Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
IV fəsil. Renta müqaviləsi Daimi
renta alanlar
yalnız fiziki
şəxslər, habelə
qeyri-kommersiya təşkilatları ola bilərlər, bir şərtlə ki, bu, qanuna zidd olmasın və onların fəaliyyətinin məqsədlərinə uyğun gəlsin (bax. AR MM, mad.871.1). Müəyyən müddətə və müəyyən məqsədi əldə etmək üçün yaranan qeyri-komersiya hüquqi şəxslər müddətsiz münasibətlərin iştirakçıları ola bilmədikləri üçün daimi renta müqaviləsi üzrə renta alan kimi çıxış edə bilməzlər və deməli, bu müqavilənin iştirakçısı ola bilməzlər. Kommersiya hüquqi şəxsləri sahibkarlıq fəaliyyətinin subtektləri olduqları və fəaliyyətləri maddi nemətlərin dövriyyəsi ilə əlaqədar olduğu üçün renta alan kimi çıxış edə bilməzlər. Bu məhdudiyyət rentanm hüquqi təbiətindən irəli gəlir. Daimi renta müqaviləsinin digər mühüm əlaməti renta alanın hüqüqlarmm ötürülə bilməsində (tələbin güzəşti yolu ilə) və vərəsəlik üzrə və ya hüquqi şəxsin yenidən təşkili halında hüquqi varislik qaydasında keçə bilməsində ifadə olunur. Daimi renta müqaviləsi üzrə renta alanın hüquqları fiziki şəxslərə və qeyri- kommersiya hüquqi şəxslərinə ötürülə bilər. Daimi renta münasibətlərinin növbəti mühüm əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, daimi renta ona dair müqavilə ilə müəyyənləşdirilmiş qiymətlə satın alınır. Odur ki, istər əvəzli olsun, istərsə də əvəzsiz, hər bir halda rentanm satın alma qiyməti müəyyən olunmalıdır. Daimi renta ödənilməsindən ötrü əmlakın haqq müqabilində verilməsi üçün əsas götürülən daimi renta müqaviləsində satınalma qiyməti haqqında şərt olmadıqda satınalma ödəniləsi rentanm illik məbləğinə uyğun qiymətlə həyata keçirilir (bax. AR MM, mad.875.2). Daimi renta ödənilməsindən ötrü əşyanın pulsuz verilməsi üçün əsas götürülən daimi renta müqaviləsində satınalma qiyməti haqqında şərt olmadıqda, satınalma qiymətinə renta ödənişlərinin illik məbləği ilə yanaşı, verilmiş əşyanın qiyməti də daxil edilir (bax. AR MM, mad.875.3). 101
Rüfət Göyüşov Daimi renta müqaviləsinə xitam verilməsi satınalma məbləği tam olaraq ödənildikdən sonra yol verilir. AR MM-in 873.2-ci maddəsinə görə, müqavilədə satınalmanın başqa qaydası nəzərdə tutula bilər. Renta alan tərəfindən əşyanın satın alınmasının tələb olunması qanunda müəyyən olunan aşağıdakı şərtlərlə əlaqədardır; -
renta ödəyicisi onun ödənilməsini bir ildən çox gecikdirdikdə; -
renta ödəyicisi renta ödənişini təmin etmək öhdəliklərini pozduqda; -
müddətlərdə ödəməyəcəyinə aşkar dəlalət edən hallar yarandıqda; -
renta ödənilməsi üçün verilmiş daşınmaz əmlak ümumi mülkiyyətə daxil olduqda və ya bir neçə şəxs arasında bölüşdürüldükdə; -
müqavilədə nəzərdə tutulmuş digər hallarda. Ümumi qaydaya görə, əmlakın təsadüfən məhv olması və ya təsadüfən zədələnməsi riski, əgər Mülki Məcəllədə və ya müqavilədə ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, mülkiyyətçisinin üzərinə düşür (bax. AR MM, mad. 152.10). Bu məsələ daimi renta müqaviləsində onun əvəzli və ya əvəzsiz olması ilə əlaqədar olaraq fərqli qaydada müəyyən olunmuşdur. Belə ki, daimi renta ödənilməsi üçün pulsuz verilmiş əşyanın təsadüfən məhv olması və ya təsadüfən zədələnməsi riski renta ödəyicisinin üzərinə düşür (bax. AR MM, mad.876.1). Daimi renta ödənilməsi üçün haqq müqabilində verilmiş əşya təsadüfən məhv olduqda və ya təsadüfən zədələndikdə risk demək olar ki, hər iki tərəfin üzərinə düşür. Bu halda renta ödəyicisi müvafiq olaraq, rentanm ödənilməsi öhdəliyinə xitam verilməsini və ya onun ödənilməsi şərtlərinin dəyişdirilməsini tələb edə bilər. Bu cəhətdən risk renta alanın üzərinə düşür. Digər tərəfdən isə uzun zaman dövrü ərzində renta ödəyicisinin ödədiyi haqq onun itki riskinə daxildir. 102
IV fəsil. Renta müqaviləsi 4.3. Ömürlük renta müqaviləsi Bu müqavilə renta ödənişləri üzrə müddətli öhdəlik münasibəti yaradır. AR MM-in 877.1-ci maddəsinə əsasən, ömürlük renta əşyam renta ödənilməsi üçün verən fiziki şəxsin sağlığı dövrü üçün və ya onun göstərdiyi başqa fiziki şəxsin sağlığı dövrü üçün müəyyənləşdirilə bilər. Başqa sözlə, renta alanın ölümü renta müqaviləsi üzrə renta ödənilməsi öhdəliyinə xitam vermiş olacaqdır. Daimi rentadan fərqli olaraq, ömürlük renta müqaviləsində renta alanın hüquqları onun şəxsiyyəti ilə sıx bağlı olduğu üçün başqasına güzəşt edilə bilməz. Ömürlük rentanın bir neçə fiziki şəxsin xeyrinə müəyyənləş- dirilməsinə yol verilir və əgər ömürlük renta müqaviləsində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, renta almaq hüququnda onların payları bərabər sayılır (bax. AR MM, mad.877.2). Ömürlük renta bir neçə şəxsin xeyrinə müəyyən olunduqda müqavilə onlardan sonuncusunun həyatda olduğu vaxta qədər davam edir. Sonuncu renta alan öldükdə isə rentanı ödəmək öhdəliyinə xitam verilir. Bu halda ölən renta alanın renta almaq hüququnda payı ondan çox yaşayan renta alanlara keçir. Təbii ki, tərəflər ömürlük renta müqaviləsində ayrı qayda nəzərdə tuta bilərlər. Daimi renta müqaviləsindən fərqli olaraq, ömürlük renta müqaviləsində rentanın ödənilməsi müddətləri, əgər müqavilədə ayrı qayda nəzərdə tutlmaıbsa, hər təqvim ayının sonunda həyata keçirilir. Ömürlük renta müqaviləsi - müddətli əqddir. Odur ki, bu müqavilədən yaranan öhdəliklərə ümumi əsaslarla xitam verilə bilər'. Renta ödəyicisi üzərinə düşən öhdəliyi icra edərkən vic- ' Гражданское право. Том II. Полугом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр.363. 103
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|