jarayonida kolxoz va sovxozlarda sug‘oriladigan qishloq xo‘jalik yeriari
5 m ln ga, zaxi qochirilgan yerlar - 2,9 mln. ga ko'paydi.
Tuproq eroziyasining keng tarqalishi va u bilan kurashish zaru
rati sababli, 1967-yil 20-m artda «Tuproqlarni sharnol va suv eroziya-
laridan him oya qilish b o ‘yicha kechiktirib bo ‘lmaydigan choralar
to ‘g‘risida»gi hukum atning qarori qabul qilindi. iJnga asosan tuproq
eroziyasi kuzatilayotgan m intaqalarda xo‘jaliklarda
ichki yer tuzish
birinchi navbatda hududni eroziyaga qarshi tashkil etishga va kompleks
tashkiliy - xo‘jalik, agrotexnik, o ‘rm on m eliorativ va gidrotexnik,
tuproqni m uhofaza qiluvchi tadbirlarga qaratilgan bo ‘iishi kerak edi.
Sobiq Ittifoq qishloq X o‘jalik Ministrligi 1968-yil 27-m ayda Yer
tuzishning asosiy qoidalarini tasdiqladi, u yer tuzishning vazifalarini,
m azrnunini va yer tuzish ishlari bajarilishining um um iy tartibini
aniqlab berdi. Ularga um um iy rahbarlik qilish Sobiq Ittifoq qishloq
X o‘jalik Ministrligiga, bevosita rahbarlik esa ittifoqdosh respublikalar
qishloq xo ‘jalik M inistrliklarining yerdan foydalanish va yer tuzish
boshqarm alari (bosh boshqarm alari) orqali
ushbu M inistrlikning
yerdan foydalanish va yer tuzish Bosh boshqarm asiga, ilmiy -
uslubiy ta ’m inot esa 1968-yilda tashkil etilgan Davlat yer resurslari
idorasiga topshirildi.
Sobiq ittifoqdosh va avtonom respublikalarda, o ‘lka va viloyat-
larda yer tuzishni tashkil etish yerdan foydalanish va yer tuzish
boshqarm alari (bo‘limlari) tom onidan amalga oshirildi, ularni baja
rish esa yer tuzish b o ‘yicha loyiha institutlari (giprozem lar) zim -
masida edi.
G iprozem lar, ularning filiallari vaekspeditsiyalari barcha turdagi
yer tuzish ishlarini: yerdan foydalanishlarni
tashkil etish va tartibga
solish, yangi yerlarni o'zlashtirish va transform atsiyalash uchun
aniqlash, kolxozlar, sovxozlar va boshqa qishloq xo‘jalik korxonala-
rida ichki yer tuzish, ham da bu m aqsadlar uchun zarur izlanish,
o'rganish, tasvirga olish va boshqa ishlami bajardilar.
60-yillar oxirlarida yer to‘gTisida sobiq ittifoq va respublikalar
qonunchiligini kodlash o ‘tkazildi. 1968—yil dekabrida «SSSR itti-
foqi va ittifoqdosh respublikalar yer qonunchiligi asoslari» tas-
diqlandi, unga asosan 0 ‘zbekiston Respublikasi «Yer kodeksi» qabul
qilindi. Bu yerdan foydalanishda tartib o ‘rnatishga yordam qildi, yer
tuzishning va uning.organlarining statusini yangi darajaga ko‘tardi va
qonuniy m ustahkam ladi.
76
1967-yil boshida m am lakatdagi 51834 qishloq xo'jalik korxona-
sidan 38373 tasida yer tuzilgan edi: shunday ishlam i yana 200 mln.
ga ko‘p maydonga ega 10 m ingtadan ko‘p xo‘jaliklarda o'tkazish
zaru r edi. Y erlarni him oya qilish va
tab iatn i m uhofaza qilish
tadbirlarini amalga oshirish bo'yicha katta ishlarni bajarish кещк edi.
1972-yildan e ’tiboran rnam lakatim izda yer tuzish organlari ke-
lajakdagi resurslardan foydalanishning bosh loyihalarini ishlashni
boshladi. Shunga o'xshash ehizm alar sobiq ittifoqdosh respubiikalar
bo'yicha ham ishlandi. Yer tuzish bo'yicha loyihalash institutlari 1972
va 1977-yillarda qabul qilingan ko'rsatmalar asosida viloyatlar (o'lkalar,
A SSR lar) va m a ’m uriy tu m a n la r yer tuzish chizm alarini tuza
boshlashdi. Bu ehizm alar yerdan oqilona foydalanishni tashkil etish
bilan bog'liq holda, xalq xo'jaligi rivojlanishining kelajagini belgilash
uchun reja oldi asosi, yer tuzishda esa loyiha oldi asosi sifatida xizmat
qiidilar.
Yer tuzish ishlarining har xilligi va hajmining kattarishi daviat-
mng yer tuzish bo'yicha loyihalash va izlanish
ishlariga qiladigan
xarajatlarining sezilarli darajada o'sishiga olib keldi.
Y erdan yuqori sam ara bilan foydalanish, uni m uhofaza qilish,
tum an agrosanoat m ajm ualarini tuzish zarurati tufayli tum anlar
yer tuzish chizm alarining ham da agrosanoat ishlab chiqarishini
joylashtirish va oqilona tashkil etish uchun hududiy asos yaratuvchi
xo'jaliklarda ichki yer tuzish loyihalarining aham ivati ancha oshdi,.
X o'jaliklarda ichki yer tuzish loyihalari 70-yillardan boshlab
kompleks tarzda ishlana boshladi. Ularda ilmiy asosda nafaqat hududni
tashkil etish m asalalari, balki, xo'jalik yuritish
tizim larini tashkil
etish, m elioratsiya, tabiatni m uhofaza qilish va eroziyaga qarshi
tadbiriar majmuasini loyihalash bilan bog'liq m asalalar ham yechila
boshladi. Ularni ishlash uchun xarajatlar ham ko'paydi. (10-jadval).
X o'jaliklarda ichki yer tuzish loyihalari keyinchalik u yoki bu
tadbirlarning - yerlarni rekultivatsiyalash, m adaniy-texnik tadbir
iar, yerlarni tubdan yaxshilash, qishloq xo'jaligi uchun o'zlashti-
rish, injenerlik inshootlarini qurish (yo'llar, eroziyaga qarshi, gid-
rotexnik va selga qarshi qurilmalar, ko'llar,
limanlar, suv saqlagichlar,
tutilgan aniq uchastkalar) uchun ishchi loyihalarni tayyorlashda
asos bo'ladi.
Bu loyihalar kolxozlar, sovxozlar, boshqa yerdan foydalanuv-
chilarga xo'jalik yo'li bilan yoki pudratchi tashkilotlar yordamida bos-
qichm a -■ bosqich xo'jaliklararo va xo'jalikda ichki yer tuzish Toyi-
halarida ko'zda tutilgan tavsiyalarni amalga oshirish imkonini beradi.