XəZƏr universiteti erciyes universiteti
Yüklə 4,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
387
dayanıklı nesnelerden oluşan dünya, anlık tüketim için tasarlanan ve bir kere kulla- nıldıktan sonra değerini yitiren ürünlerin doldurduğu bir dünya ile yer değiştirmiştir. Bu bağlamda, seçim özgürlüğü seçenekleri sürekli açık tutmak anlamına gelir. “İstediğin şey olabilirsin” fikri, kimlik ve kişilikleri, tıpkı bir kostüm değişimi gibi benimsenip atılan bir şey haline getirdi. 1 Bu yeni durumun dehşeti, samimi kimlik ve kişilik inşâ çabalarını boşa çıkarmasındadır. Öte yandan, bu durumun çekiciliği ise, geçmişin denemeleriyle sınırlı kalmamasında, geri dönüşü olmayacak şekilde asla mağlup olmamasında ve seçenekleri daima açık tutmasındadır. Doğrusu, post- modern toplumda kategorileri belirleyen faktörlerin en önemlisi şüphesiz seçme özgürlüğüdür. Bir insan ne kadar çok seçme özgürlüğüne sahipse, postmodern top- lum hiyerarşisi içinde o ölçüde yüksek bir konuma sahip olur. Çünkü postmodern toplumsal farklılıklar, gerçek seçeneklerin genişlik ve darlığına dayalı olarak belir- lenir.
2
Denebilir ki, “kimlik” ve “kişilik” gibi kavramlar özsel değil, stratejik konum ya da duruma bağlıdır; tesbit ve tayin edilmiş semantik bir çerçeveye sahip değildir. “Kimlik” kavramı, başlangıçtan günümüze, tarihin tüm iniş çıkışları boyunca deği- şikliğe uğramaksızın açılan nefsin sabit özüne işaret etmez. Zaman içinde nefsin sadece küçük bir bölümü kendisiyle özdeş ve aynı kalır. 3
rasyonel bilinç sayesinde otonom bir birey olduğunu reddeder ve bilen özneye ilişkin küresel söyleme inanmazlar. Bilinç belli bir şey değil, bir misyondur. Çünkü biz kendimizi zaten her zaman müşahhas bir duruma gömülü olarak buluruz. Post- modern ben, ona tekaddüm eden tarihsel bir durumun maddî, toplumsal ve dilsel koşullarına bağlıdır; onlara hâkim değildir. 4 Bu bağlamda kimlik bir oluşu ifade eder. Hatta bu yapıların tanımladığı gibi, kimlik`in soyut, karmaşık, çok yönlü, akış- kan ve amorf olduğunu da söylemek mümkündür. Kimlik yaradılıştan gelmez, aksi- ne toplumdaki kurumlar ile bireylerin devamlı etkileşimi sonucu oluşur. Şüphesiz, postmodern dünyada olmayan en önemli şey hareketsizliktir. Bu dünyada her şey hareket halindedir. Fakat bu hareketler rastgele ve dağınıktır, dolayısıyla, açık seçik bütüncül bir istikametten yoksun görünmektedir. Dünya sınırsız bir biçimde esnek ve denetlenebilir görüldüğü için, muhtemelen kalıcı bir şekil alamaz. Gerçekten, postmodern dünyada mesaj, dünyada belirsizlik ve esnekliğin hâkim olduğudur. Bu dünyada her şey olabilir, ve her şey yapılabilir; fakat kalıcı hiçbir şey yapılamaz. Hiçbir şey kesin olarak bilinemez, ve bilinen her şey de ancak farklı bir biçimde bilinir. Bir bilme biçimi ancak diğer bir bilme biçimi kadar iyi ya da kötüdür; veya istikrarsız ya da güvenilmezdir. Hedefleri sebatla sürdürmenin
1 Christopher Lasch, The Minimal Self: Psychic Survival in Troubled Times, W. W. Norton & Company, New York, 1984, ss. 38. 2 Zygmunt Bauman, Postmodernity and its Discontents, Blackwell Publishers Ltd., Oxford, 1997, ss. 89,94. 3 Stuart Hall, “Who Needs ‘Identity’?,Questions of Cultural Identity (Ed. S. Hall, P. DuGay), Sage Publications, London, 1996, s:3 4 Kevin J. Vanhoozer, “Theology and the Condition of Postmodernity: a Report on Knowledge (of God),” The Cambridge Companion to Postmodern Theology, (Kevin J. Vanhoozer), Cambridge University Press, Cambridge, 2003, ss. 11-12. 388
