Xaqani Şİrvani seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
________________Milli Kitabxana________________ Slavyan - qanlı göz yaşı. Burada rənglərin oxşarlığından bədii istifadə edilmişdir. Səh 238. Bəli, göz ağladır, "ha" hərfinə dönərsə əgər. Ərəb əlifbasında "Ha" hərfi iki gözlü yazılır.
Məni Vətəndə ikən o, çağırdı ibn-cəla. İbn-cəla - vətəndən ayrı düşənin oğlu, qərib. Səh. 240. Gecə geyindi zireh, bir mühib zülmətdən, Süha çıxıb, onu deşdi, açıldı köksü həmən. Tutub da zülməti qovdu Xəzib ilə Səlqa. Süha, Xəzib, Səlqa - Kiçik Ayı bürcü yaxınında olan ulduzlardır, səhərə yaxın görünürlər. Xaqani səhərin açıldığını dan ulduzlarının görünməsilə bildirir.
Sökəndə dan, oxudu "Vəzzüha" xoruz ucadan. Vəzzüha - işıqlandı deməkdir. "Quran"da "Vəşşəms və züha" ilə başlayan surəyə işarədir, yəni Günəş doğdu. Səh. 243. Fəzilətim məni Davudtək etdi peyğəmbər, "Zəbur" qıldı mənə yaxşını, pisi əzbər.
səsi) xoş səsə misal olaraq göstərilir. "Zəbur" (və ya "Məzamir") Davud peyğəmbərə nazil olan müqəddəs kitab.
Fəzilətimlə cahanda tanınmışam "Əfzəl" Bu fəzli bəxş qılıbdır xudayi-əzzə və cəl. Birinci misrada "Əfzəl" sözü burada iki məna verir: 1. Xaqaninin öz ləqəbi (Əfzələddin). 2. Fəzilətli. Xudayi-əzzə və cəl-əziz və calal sahibi - Allah. Səh. 243. Tutar əlimi məqamı uca Cəlaləddin. İraqda din başçısı imam Cəlaləddin Xavəriyə (İsfahaniyə) işarədir. O, şairi zamanın xəlifəsi Əl-Müqtəfibillahın yanına aparıb, ona təqdim etmişdir. Səh 246. O, Nuhdur, onda Cudi dağı ləyaqəti var. Nuh peyğəmbər zamanı dünyanı su basdıqda, o öz tərəfdarlarını gəmisinə toplayıb, qərq olmaqdan xilas etmiş, su aşağı enəndə Nuhun gəmisi guya Ağrıdağın yüksək zirvələrindən biri olan Cudi dağına oturmuşdur.
Məgər görübdür onu Turda Kəlimullah, Həra dağından ovunla enib Həbibullah.
________________Milli Kitabxana________________ Bax, necə gör halqalanmış damənimdə əjdaha, Qorxuram, tərpənsəm, agah olsun heyvanım mənim.
Qorxmasın ta gözlərimin nənnisində cüt uşaq, Əjdahanı gizlədər hər an bu damanım mənim. Yəni bəbəklərim bu canımı üzən zəncirləri görməsin deyə, onlan ətəklərimlə örtürəm. Səh. 248. Boynuma Zöhhak ilanı saldı ahəngər bu gün, Çün Firidun xəznəsidir əqlü ürfanım mənim. Xaqani burada Zöhhak ilanı dedikdə, boynundakı zənciri nəzərdə tutur; yəni: bədənim dəmir zəncirli olsa da, ruhun elm xəzinəsidir.
Gizlədər Xara dağını rəxti-əlvanım mənim. Xara dağı - çaxmaq daşı kimi bərk qayaları olan dağdır; rəxtiəlvan -rəngbərəng (xara) paltar deməkdir. Misranın mənası: həbsxananın daş döşəməsini əynimdəki paltar örtür, yəni: mən quru yerdə yatıram. Səh. 249. Qütbtək saxlar məni çarmıx dəyişməz nöqtədə, Bu Zühəlsima iki Mərrix zənəb-sanım mənim.
Beytin mənası: həbsxananın bir küncündəyəm, iki buxovla çarmıxa çəkilmiş kimiyəm.
