14
müqavilənin imzalanmasına gəlməzdən əvvəl qaydaların istehlakçılar tərəfindən
araĢdırılmasına köməklik gösətərə bilər. Bu xüsusiyyətlərin kommunikasiyası
istehlakçılara
minimum
ümumi
standartlar
haqqında
təhsil
verməlidir.
StandartlaĢdırılmıĢ müqavilənin xüsusiyyətləri istehlakçını onun həm öhdəlikləri, həm də
səlahiyyətləri barədə məlumatlandırmaq üçün maliyyə institutunun hüququnu və
istehlakçının hüquqlarını aydın Ģəkildə müəyyənləĢdirməlidir. Bu standartların minimum
tələblər müəyyənləĢdirdiyini nəzərə alaraq, onlar istehlakçı terminlərini təkmilləĢdirməyə
yönəlmiĢ azad bazar rəqabətini məhdudlaĢdırmamalıdır.
32.
Maliyyə institutlarına yalnız “əməl etmə və ya izah etmə” siyasəti vasitəsilə zərurət
olduqda standartlaĢdırılmıĢ müqavilənin xüsusiyyətlərindən kənarlaĢma imkanları
verilməlidir. Bu cür siyasət vasitələri ilə maliyyə institutu ya standartlaĢdırılmıĢ
müqavilənin xüsusiyyətlərindən istifadə edir (belə ki, müĢtərilərinin bazar qaydalarını
izləməsinə əminlik verərək) və ya fərqli müqavilə Ģərtləri harada və nə üçün istifadə
etməsi ilə bağlı qərarını izah edir. Bu “əməl etmə və ya izah etmə” siyasəti istehlakçılara
hər spesifik müqavilə Ģərtini və müqavilələri təfərrüatlı Ģəkildə araĢdırma ehtiyacı
olmadan müqavilənin qeyri-standart Ģərtlərini tapmağa imkan verir. Digər tərəfdən bu
müĢtərilələrə qeyri-səmimi Ģərtlər təklif etmək istəyənlərə qarĢı bazar və media təziqini
yaradır.
Tədbir: Standartlaşdırılmış müqavilənin xüsusiyyətlərini hazırlamaq
Təsviri:
Bütün
maliyyə
məhsulları
üçün standartlaşdırılmış müqavilənin
xüsusiyyətlərini hazırlamaq və onları nəzarətedici təşkilatlara (Mərkəzi Bank kredit
ittifaqları, mikromaliyyə təşkilatları və lizinq şirkətləri üçün müqaviləninin
xüsusiyyətlərinin müvafiq olduqda bank sektoru üçün hazırlanmış sənədlərə oxşar
olmasını təmin etməlidir) təqdim etmək
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: İstehlakçı təşkilatları ilə əməkdaşlıq şəraitində maliyyə
şirkətlərinin bütün assosiasiyaları
Son icra tarixi: 2011-ci ilin 2-ci rübünədək
Tədbir: Standartlaşdırılmış müqavilənin xüsusiyyətləri və “əməl etmə və ya izah
etmə” siyasəti üçün qaydaları qanunlara və nəzarət prosedurlarına tətbiq etmək
Təsviri: Maliyyə institutlarından standartlaşdırılmış müqavilələrin istifadəsi,
standartlaşdırılmış müqavilənin xüsusiyyətlərinin satışdan əvvəl (web-saytlarda
yerləşdirmə nəzərə alınmaqla) müştərilər tərəfindən əldə edilməsi imkanlarının
yaradılması tələb edilməlidir. Standartlaşdırılmış müqavilənin xüsusiyyətlərinin
müvafiq nəzarətedici təşkilat tərəfindən bəyənilməsi üçün onlara hüquq vermək,
yoxlamalar zamanı və qəbul olunmuş şikayətlərin təhlili vasitəsilə standartlaşdırılmış
müqavilənin xüsusiyyətlərinin istifadəsinin və “əməl etmə və ya izah etmə” siyasətinin
tətbiqinin monitorinqini aparmaq, standartlaşdırılmış müqavilənin xüsusiyyətlərindən
istifadə etməyən və ya “əməl etmə və ya izah etmə” siyasətini tətbiq etməyən şirkətlər
üçün sanksiyalar tətbiq etmək.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: AMB, QKDK və MN birgə əməkdaşlıq şəraitində
Son icra tarixi: 2011-ci ilin 3-cü rübünədək qanuna düzəlişlər, 2012-ci ilin 1-ci
rübünədək satış prosesinə tətbiq
33.