yerini risk alma alırken, bir zamanlar kesinliğin arandığı yerde şimdi kumar geçerli kural olmuştur. Dolayısıyla, bu dünyada sağlam ve güvenilir çok az şey var; ve insanın kendi hayat çizgisini resmedeceği sağlam bir tuval yoktur. 1 Açıkça anlaşı- lacağı üzere, geçmişte bireylerin verili kimlikleri olduğu varsayımından hareket edilirken, artık toplumu oluşturan bireylerin kimliklerinin de her an yapılan, bölü- nen, parçalanan ve yeniden bir araya gelen yapılar olduğu iddia edilmektedir. Başka her şey gibi, benlik bilinci, her biri kendi anlamını icat eden, taşıyan ve dile getiren anlık enstantanelerden oluşan bir fotoğraf koleksiyonundan ibarettir. Artık birey kimliğini bir ev gibi sabırla ve aşama aşama kurmak yerine, bir dizi yeni başlangıçlarla, anlık oluşturulan ve kolayca dağılan biçimlerle çizmektedir. Bu kim- lik, unutma sanatının hatırlama sanatından daha az önemsiz olmadığı bir dünyaya uygundur. Sürekli uyum koşulu öğrenme olmaktan ziyade unutmadır. Burada insan zihni, yeni imajları alabilmesi için sürekli silinmeye hazır ve hayret uyandıran kendi kendisini silme becerisine bağlı, ömür boyu garantisi olan videobant gibidir. 2
Bu yüzden, postmodern kültürde, bağlanmamanın somut örneği turist figü- rüdür. Gerçekten turistler katı olanları eritme ve sabiti çözüp dağıtma sanatının us- talarıdır. Her şeyden önce, onlar ziyaret ettikleri yerlere bağlanmamayı başarabili- yorlar. Onların durumu, aynı anda bir yerin hem içinde hem de dışında bulunabilme mucizesidir. Turistler mesafelerini korudukları gibi, bu mesafenin aşılmasına da engel olabilmektedirler. 3 Böylece, turistin serseri ilgileri, değişken ufku ve bakış açısı dünyaya kendi şeklini verebilmektedir. Artık şekillerin yerini görüntüler almak- tadır. Gerçekten en çok arzu edilen ve özlenen şeyler de, kendi sınırlarımız dâhilin- deki şeylerdir. Temel düstur kişinin kendi hayatını, müdahaleye maruz kalmadan tasarlamasıdır. Hayat hiçbir zorunlu kuralın olmadığı bir oyun gibi veya daha da öte sonlu, süreksiz diziler olarak görülür, ve oyunun kuralları oyunun akışıyla değişir. Bundan dolayı mantıklı strateji, oyunu kısa tutmaktır. Gerçekten akıllıca tavır, büyük ve her şeyi kuşatan bir hayat oyununu daha küçük ve dar çerçeveli küçük oyunlara tahvil etmektir. Oyunu kısa tutmak bir anlamıyla uzun vadeli taahhüt ve sorumlu- luktan kaçınmak demek; tek bir mesleğe bağlanmamak ve hiçbir kimseye bağlılık yemini etmemek; geleceği ipotek altına almamaktır. Başka bir ifadeyle, bir yer veya şeye bağlanıp kalmamaktır. Buna ben odaklılık adı verilmektedir. Postmodern ben odaklılık şöyle ifade edilmektedir. Kim olduğunu sana baş- kalarının söylemesine izin verme! Seni sen yapan bizzat kendin olmalısın! Bu özgür ben vurgusunun amacı, kendine özgü olanın sınır tanımaksızın postmodern bir biçimde yaşanmasını sağlamaktır. Her şey isteğe bağlıdır. Herkesle ve her şeyle adeta oyun oynar gibi ilişki kurulabilir ve kurulmalıdır. Olmayacak hiçbir şey yoktur ve bu nedenle ne olursa gider. Her şey akıcıdır. Hiç kimsenin, neyin “iyi” ya da “kötü,” “doğru” ya da “yanlış,” “sağlıklı” ya da “hasta,” “hakikî” ya da “sunî,” “ger- çek” ya da “yanılsama” olduğunu söyleme hakkı yoktur. Önemli olan tek şey, benim ben olduğum gerçeğinin ben odaklı biçimde üretilmesidir. 4 Gerçekten, bu oyunun 1 Zygmunt Bauman, Postmodernity and its Discontents, s. 25. 2 Zygmunt Bauman, Postmodernity and its Discontents, ss. 25-26. 3 Zygmunt Bauman, Postmodernity and its Discontents, s. 90. 4 Rainer Funk, Ben ve Biz: Postmodern İnsanın Psikanalizi, ss. 55-56. Yüklə 4,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|