_______________Milli Kitabxana________________
Aşıx Alı sana qurvan,
Gəl eyləmə bağrımı qan.
Əldən uçdu tülək-tərlan,
Sar da kəklik alan oldu.
İmirzə kişi baxıf gördü kü, qızın atası adamlarına deyir ki, Aşıx Alıyı da vurun,
dədəsini də. Yazıx İmirzə kişi Aşıx Alının arxasınnan hərrənirdi ki, qoy atılan güllə
qavaxca mana dəysin. Kürk qalındı bəlkə saxlıya. Bala dediyin bağır ətidi. Allah
heş kimi tək eləməsin. Bir azdan ara qarışdı, məssəf itdi. Camahat iki tiriyə
bölündü: kimi Aşıx Alıya hax qazandırdı, kimi də toy yiyəsinə.
Aşıx Alı baxıf gördü kü, bunnarın sözünü az adam deyir. Amma camahatın
bəzisi annadı ki, İmirzə kişidə silah var. Nədisə kürkün altındadı. Əlini atıf
çıxartmax isdiyir. Dodaxaltı da, deyir ki, çoxdan çox öləjək, azdan az. Bu yerdə
görək aldı Aşıx Alı nə dedi:
Beybəfa dost məni cannan elədi,
Tutufdu dəstində ayaq almasın.
Girdim dostun baxçasını seyr etdim,
Görmədim bağında ayaq almasın.
Camahatın hamısı Aşıx Alıya baxıf hayfısdandı. Ayə, Allah eliyəydi toya qan
düşmüyəydi.
Katıvısan oxu dərsin hər aya,
Bayram ayı demək olmaz hər aya.
Şahlar şahı özün yetiş haraya,
Düşman bu günümdə ayaq almasın.
İmirzə kişi elə fikirrəşdi ki, Aşıx Alı təkdi deyən özünə kömək isdiyir. Əli
xançalın dəstəsində köyrəldi. Dedi: - Ayə, a bala, sənin üstünə ayax alan kimdi?
Aldı görək Aşıx Alı nə dedi:
Deyər Aşıx Alı yara bağlıya,
Kamil təbib gərək yara bağlıya.
Yar ixlasın özgə yara bağlıya,
Həftə tamam oluf, aya qalmasın.
_______________Milli Kitabxana________________
Niftalı irəli yeriyif dedi:
- A camahat, mənnən küsmüyün. Mən qızımı Xudaverdinin oğluna vermirəm.
Camahat dedi:
- Niyə, a Niftalı?
- Ona görə ki, Aşıx Alı haqq aşığıdı. Mənim qızıma qarğadı. Gözümün ağı-
qarası bir uşağım var. Niyə getsin bədbaxt olsun.
Camahatın yarısı ayağa qalxdı.
- A Niftalı, onda qızı Aşıx Alıya verək.
Bir neçə ağsaqqal yerinnən qalxıf dedi:
- Düz deyir, qavaxdan Niftalı qızın "hə"sini Aşıx Alıya verif, qız ona deyiklidi.
Aldı görək Aşıx Alı indi nə oxudu:
Uçufdu könlümün qəlbi hasan,
Bir sütun vurdunuz damı dayansın.
Hər kim dostdan dosta yaman qandırsa,
Qıyamat oduna damı da yansın.
Camahat baxıf gördü, kim ki, Aşıx Alının sözünü demir, haqq aşığı onu
qarğıyır. Dedilər:
- Xudaverdidən ötrü damımızı niyə başımıza uçurdurux? Niyə qarğış yiyəsi
olurux?
Alı isə oxuyurdu:
Dedim əğyar özü nədi, sözü nə?
Baxgınan qaşına, ala gözünə,
Axirətdə bir öy tiksə özünə,
Uçmasın başına, damı dayansın.
Camaat baxıf gördü kü, Aşıx Alı açıx-aşkar deyir:
- Kim ki, mərdimazardı, qoy onun evi başına uşsun.