Bütün nəzarətedici təĢkilatlar nəzarət etdikləri bütün maliyyə institutlarının və maliyyə
vasitəçilərinin yeniləĢdirilmiĢ siyahısı üçün (özlərinin web-saytlarında) bölmə
yaratmalıdırlar. Belə siyahı isthlakçılara qanuni təĢkilat/vasitəçi ilə iĢ görməsini
15
yoxlamağa imkan verir və bu qeyri-leqal əməliyyatçılar üçün daha münbit Ģərait olan
sığorta və istehlak krediti bazarında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Tədbir: Bütün nəzarət olunan institutların siyahısını nəşr etmək
Təsviri: Bütün nəzarətedici təşkilatların bütün nəzarət olunan institutlarının siyahısı
onların web-saytlarında olmalıdır və müntəzəm surətdə yenilənməlidir.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: AMB, QKDK, MN
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 3-cü rübünədək
İşgüzar münasibətlər üzrə praktik məsələlər
34.
Maliyyə institutlarının və maliyyə vasitəçilərinin istehlakçıların maraqlarına ən yaxĢı
Ģəkildə cavab verən fəaliyyəti həyata keçirmələrinin tələb edilməsi və bu vəzifənin yerinə
yetirilməməsi zamanı müvafiq sanksiyaların tətbiq edilməsi məqsədilə maliyyə sektorunu
tənzimləyən bütün müvafiq qanunlara düzəliĢ olunmalıdır. Bütün maliyyə institutları “Öz
MüĢtərini Tanı” yanaĢmasını qəbul etməli, digər sözlə, onlar müĢtərisinin ehtiyacını baĢa
düĢdüklərinə əmin olmalıdır. Həmçinin, maliyyə institutları və/və ya maliyyə vasitəçiləri
təklif olunmuĢ maliyyə məhsulunun və onun parametirlərinin spesifik müĢtəriyə və onun
ehtiyaclarına uyğunluğunu yoxlamağa məsuliyyət daĢımalı, onlar müĢtəridən əldə
olunmuĢ məlumat və onun vəziyyətinin əsaslandırılmıĢ yoxlanıĢı əsasında uyğunluq
yoxlamasının keçirilməsi ilə öz qeydlərini təsdiq eləməyi bacarmalıdırlar. MüĢtəri özünə
uyğun olmayan məhsul tələb etdiyi təqdirdə ona məhsulun uyğunsuzluğu barədə aydın və
anlaĢıqlı dildə xəbərdarlıq verilməli və maliyyə institutu bu xəbərdarlığın imzalanmıĢ
surətini saxlamalıdır.
Tədbir: “Öz Müştərini Tanı” siyasətini müəyyənləşdirmək
Təsviri: Müştərilərə yalnız uyğun məhsulların təklif olunmasına əmin olmaq üçün
istehlakçı qrupları və assosiasiyalarla əməkdaşlıq şəraitində “Öz Müştərini Tanı”
siyasətinin tətbiqi üçün bütün maliyyə sektoru üzrə hüquqi düzəlişlər hazırlanmalıdır.
Dəyişikliklər inspeksiya prosesisində “Öz Müştərini Tanı” siyasətinin müvafiq
qaydada tətbiqi üçün yoxlamaların aparılması və müştərilərin onlara uyğun olmayan
məhsulların təklif olunması ilə bağlı şikayətləri olduğu təqdirdə müvafiq tədbir
görülməsi üçün nəzarətedici təşkilatlara səlahiyyətlərin verilməsini nəzərə almalıdır.
Məsuliyyət daşıyan tərəflər: AMB, QKDK və MN birgə əməkdaşlıq şəraitində
Son icra tarixi: 2010-cu ilin 3-cü rübünədək zəruri hüquqi düzəlişlərin
müəyyənləşdirilməsi və təqdim olunması, 2010-ci ilin 2-ci rübünədək maliyyə
institutlarının satış prosesinə tətbiqi və nəzarət prosesinin hazırlanması
35.
ĠĢgüzar münasibətlər üzrə praktik məsələlərlə əlaqədar digər mühüm hüquqi düzəliĢ
iĢgüzar münasibətlərdə ədalətsiz və aqressiv praktika üzrə AĠ-nin qaydalarının qəbul
edilməsi olmalıdır. Bu praktik məsələlər qanundan kənar elan edilməli və üç maliyyə
nəzarti təĢkilatına bu cür davranıĢ hallarının araĢdırılması və effektiv Ģəkildə cərimənin
tətbiq olunması üçün səlahiyyət verilməlidir. Arzu olunandır ki, bu cür məsələlərlə
ədalətsiz davranıĢ göstərən maliyyə institutlarına qarĢı mübarizə aparmaqda yalnız
məhdud imkanlara malik və bu sahədə az təcrübəsi olan digər potensial nəzarət
təĢkilatlarına (məs. Anti-inhisar departamenti) nisbətən maliyyə bazarlarını dərindən
anlayan maliyyə nəzarəti təĢkilatları məĢğul olsun.
36.
ĠĢgüzar münasibətlərdə tipik ədalətsiz praktik məsələ məhsulun əsas xüsusiyyətləri ilə
əlaqədar saxta və ya fırıldaqçı reklamın (xüsusilə, əmanətlər və kreditlər üzrə faiz
dərəcələri) istifadəsidir. Nəzarətedici təĢkilat maliyyə məsələləri ilə bağlı aĢağı bilik