Xalqaro nordik universiteti raxmatova dilnavozning mmt-323 guruh talabasi Oila pedagogikasi fanidan bajarilgan 1-topshirig‘i

XALQARO NORDIK UNIVERSITETI Raxmatova dilnavozning MMT-323 guruh talabasi Oila pedagogikasi fanidan bajarilgan 1-topshirig‘i

Mavzu:milliy o'yinlarning bola kamolotiga ta'siri

• Reja:
• 1.
• Allomalarimiz o’yinlar haqida.
• 2.
• Ajdodlarimiz merosida axloq odob tarbiyasi masalalari.
• 3.
• O’zbek xalq o’yinlari va ularning darsda qo’llanilishi.
• 4.
• Milliy harakatli o`yinlar
• va ularning bola kamolotiga ta’siri.
• 5.
• Milliy sport o`yinlari bebaho qadriyat.

O’zbek halq o’yinlarining tarixi uzoq davrlarga borib taqaladi.
O’yinlar xalqning o’zi singari qadimiy va boy tarixga ega. Xalq
o’yinlarining nomlanishi va ularning o’ynalishi
tarkibi to’g’risida turkiy zabon
olim Maxmud Qoshqariy o’zini “Devonu lug’otit turk” asarida qimmatli
ma’lumotlar keltiradi.
Qashqariy keltirgan ma’lumotlar o’yinlarning tarixiy zaminiga va asosga
ega ekanligini ko’rsatadi. Darhaqiqat o’yin nomlar
i va o’yinlarning uynalishi
tarkibi avloddan avlodga o’tib kelgan.
SHunday savol tug’iladi qanday o’yinlari bo’lgan? O’zbek halqining shox
asari hisoblangan.”Devonu lug’atit turk” da o’yinlar to’g’risida
muhim ma’lumotlar keltiriladi.
Afsuski, qadimiy o’yin nomlari tadbiq etilmagan, o’yinlarning uynalishi
tartibi tiklanmagan.
Qashqariy lug’atida zikr etilgan o’yinlar nomini va uning tartibini tiklash va
tadbiq etish katta ahamiy
atga ega. Zero, o’yinlar xalq madaniyatining ajralmas bir
bo’lagidir. “Devonu lug’atit turk” da anchagina o’yinlarning nomlari keltirilgan.
Ayrim o’yinlarning uynalish tartibi batafsil keltirilgan. Hozirgi kunda bolalar
sevib uynayotgan yong’oq, poylama
singari o’yinlar.X-XII asrlarda ham ommaviy bo’lgan. Bu hodisaning hozirgi nomi do’l
“Devonu lug’atit turk” da yong’oq o’yini bilan bevosita bog’liq bo’lgan
anchagina hodisalarining nomlari qayd etilgan.
“CHavgon” haqidagi ma’lumotlarni A.Navoiy, Bobur, va boshqa klassiklar asarlarida ham uchratish mumkin. Firdavsiyning “SHoxnomasi” da esa chavgon
haqida voqea bayon qilinadi.
M.Qashqariy o’yin nomini chavgon to’pini uradigan cho’p nomidan
olinganligini ta’kidlaydi.CHavgon cho’pi shu nom bilan atalgan bo’lib fors-tojikcha so’zdir.Uning ma’nosi “uchi egri, uzun tayoq” degani.
Qashqariy lug’atidan o’rin olgan bolalarning sevimli o’yinlaridan biri
“Ko’chirma o’yini” ya’ni o’n to’rt degan o’yindir.

• Ko’p yillar davomida yiqqan malakalariga tayanib o’z farzandlariga badan
• tarbiya va aqliy o’yinlardan foydalanish yo’l yo’riqlarini ko’rsatganlar Og’ir
• mehnatdan keyin kishil
• ar bir joyga to’planishib turli milliy o’yinlar bilan
• mashg’ul bo’lganlar, dam olganlar .
• Bu o’yinlar ular kayfiyatlarini ko’targan, tetiklashtirib kuch to’plaganlar.
• Ayniqsa bahorgi va kuzgi fasllarga mos bo’lgan o’yinlarni butun
• -
• butun qishloqlar uynashib, o’zlarini shod etishga harakat qilganlar. Bu o’yinlar hosil bayramlarida.
• Sayl va to’ylarda tantanali ravishda o’tkazilgan. Eng kuchli qurqmas botir
• chaqqon ishtirokchilar taqdirlangan va sovrinlar olgan. Bu esa o’zbek badantarbiya
• o’yinlarining rivojlanishiga katta yo’l ochib berar

• Prezidentimiz Sh. Mirziyayev yosh avlod tarbiyasiga katta ahamiyat berib,
• Shunday degan edi; “ yosh avlodni tarbiyalash biz uchun eng asosiy vazifadir”
• Shundan kelib chiqib, hozirgi vaqtda O’zbekiston pedagogik jamiya
• ti tarbiyaning
• odatiy bo’lgan shakllari va usullarini izlab topish, o’sib borayotgan avlodda
• mustahkam umuminsoniy ishonch va qarashlarini shakillantirish; shaxsda milliy
• madaniyat va milliy qadriyatlarni hurmat qilish,avaylab asrash tuyg’ularini
• o’stirish ga diqqatiniqarratmog’imiz lozim.