Deyər Aşıx Alı acar ovluya,
Zambur şirə çəkə acar ovluya.
Hər kim dostun qoyuf acar ovluya,
Od vur qapısına damı da yansın.
_______________Milli Kitabxana________________
Söz tamama yetən kimi Çamırrının ağsaqqalı ayağa qalxıf dedi:
- Ay camahat, heş kim səs-küy salmasın. Ay İmirzə, irəli gəl Xudaverdi nə
verifsə, o başdığı sən ver Niftalıya.
Aşıx Alı sazını götürüf evlərinə qayıtdı. İmirzə irəli yeriyif dedi:
- A Xudaverdi, nə verifsən?
Dedi:
- Yüz manat qızıl pul. Bir həftə də bu camahatın yeyif-içdiyinin hamısını.
İmirzə onun nə təmənnası vardı, hamısını ödədi. İrəli yeriyif Niftalının əlinnən
tutdu.
- A Niftalı, "hə" alanda pulum olmadı. Bu iki onnux sənin "hə" demən. Üç yüz
manat qızıl pul başdıx istəmişdin. Ala bu da sənin başdığın.
Xudaverdiyə dedi:
- Di zurnaçılarını götür get. Camahat dedi:
- Ayə, zurnaçı neyliyir sana? Qoy çalsınnar. İmirzə dedi:
- Yox, mana ürəkdən çalan zurnaçı lazımdı. Çaxırrıdan Balay Söyünü
gətirəjəm. Camaat razılaşıf Bəsti xanımı Alıya verdi.
O vaxtdar gəlin atnan gəlirdi. İmirzə kişinin bir atı varıydı. Bir-neçə atı da
Mustafa göndərdi ki, gəlinin qavağında at oynatsınnar. Gəlini ata mindirdilər.
İmirzə kişi bir əlinnən atın yüyəninnən, o biri əlinnən də üzəngisinnən tutuf,
başınnan arvadı yanına çağırdı.
- Ay ölü qızı, ölü, gəlif gəlinin qavağında oynasana!
Gəlin qapıya çatdı. Camahat axışıf gəldi. Elə gözəl bir toy keçirdilər ki, daa nə
deyim? Xudavəndi-aləm hamıya oğul toyu, qız toyu qismət eləsin.
Aşıxlar toyun sonunda bəy tərifi söylüyər, sonra da bir duvaqqapamaynan
məclisi başa çatdırallar. Biz də bu söhbətimizi beləcə başa çatdırax:
Təzə bir gözəl çıxıfdı, -
Dağlar maralı, Gülpəri.
Hər kəsə qarşı gəlsə,
Yandırar narı, Gülpəri.
_______________Milli Kitabxana________________
Camalınnan haya edir,
Dağların qarı, Gülpəri,
And verirəm öz baxtına,
Pozma ilqarı Gülpəri.
Gülpəri, nə Gülpəri,
Bənzər cənnət almasına.
Ay, gün görsə haya edir,
Keçər bulud daldasına.
Eşidənnər heyran qalır,
Bu gözəlin sədasına.
Nə ola qədəm basasan,
Bir bizə sarı, Gülpəri.
Hər kim belə gözəl alsa,
Baxtafar onun başına.
Yüz yaşında qoja olsa,
Enər on səkkiz yaşına.
Görənnər heyran qaldı,
Onun süzgün baxışına.
Cəllad kimi aman vermir,
Qurudur darı, Gülpəri.
Aşıx Hajı, qurvan eylə,
Canını belə ceyrana.
Çoxlarını dəli edif,
Salıf çöllü-biyavana.
Hər kim belə gözəl alsa,
Zəhmət versin şirin cana,
Səyyat tor qursa tərlana,
Ovlar şikarı, Gülpəri.
