Xususiy ta’limni boshqarishni zamonaviy yo‘nalishlari

«Agar men mamlakatda yagona ta’lim siyosatini yoqlab ovoz bersam, demak, bu tizim xususiy maktablar sonini muntazam oshirib borish hamda ehtiyojmand oila farzandlariga turli stipendiya, dotatsiya va vaucher dasturlari ko‘rinishidagi imkoniyatlarni taqdim etishi shart», deydi u.

• «Agar men mamlakatda yagona ta’lim siyosatini yoqlab ovoz bersam, demak, bu tizim xususiy maktablar sonini muntazam oshirib borish hamda ehtiyojmand oila farzandlariga turli stipendiya, dotatsiya va vaucher dasturlari ko‘rinishidagi imkoniyatlarni taqdim etishi shart», deydi u.

Albatta, ta'kidlash joizki, hukumat modelidagi umumta'lim maktablar qanchadir muddat katta samara bilan faoliyat yuritdi. 1852 yildan AQSh tajribasida majburiy boshlang‘ich ta'limni uzluksiz ta'minlash maqsadida mahalliy soliq ham joriy etildi. Bu ko‘rinishdagi turli tadbirlar tez fursatda ijobiy natija bera boshladi: aholining savodxonlik darajasi keskin ortib, maorifga e'tibor kuchaydi. Ammo, birozdan so‘ng, ta'lim sohasini to‘liq nazorat qilib turgan hokimiyat ushbu yo‘nalishda monopoliya o‘rnatadi, tabiiy qonuniyatga ko‘ra, raqobatsiz faoliyat sifatsizlashib qoladi. Aholi savodxonligi oshgach, uni yanada yuqori darajaga olib chiqish uchun imkoniyat kamaydi.

• Albatta, ta'kidlash joizki, hukumat modelidagi umumta'lim maktablar qanchadir muddat katta samara bilan faoliyat yuritdi. 1852 yildan AQSh tajribasida majburiy boshlang‘ich ta'limni uzluksiz ta'minlash maqsadida mahalliy soliq ham joriy etildi. Bu ko‘rinishdagi turli tadbirlar tez fursatda ijobiy natija bera boshladi: aholining savodxonlik darajasi keskin ortib, maorifga e'tibor kuchaydi. Ammo, birozdan so‘ng, ta'lim sohasini to‘liq nazorat qilib turgan hokimiyat ushbu yo‘nalishda monopoliya o‘rnatadi, tabiiy qonuniyatga ko‘ra, raqobatsiz faoliyat sifatsizlashib qoladi. Aholi savodxonligi oshgach, uni yanada yuqori darajaga olib chiqish uchun imkoniyat kamaydi.

Finlyandiya ta'lim tizimida mavjud munosabatlar ajoyib yechimni taklif etadi: xususiy maktabning boshqaruvi va ta'lim jarayonlari mahalliy hokimiyat tomonidan boshqarilmaydi, balki davlat standartidan past bo‘lmasligi nazorat qilinadi. Shuningdek, bunday faoliyatni davlat byudjyetidan moliyalashtirib boriladi. Shunga o‘xshash tizim Angliyada ham mavjud va ular «Akademiya» nomi bilan ataladi. Bu turdagi maktablar AQShda charter deyiladi, ularning soni 2 mingdan ortgan. Muhimi shundaki, mahalliy hokimiyat byudjyetidan moliyalashtiriladigan charter maktablarda quyi ijtimoiy sinf vakillari ham ta'lim olish imkoniyatiga ega.

• Finlyandiya ta'lim tizimida mavjud munosabatlar ajoyib yechimni taklif etadi: xususiy maktabning boshqaruvi va ta'lim jarayonlari mahalliy hokimiyat tomonidan boshqarilmaydi, balki davlat standartidan past bo‘lmasligi nazorat qilinadi. Shuningdek, bunday faoliyatni davlat byudjyetidan moliyalashtirib boriladi. Shunga o‘xshash tizim Angliyada ham mavjud va ular «Akademiya» nomi bilan ataladi. Bu turdagi maktablar AQShda charter deyiladi, ularning soni 2 mingdan ortgan. Muhimi shundaki, mahalliy hokimiyat byudjyetidan moliyalashtiriladigan charter maktablarda quyi ijtimoiy sinf vakillari ham ta'lim olish imkoniyatiga ega.
• Achinarlisi, Nyu-York shahrida joylashgan davlat maktablaridagi 3, 4 va 5-sinf o‘quvchilarning 62 foizigina matematika fanini o‘zlashtirib, yakuniy imtihonlardan qoniqarli baho olgan. Harlemdagi «Success Academy» o‘quvchilari shu yili yakuniy imtihonlarni 99 foizga muvaffaqiyatli topshirgan.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, har qanday konservativ fikrlashni saqlab qolgan holda ta'lim sohasida raqobat qilish holatini paydo qilish mumkin. Bugungi kunda uchrab turgan ko‘plab maktab va uning atrofidagi masalalar esa shuning ta’sir doirasida ijobiy tomonga o‘zgarishi mumkin.

• Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, har qanday konservativ fikrlashni saqlab qolgan holda ta'lim sohasida raqobat qilish holatini paydo qilish mumkin. Bugungi kunda uchrab turgan ko‘plab maktab va uning atrofidagi masalalar esa shuning ta’sir doirasida ijobiy tomonga o‘zgarishi mumkin.