• Yuqoridagi fikirlarga asoslanib, o’sib borayotgan avlodning tarbiya
• tizimida halq pedagogikasi tajribalari, jumladan, milliy halq o’yinlari yoshlarning
• xarakteri va ongini boshqaruvchi vosita, asosiy kuch deb hisoblash mum
• kin.Milliy harakatli o’yinlardan foydalanish jarayonida boshlang’ich maktab
• o’quvchilarining quyidagi o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olish kerak:
• 1.
• Bola odamlarning foliyati, ularning predmetlarga munosabati va
• o’zaro muomalasiga, munosabatiga qiziqadi.
• 2.
• Bolalar xalq o’yinlarida atrofdagi voqe’likning eng tashqi ifodali
• jo’shqin his
• -
• tuyg’uli jihatlarini aks ettiradilar.
• 3.
• Milliy o’yinlarda bola kattalar bilan bir xil sharoitda, yagona
• zaminda yashayotganini his etgan holda o’z istagini amaliyotga tadbiq qil
• adi.
• 4.
• Kattalarning hayoti va faoliyatiga kirish bolaning tasavvuri
• timsollari tariqasida namoyon bo’lsa ham, umuman uning chinakam shaxsiy
• hayotida o’chmas iz qoldiradi

• Xulosa qilib aytish mumkinki, milliy xalq o’yinlaridan foydalanishda,
• ularni qo’
• llashda shuni hisobga olish kerakki, bu yoshdagi bolalar aniqlikni talab
• etadigan mayda harakatlarga qaraganda keng, kuchli harakatlarga ancha moyil
• bo’ladilar. Buni bolalar yosh davrlarini ishlab chiqqan buyuk pedagog
• YA.N.Komenskiy ham o’z vaqtida ta’kid
• lagan edi.
• Umuman bu yoshda bolalar juda ham harakatchanligi bilan ajralib turadi.
• Harakatchanlik esa maxsus, oqilona tashkil etilishni, harakatga soluvchi yurish
• -turish shakllarining to’g’riligini talab etadi

• Milliy o’zbek o’yinlarini yoshlar, ayniqsa maktab o’quvchilari sevib,
• maroq bilan o’ynamoqdalar. Bunday o’yinla
• r jismoniy tarbiya darslaridagina emas,
• balki hovlilar va bog’, parklarda dam olish soatlarida o’ynaladi. Muhim sifatlarni
• rivojlantirishga mo’ljallangan umumiy rivojlantiruvchi va maxsus mashqlarga doir
• bayon qilingan material ko’proq o’yin tarzida berila
• di, lekin mashqlarni
• tuShuntirish va faol dam olish uchun qisqacha pauzalar bo’lgan kichik dozada
• uzluksiz bajariladi. O’yin mashqlaridan keyin bo’shashtiradigan, ohista yuriladigan
• mashqlarni yoki diqqat
• -
• e’tiborini o’stiradigan mashqlarni berish lozim.

• Xa
• lqning sog’lig’ini mustahkamlash O’zbekistondagi jismoniy
• madaniyatning asosiy vazifasidan biridir. Istiklol davrida, ayniqsa, sport va
• jismoniy tarbiyaga e’tibor kundan
• -
• kunga kuchayib bormoqda. Jismoniy tarbiya
• oldida jismoniy madaniyat va sportni xalqimi
• zning hayotiga ko’proq singdirish;
• yoshlarni mustaqillik ruhida tarbiyalashda jimoniy tarbiya va sportning barcha
• turli
• -
• tuman shakllaridan, jumladan, xalq an’analaridan keng foydalani,
• insonlarning sog’ligini yaxshilash vaularni Ona Vatan mudofaasiga tayyo
• rlash va
• Shu singari katta vazifalar turibdi. Xalqimizning milliy o’yinlari esa ana Shu
• maqsadda keng qo’llanib kelinayotgan muhim jismoniy va sport vositalaridan
• biridir. Shuning uchun xalq milliy harakatli o’yinlariga e’tiborni kuchaytirish
• zaruriyati ya
• nada yaqqol ko’rinmoqda.