_______________Milli Kitabxana________________
HAJI HÜSEYNİN AŞIX ALIYA
AT BAĞIŞLAMASI
Ağbulaxlı Hajı Hüseyn Aşıx Alının yaxın dosdannnan biri oluf. Deyilənnərə
görə, Hajı Hüseyn Göyçənin addı-sannı, tanınmış, yoxsul dərdi çəkən səxavətdi
adamlarınnan biriymiş. Aşıx Alı həmişə qonşu kənddərə, Qaraqoyunnu dərəsinə,
eləcə də Qazağa, Tovuza, Borçalıya gedəndə Hajı Hüseynin evinə düşər, dostuna
qonax olardı. Eşidif bilən kimi qonum-qonşu aşığın başına toflaşar, Hajının öyü
toy öyünə dönərmiş. Günnərin bir günü Aşıx Alı dostu Qiyas ağadan bir məktuf
alır. Oxuyanda görür kü, dostu onu Qazağa oğlunun toyunu keçirməyə çağırır.
Daha durmağın yeri döyüldü. Aşıx Alı hazırraşıf şəyirdi Mehtiynən birrikdə yola
düşür. Basarkeçərdə Mehtiyə deyir ki, bala, atının ayağı nalsızdı, gətir nalladax,
sonra gedək. Atı nalvəndə çəkif nallatdılar. Nalladannan sonra atdarın ağzını
çevirillər Qazağa tərəf. Məzrə kəndini keçəndə görüllər ki, at axsayır. Şişqayada
daha at çox çətinniknən ayağının birini yerə basır.
- Ayə, ay Mehti, bu çərrəmiş yoxsa bizi yolda qoyar, atın mayasına mıx dəyif, -
deyə Alı dillənir.
Uzun sözün qısası onnan bir təhər gün varkən Ağbulağa çatıllar. Hajı
Hüseynnən Aşıx Alı çox mehribannıxnan görüşüllər. Hajı qonaxları otağa dəvət
etdikdən sonra eşiyə çıxıf uşaxlara deyir ki, Alıgilin atdarını tövlüyə çəkin. Uşaxlar
atı içəri çəkəndə görüllər ki, aşığın atı axsıyır.
Axşam yaxşı qonaxlıx düzəldillər. Kəndin ağsaqqalları, saz-söz həvəskarrarı
Alının başına toflaşır. O da gejəyə əməlli-başlı bir körpü atır. Düz gejə yarıya kimi
çalıf-oxuyur, şirin söhbətdər eliyir. Savah açılanda Aşıx Alı Qazağa yola düşməli
olur. Bu vaxt onun qavağına özgə at çəkillər. Alı bir qədər tərəddüd eliyir.
- Alı, min sür, sənin atının mayasına mıx dəyif, nalını sökdürmək lazımdı, -
deyif Hajı Hüseyn irəli yeriyif atın cilovunnan tutur. Aşıxlar yola düşüllər. İki gün
sonra Hajı Hüseyn Aşıx Alının atını Qızılvəngə qaytarır. Deyilənnərə görə, Aşıx
Alı Qazaxda çox ləngərri bir toy keçirir. Aşığı on dörd gün Qazaxdan buraxmıllar.
Yarım aydan sonra Alı yenə Ağbulağa qayıdır. Dostunun evinə düşür. Dincini
alannan sonra Qızılvəngə gedəcəyini bildirir.
Hajı Hüseyn deyir ki, Alı, sənin atını ilxıya buraxmışam, at atdı nə fərqi var, elə
bu atı min get. Alı dostunun bir sözünü iki eləməz-
_______________Milli Kitabxana________________
di. Bilirdi ki, Hajı belə şeylərdən inciyən adamdı. Odu ki, Aşıx Alı görüşüf yola
düşməli olur.
Aşıx gəlif Qızılvəngə çatanda görür ki, öz atı həyətdə hörüklənif. Aşıx Alı elə
belə adam döyüldü. Hər şeyi o saat başa düşür. Bilir ki, Hajı Hüseyn atı ona
bağışdıyıf.
