaba - axborot- kommunikatsion texnologiyalar” shaklida tashkil etilishi talabalar tomonidan mustakil ravishda yoki ukituvchi radbarligida axborot texnologiyalari yordamida bilim, kunikma, malakalarning uzlashtirilishini anglatadi.
Ukituvchi interfaol ta’lim yordamida talabalarning kobiliyatlarini rivojlantirish, mustakillik, uz-uzini nazorat, uz- uzini boshkarish, samarali sudbat olib borish, tengdoshlari bilan ishlash, ularning fikrlarini tinglash va tushunish, mustakil, ijodiy, tankidiy fikrlash, mukobil takliflarni ilgari surish, fikr-mulodazalarini erkin bayon kilish, uz nuktai nazarlarini dimoya kilish, muammoning yechimini topishga intilish, murakkab vaziyatlardan chika olish kabi sifatlarni shakllantirishga muvaffak buladi. Eng mudimi, interfaol TTni kullash orkali ukituvchi talabalarning anik ta’limiy maksadga erishish yulida uzaro damkorlikka asoslangan darakatlarini tashkil etish, yunaltirish, boshkarish, nazorat va tadlil kilish orkali xolis badolash imkoniyatini kulga kiritadi.
Ukuv jarayonining interfaol TTga asoslanishi bir karashda nidoyatda oddiy, sodda, x&tto “bolalar uyini” kabi taassurot uygotadi. Birok, bunda ukituvchining ma’lum darajada kuyidagi omillarga ega bulishi talab kilinadi (18 -rasm):


60

Didaktik vositalar			Talaba va talabalar guruxi
(axborot, tarkatma	«-	►	urtasidagi uzaro
materiallar, dars			munosabatlarning ishonch va
jixozlari)ga ega bulish			xurmatga asoslanishi

Talaba va talabalar guruxining uzaro xamkorlikka erisha olishi Metodik malaka s
	Tashkilotchilik
	kobiliyati
V		J

Ta’lim jarayonida demokratik goyalarning ustuvor urin tutishi


Axborotlarni takdim etishda xilma-xil metod, vositalarning samarali, urinli, maksadga muvofik va uzaro moslikda kullashga erishish

14. 
    rasm. Interfaol ta’lim samaradorligini ta’minlovchi asosiy omillar
    

Shu bilan birga interfaol TTni kullash samaradorligi kuyidagi ikkilamchi omillarga xam boglik (19-rasm):


61

14. 
    rasm. Interfaol ta’lim samaradorligini ta’minlovchi asosiy omillar
    

Odatda interfaol TTga asoslangan ta’limiy xarakatlar kuyidagi shakllarda tashkil etiladi:
f ~\

• 
  individual;
  
• 
  juftlik;
  
• 
  gurux;
  
• 
  jamoa bilan ishlash
  

v J
Interfaol TTni kullash jarayonida talabalar kuyidagi imkoniyatlarga ega buladi:
/■*■ "Ch

• 
  gurux yoki jamoa bilan xamkorlikda ishlash;
  
• 
  tengdoshlari orasida uz goyalarini erkin bayon kilish, bilim- larini xech kanday ruxiy tusiklarsiz namoyish etish;
  
• 
  muammoni xal kilishga ijodiy yondashish;
  
• 
  gurux yoki jamoadoshlari bilan ruxiy yakinlikka erishish;
  

J - uz ichki imkoniyat va kobiliyatlarini tulik namoyon kila olish; I

• 
  fikrlash, fikrlarni umumlashtirish va ular orasidan eng muximlarini saralash;
  
• 
  uz faoliyatini nazorat kilish va mustakil baxolash;
  
• 
  uz imkoniyatlari va kuchiga ishonch xosil kilish;
  
• 
  turli vaziyatlarda xarakatlanish va murakkab vaziyatlardan chika olish kunikmalarini uzlashtirish
  

62




Interfaol ta’lim muayyan belgilarga ega. Kuyidagilar interfaol ta’limga xos asosiy belgilar sanaladi (20-rasm):

14. 
    rasm. Interfaol ta’limning asosiy belgilari
    

Izo^: Refleksiya (lot. “reflexio” - ortga kaytish, aks etish): kishining uz xatti-xarakatlari, ularning asoslarini tushunib yetishi, faxmlashiga karatilgan nazariy faoliyati; bilishning aloxida faoliyati; shaxsiy kechinmalari, xis-tuygulari va uy- xayollari moxiyatini fikrlash orkali anglash).
Barcha ta’lim turlari kabi interfaol ta’lim xam ustuvor tamoyillarga ega. Ular:

1. 
   Mashgulot - ma’ruza emas, balki jamoaning umumiy ishi.
   
2. 
   Guruxning tajribasi pedagogning tajribasidan kup.
   
3. 
   Talabalar yosh, ijtimoiy mavke va tajribaga kura uzaro teng.
   
4. 
   X,ar bir talaba urganilayotgan muammo yuzasidan uz fikrini aytish xukukiga ega.
   
5. 
   Mashgulotda talaba shaxsi tankid kilinmaydi (fikr tankid kilinishi mumkin).
   
6. 
   Bildirilgan goyalar talabalarning faoliyatini boshkarmaydi, balki fikrlash uchun axborot (ma’lumot) bulib xizmat kiladi
   

63

Interfaol ta’lim kuyidagi imkoniyatlarga ega:

• 
  talabalarda bilimlarni uzlashtirishga bulgan kizikishni uygotadi;
  
• 
  ta’lim jarayonining xar bir ishtirokchisini ragbatlantiradi;
  
• 
  xar bir talabaning ruxiyatiga ijobiy ta’sir kursatadi;
  
• 
  ukuv materialining samarali uzlashtirilishi uchun kulay sharoit yaratadi;
  
• 
  talabalarga kup tomonlama ta’sir kursatadi;
  
• 
  talabalarda urganilayotgan mavzular buyicha fikr xamda munosa- batni uygotadi;
  
• 
  talabalarda xayotiy zarur kunikma, malakalarni shakllantiradi;
  
• 
  talabalarning xulk-atvorini ijobiy tomonga uzgartirilishini ta’minlaydi
  

Ta’limni tashkil etishga interfaol yondoshuvni karor topshirish uchun pedagoglar bir kator shartlarga rioya eta olishlari zarur. Ular (21-rasm):