• Milliy xalq o’yinlarini o’rganish jarayonida ahloqiy, aqliy, estetik va
• mexnat tarbiyalarini amalga oshirish uchun katta imkoniyatlar vujudga keladi.
• Xalq o’yinlarini bajarish chog’ida bolalar harakatida ijobiy (hamjihatlik,
• intizomlik, kamtarinlik,
• mehribonlik) va ma’naviy fazilatlar (halollik, odillik,
• do’slik tuyg’usi hamkorlik, zamon bilan hamnafas bo’lib ishlay olish qobiliyati,
• topshiriqlarni mas’uliyat bilan bajarish) ni tarbiyalash, Shuningdek, irodaviy
• xususiyatlar (jasorat, qat’iylik, o’z k
• uchiga ishonch, qiyinchiliklarni sobitlik bilan
• yengish, chidamlik va hakozolar ) ni namoyon qilish uchun eng yaxshi sharoit va
• imkoniyatlar vujudga keladi.
• To’g’ri tashkil qilingan milliy halq o’yinlari bolalar aqlining rivojlanishiga
• qulay imkoniyatlar y
• aratadi, zero, bunday vaziyatda asab tizimining ham, boshqa
• barcha a’zolar tizimlarning ham faoliyat ko’rsatishi uchun qulay sharoitlar paydo
• bo’lishi, Shubhasiz

• Xalq milliy o’yinlarini o’rgatish jarayonida o’quvchilar xalqona
• an’analariga sodiq holda yax
• shi tarbiya ko’radi, o’rgangan narsalarini puxta eslab
• qoladi. Bolalarda ruhiy jarayonlar (tarbiya, tafakkur, xotira, tasavvur va boshqalar)
• ning, Shuningdek, fikirlash faoliyatlari (kuzatish, taqqoslash, tahlil qilish,
• sintezlash, umumlashtirish va hakozo
• lar) ning, barchasi rivojlana boshlaydi.
• Milliy o’yinlar jarayonida erishilgan ilm va malakalardan ijodiy foyjalanish
• layoqatini bolalarda tarbiyalashga e’tibor qaratish lozim, chunki bunday layoqatga
• bolalar o’zlaridagi ishchanlik, mustaqillik, ziyraklik,
• topqirlik, hozirjavoblik kabi
• ezgu fazilatlari tufayli erishadilar. Bolalarda ijobiy hissiyotlarni, odamlar bilan
• samimiy va quvnoq munosabatda bo’lish tuyg’ularini tarbiyalash, Shuningdek, yuz
• bergan salbiy ruhiy holatlarni tez bartaraf qila olish layoqa
• tini rivojlantirish
• nihoyatda muhim ahamiyatga ega.

• XULOSA
• Bolalar jismoniy tarbiya darsining boshqa shakllariga nisbatan o’yinlarda
• ko’proq so’zlashni eslab qolish va esda tutish imk
• oniyatiga ega bo’ladilar, bu esa
• ixtiyoriy xotira xususiyatini chuqurroq ochishga yordam beradi.
• Bundan esa
• s
• hunday xulosa
• lar
• kelib chiqadi.
• 1.
• O’yin bola tomonidan ma’lum rol tanlash va uni ijro etish jarayoni
• bo’lib, birtalay axborotlarni eslab qolishni tal
• ab qiladi.
• 2.
• Shu boisdan personajning nutq boyligini egallash, hatti
• -
• harakatini
• takrorlashdan iborat ongli maqsad bolada oldinroq paydo bo’ladi va oson amalga
• oshadi.
• Milliy xalqo’yinlaridanfoydalanishda, ularniqo’llashdashunihisobgaolishkerakki, buyoshdagibolalaraniqliknitalabetadiganmaydaharakatlarga
• qaragandakeng, kuchliharakatlargaanchamoyilbo’ladilar.Bizningfikrimizcha, milliyxarakatlio’yinlarnihammafazilatlar , qobilyatlar, sifatlarnitarbiyalashbilanbirqatordaaqliyvaxar
• akatko’nikmahamdamalakalariningshakllanishidaasosiy o’rinlarniegallaydi

• Adabiyotlar:
• 1. Ayrapyans L.P. “Milliy sport turlari va o’yinlarning rivojlantirishning
• muommolari. Toshkent1998 yil
• 2. “1001 o’yin” T.Usmonxo’jayev Toshkent
• -1995 yil
• 3. YU. Portnex “Sport va harakatli o’yinlar”. Moskva
• -1997 yil.
• 4. Ayrapyans L.P. “Milliy sport turlari va o`yinlarning rivojlantirishning
• muommolari. Toshkent
• -1998 yil
• 5. “1001 o`yin” T.Usmonxo`jayev Toshkent
• -1995 yil
• 6. YU. Portnex
• “Sport va harakatli o`yinlar”. Moskva
• -1997 yil.
• 7.WWW
• .PEDAGOG.UZ
• 8. www.ziyonet.uz