Axşam qonum-qonşu toflaşıf aşığın Qazaxda görüf-bildiyinnən danışmağı
xahiş eliyillər. Alı Qiyas bəyin dostduğunnan, Qazax camahatınnan, keçirdiyi
toyun böyüklüyünnən ürəkdolusu danışır. Sonra da qayıdır ki, Ağbulaxlı Hajı
Hüseyn bir görün başıma nə oyun açıf...
- Onu da bilmişik, - deye kimsə yerdən dillənir, - canın sağ olsun, bir gün olar
sən də onun yaxşılığınnan çıxarsan.
Aşıx Alı qayıdır ki, siz mənim dostumu hələ yaxşı tanımırsınız. O, heş nədən
yaxşılıx güdən adam döyül. Bir dəfə Hajı evində xəstə yatırmış. Arvad-uşax xəvər
gətirir ki, koxa camaatı kəndin ortasındakı meydana tofluyuf, vergi üstündə incidir.
Hajı uşağa deyir ki, tez Hajı Kazımı tapıf yanıma gətir. Hajı Kazım onun böyük
oğluydu. Hajı Kazımı çağırıllar. Hajı tərs-tərs onun üzünə baxır.
- Ay dədə, nə oluf? - deyə, Hajı Kazım soruşur.
- Nə olajax, a bala, sən eşidmiyifsən ki, koxa camaatının başına nə oyun açır?!
Bu saat gedif o koxaya deyərsən ki, mənim camaatımı pula görə çox nahax incidir.
Gəlsin pulunu verim.
Hajı Kazım tez evdən çıxıf özünü verir koxanın yanına. Çatan kimi görür ki,
koxa qızmış nərə dönüf camaata daha nə qalır deməmiş. Koxuyu çağırır bir kənara,
Hajı Hüseynin dediyini ona çatdırır. Koxa bilir ki, Hajı onu hörmətdən salajax.
Başdıyır dil-ağız eləməyə ki, vallah elə ajığım tutmuşdu. Vergiyi yaman
yuvadıflar. Hajı Kazım Hajı Hüseynin verdiyi pulla camaatın vergisini bağlıyır.
Hajı belə səxavətdəri çox eliyif. Bir at Hajı üçün o qədər də böyük şey döyül.
Sazımı gətirin görüm mən də Hajıya öz ürək sözümü necə çatdıra bilirəm...
Bu dari-dünyada, Göyçə elində
Hörmətdə, izzətdə birsən, ay Hajı.
Sənə qismət verif xaliqi-sübhan,
Həqiqət yolunda şirsən, ay Hajı.
_______________Milli Kitabxana________________
Başı yığıncaxlı, cövrü-cəfalı,
Qohuma-qonşuya, dosta vəfalı.
Qonaxlı-qaralı, Hatəm səxalı,
Süfrələr açmaxda birsən, ay Hajı.
Tanıyır el-ova düz insan səni,
Tutammaz şöhrətdə nə boy, xan səni,
Azmı eyləmişəm imtahan səni?
Ərrər meydanında ərsən, ay Hajı.
Süfrəsi, dövləti, halal əməyi,
Yüzdüklər xərşdiyər əsmər ürəyi.
Yetimlər köynəyi, yoxsul çörəyi,
Əvvəldən bir açıx dərsən, ay Hajı.
Yanında xəcalət bu Aşıx Alı,
Bağışda sən allah bu qeylü-qalı.
Seyiddən, molladan elə daldalı,
Vallah ziyarətsən, pirsən, ay Hajı.