Bu dəmir kürsüdə olcaq saqi-lərzanım mənim. Saqi-lərzanım — titrəyən qol-qıçım deməkdir. Səh. 250. "Zər" sözündə iki hərf, var qovuşmaz heç zaman Ərəb əlifbası ilə "zər" sözü şəklində biri-birinə bitişməyən iki hərflə yazılır. Xaqani deyir: mənası qızıl olan bu iki hərfin özü biri-birilə birləşmir, o halda mənim qəlbim onunla necə birləşə bilər?
Fəqr bətnində yetişdim, nitq əli oldu mamam. Yəni yoxsullarla keçindim, yalnız dilimlə həyatımı təmin etdim.
Bax, əlim - Cövza, qələm - Hut oldu, məna – Sünbülə Sünbül Hutdan doğar, Cövza - qələmdanım mənim.
Cövza: əlimdə ox var (Cövzanın surətinə; işarədir); qələm - hut: qələmim (balıq suda olan kimi) murəkkəbdədir; məna - Sünbülə: yəni - yazdıqlarım (hələ heç kəsin yaratmadığı) bakirə əsərlərdir. Sünbülə Hutdan doğar: qələmimdən bakirə (eşidilməmiş) şeirlər çıxar. Səh 252. Yeddi ölkədə yazarsa kimsə iki beytimi, Kafərəm, Darül-Qəmamə - dörül-imanım mənim.
________________Milli Kitabxana________________ Darül-Qəmamə - Qəmamə adlı bir arvadın Yerusəlimdə tikdirdiyi kilsədir eyni zamanda, qəmamə-zibil, darül-qəmamə zibillik mənasını verir. Xaqani deyir: dünyada mənim kimi əsər yaza bilən olsa, qoy mənim məscidin kilsə (yaxud zibilxana) olsun. Səh. 252. Bu-Ləhəblərlə döyüşməkdən nə qorxum dəhrdə, Mustafanın mehri olmuş əldə qalxanım mənim.
olmuşdur. Məhəmmədi çox incitmiş və təhqir etmişdir. Xaqani deyir: Bu-Ləhəb kimi alçaq düşmənlərlə döyüşməkdən qorxmuram, Məhəmmədin gücü məndədir. Səh 252. Qasimi-Rəhmət, Əbülqasım, Rəsulüllahdır, Canıma, əqlimə sahib, şanlı sultanım mənim.
Beytdə deyilir: mənim yalnız bir ağam var ki, o da Məhəmməddir. Səh. 253. Ki, Dəccalın işin işlər mina rəngli kəlisa? Mina rəngli kəlisa - göy, asiman deməkdir; burada zəmanə mənasında işlədilmişdir. Misrada deyilir: bu zəmanə alçaqların, yalançıların xeyrinə hərəkət edir. Səh. 253. Bax, Məryəmin sapı kimi ikiqatdır bədənim, İsadakı iynə kimi təkcədir qəlbim mənim. Dini rəvayətə, görə, Məryəm İsanı götürüb Dəməşqə getmiş və orada hər ikisi yun əyirir, muzd ilə yaşamışlar. İsanın iynəsi - guya İsa göyə çəkilib, dördüncü fələyə çatanda, mələklər: - "Dünya malından İsada bir şey varmı?" - deyə onu axtarmış və bircə iynə ilə bir qırıq küpə tapmışlar ki, buna görə onu yuxarı göylərə buraxmamışlar. Xaqani burada öz vücudunu Məryəmin bükülmüş sapına, yalqızlığını İsanın iynəsinə bənzədir.
Sur kimi nəfəslənən ahlarımla hər səhər. Mavi damın bacasında yerləşən xaç deşilər.
İkinci misrada olan xaç sözü ekvator xətti ilə yer məhvərinin (oxunun) birləşərək, yer kürəsinin ortasında əmələ gətirdiyi xaçdır.
O dördüncü göydə İsa Günəşlə həmxanasa, Bundan nə həzz ala bilər İsa quşu - yarasa? Dini xurafata görə, İsanın möcüzələrindən biri də palçıqdan quş qayırıb, üfürərək, ona həyat verməsi olmuşdur ki, bu quş da guya yarasa imiş. Xaqani burada demək istəyir ki, yarasa işıqdan heç bir fayda almadığı kimi, mənim də elmimin, sənətimin bu qaranlıq zindanda heç bir faydası yoxdur.
Niyə İsa və quşunun özü təbibi olmur, Ki, o quşun kor gözünə özü bağışlasın nur? İsanın göstərdiyi möcüzələrdən biri də anadangəlmə korların gözünü aça bilməsi imiş. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|