_______________Milli Kitabxana________________
KİTABDAKILAR
Ön söz……………………………………………………………………………………4
GƏRAYLILAR
Oldu……………………………………………………………………………21
Qoynunda-qoynunda…………………………………………………………..21
Uzaq yollara-yollara…………………………………………………………...22
Olmur………………………………………………………………………….22
Dağlar qoynunda-qoynunda…………………………………………………...23
Yalvara-yalvara………………………………………………………………..24
Düşübdü……………………………………………………………………….24
Təbriz gözəli…………………………………………………………………..25
Ölürəm………………………………………………………………………...25
Oldu……………………………………………………………………………26
Eyləsin…………………………………………………………………………26
Sənə……………………………………………………………………………27
Oldu……………………………………………………………………………27
Dövran…………………………………………………………………………28
Birisin………………………………………………………………………….29
Qazanar………………………………………………………………………..30
Ellərdi………………………………………………………………………….30
QOŞMALAR
Söz oldu………………………………………………………………………..33
Bu gün…………………………………………………………………………34
Nə qaldı………………………………………………………………………..34
Getdi…………………………………………………………………………...35
Düşər…………………………………………………………………………..35
İçəcək………………………………………………………………………….36
Bilməz…………………………………………………………………………37
Olmadı…………………………………………………………………………37
Dolandırır……………………………………………………………………...38
Keçdi ………………………………………………………………………….38
Dedi……………………………………………………………………………39
Bənzərsən……………………………………………………………………...39
Qızların………………………………………………………………………...40
Könül…………………………………………………………………………..40
_______________Milli Kitabxana________________
Sənin…………………………………………………………………………...41
Ağrı dağı………………………………………………………………………42
İnciməsin………………………………………………………………………42
Gedək………………………………………………………………………….43
Olmadı…………………………………………………………………………43
Gərək…………………………………………………………………………..44
Deyinən………………………………………………………………………..44
Yadıma düşdü…………………………………………………………………45
Kor aşıq alı…………………………………………………………………….45
Yavaş-yavaş…………………………………………………………………...46
Deyirəm………………………………………………………………………..46
Vətənimdə……………………………………………………………………..47
Tək-tək………………………………………………………………………...47
Görmədim……………………………………………………………………..48
Bax…………………………………………………………………………….48
İstərəm…………………………………………………………………………49
Bəsdi…………………………………………………………………………...50
Ola bilməz……………………………………………………………………..51
Yetişdim……………………………………………………………………….52
Gətirmə………………………………………………………………………...52
Gedirəm………………………………………………………………………..53
Könül…………………………………………………………………………..53
Bilinməz……………………………………………………………………….54
Düşərsən……………………………………………………………………….54
Gözəldi………………………………………………………………………...55
Vermərəm……………………………………………………………………...55
Düşmüşəm……………………………………………………………………..56
Bəsdi…………………………………………………………………………...57
Mənim…………………………………………………………………………57
İtibdi…………………………………………………………………………...58
Ay ilə-ilə………………………………………………………………………58
Ay eylər qıj-qıj………………………………………………………………...59
Keçibdi………………………………………………………………………...59
Eyləmə………………………………………………………………………...60
Bəsdi…………………………………………………………………………...61
Bilin siz………………………………………………………………………..62
Görmüşəm……………………………………………………………………..62
Ağlama………………………………………………………………………...63
Dönübdü……………………………………………………………………….64
_______________Milli Kitabxana________________
Düşər…………………………………………………………………………..64
Oldu……………………………………………………………………………65
Düşər…………………………………………………………………………..66
İncimərəm……………………………………………………………………..66
Gözəldir………………………………………………………………………..67
Əlif-əlifə……………………………………………………………………….67
Ağlaram………………………………………………………………………..68
Əzbər-əzbəri…………………………………………………………………...68
Yetişdi…………………………………………………………………………69
Mənəm………………………………………………………………………...69
Birisin………………………………………………………………………….70
Qurbandı……………………………………………………………………….70
Yazdım………………………………………………………………………...71
Soruşma………………………………………………………………………..71
Getdi…………………………………………………………………………...72
Dərindi………………………………………………………………………...72
Qabaqda……………………………………………………………………….73
Çürüdü…………………………………………………………………………74
Qalmadı………………………………………………………………………..74
Ay ağa haray…………………………………………………………………..75
Gözdə gözü sən………………………………………………………………..75
Olgunan………………………………………………………………………..76
Ay üzə-üzə…………………………………………………………………….76
Narın üz………………………………………………………………………..77
Deyirəm………………………………………………………………………..77
Amandı………………………………………………………………………...78
Dəyməmiş……………………………………………………………………..78
Gülə-gülə………………………………………………………………………79
Deyərsən……………………………………………………………………….79
Neynər…………………………………………………………………………80
Tərk elə………………………………………………………………………..80
Çəkibdi………………………………………………………………………...81
Mədinə………………………………………………………………………...81
Yaylaq…………………………………………………………………………82
Gözəllər………………………………………………………………………..83
Yaratdı…………………………………………………………………………84
Sevdiyim………………………………………………………………………84
Qocalmışam…………………………………………………………………...85
Dolandırır……………………………………………………………………...86
_______________Milli Kitabxana________________
Eylər-eylər……………………………………………………………………..87
Yavaş-yavaş…………………………………………………………………...87
Gələcəkdi……………………………………………………………………...88
Əllər…………………………………………………………………………...88
Bizə göndər……………………………………………………………………89
Neçə dili var…………………………………………………………………...90
Olmaz………………………………………………………………………….91
Görmədim……………………………………………………………………..91
Diyarımda……………………………………………………………………...92
Nədən oldu…………………………………………………………………….92
Gözümüz………………………………………………………………………93
Yaxşıdı………………………………………………………………………...93
Zamanıdı………………………………………………………………………94
Hayıfsan……………………………………………………………………….94
Gözəllər………………………………………………………………………..95
Var……………………………………………………………………………..95
Zeynalın……………………………………………………………………….96
Gətirmişəm…………………………………………………………………….96
Düşdü………………………………………………………………………….97
Dolandı………………………………………………………………………...98
Bəsdi yar………………………………………………………………………98
Bəsdi …………………………………………………………………………..99
Yandı…………………………………………………………………………100
Ola bilməz……………………………………………………………………100
Çalım…………………………………………………………………………101
Sarıköynək…………………………………………………………………...102
Dal-dala………………………………………………………………………102
TƏCNİSLƏR
Ay üzə-üzə…………………………………………………………………...105
Damı da yansın……………………………………………………………….105
De bir üz-bir üz………………………………………………………………106
Dal-dala………………………………………………………………………106
Aya qalmasın…………………………………………………………………107
Ayə məndədi…………………………………………………………………107
Ayağı belə……………………………………………………………………108
Başa-baş……………………………………………………………………...108
Ağ damar-damar……………………………………………………………..109
_______________Milli Kitabxana________________
DİVANİLƏR
Nədir………………………………………………………………………….113
Bu gün………………………………………………………………………..114
Sənəm………………………………………………………………………...115
Gələcək……………………………………………………………………….116
Danış…………………………………………………………………………117
Verir………………………………………………………………………….118
Var……………………………………………………………………………119
Nədi…………………………………………………………………………..119
Bax…………………………………………………………………………...120
Yalvarıram…………………………………………………………………...121
Qırmızı……………………………………………………………………….122
Bizdədi……………………………………………………………………….123
Mərd………………………………………………………………………….123
Gəl……………………………………………………………………………124
Qəzəl…………………………………………………………………………126
AŞIQ RƏVAYƏTLƏRİ
Aşıq Alı ilə Aşıq Ələsgərin deyişməsi……………………………………….129
Aşıq Alının Türkiyə səfəri…………………………………………………...146
Hajı Hüseynin Aşıx Alıya at bağışlaması……………………………………183
_______________Milli Kitabxana________________
Buraxılışa məsul:
Umud Rəhimoğlu
Texniki redaktor:
Mübariz Piri
Kompyuter səhifələyicisi:
Allahverdi Kərimov
Kompyuter operatoru:
Lalə Cəfərova
Korrektor:
Tofiq Qaraqaya
_______________Milli Kitabxana________________
Yığılmağa verilmişdir 09.08.2006. Çapa imzalanmışdır 28.12.2006.
Formatı 60x90
1
/
16
. Fiziki çap vərəqi 12. Ofset çap üsulu.
Tirajı 25000. Sifariş 277.
Kitab "PROMAT" mətbəəsində çap olunmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |