Yer tuzishning ilmiy asoslari

Yer tuzishning asosiy vazifalaridan biri ishlab chiqarishni tashkil
etish va muvaffaqiyaili rivojlantirish, uning sarnaradorligini oshirish,
maksimal ijtimoiy ahamiyatga ega yakuniy natija olish uchun zarur
sharoitlarni yaratishdir
Bu avvalo, qishloq xo'jalik korxonalariga, 
belgili darajada - boshqa tarmoqlar korxonalariga ham taalluqli. Bunday 
masala hududni maqsadi va sharoiti o'zgarib turuvchi ishlab chiqarishga
126

---

moslash va optim al tashkil etish hisohiga yechiladi. Yer tuzish 
yordamida ilg‘or texnologiyalarni, xo‘jalik yuritishning ilg‘or shakllari 
va usullarini joriy etish asosida tarm oqni samarali rivojlantirish uchun 
hududiy asos yaratiladi. Boshqacha aytganda, xo'jaliklararo va xo'jalikda 
ichki yer tuzish loyihalarida ishlab chiqarishni tashkil etishning yangi 
ilg'or texnologiyalan va usullari hisobga olinishi kerak. Xususan, ASMda 
har xil mulkchilik shakllaridagi yangi korxonalami yaratishni (aw alo, 
termer xo'jaliklarini), samarali agrotexnik usullami va qishloq xo'jalik 
shirkatlarida xo'jalikda ichki ishlab chiqarishni tashkil etishning yangi 
shakllarini tarqatishni ko'zda tutish kerak. Noqishloq xo'jalik yerdan 
foydalanishlarini oqilona joylashtirish yordam ida yer tuzish transport 
va xalq xo'jaligining boshqa tarm oqlari samarali ishlashiga sezilarli 
ta ’sir ko'rsatadi.
Tabiiy va iqtisodiy sharoitlarni hisobga olish tamoyili
bizning 
m am lakatim izda katta aham iyatga ega, bu yerda katta va murakkab 
hududiy majm ualar, yerdan foydalaniladigan har xil tabiiy, iqtisodiy 
va ijtimoiy sharoitlar bilan hisoblashishga to 'g 'ri keladi. H ar bir yer 
tuzish loyihasi bu sharoitlarning o'ziga xos va takrorlanm as tarkibiga 
ega hudud uchun ishlanadi; ikkita to 'la bir-biriga o'xshash qishloq 
xo'jaligi yer egaligi yoki yerdan foydalanishi yo'q.
Tabiiy omillardan yer tuzishda, aw alo , iqlim, tuproqlar, relyef, 
o'sim liklar, suv manbalari, eroziya jarayonlarining xarakteri va rivoj- 
ianishi hisobga olinadi. Eng asosiy iqtisodiy sharoitlar - yerlar tarkibi 
va sifati, xo'jaliklarning kelajakdagi rivojlanishi, ularning ixtisos- 
lashishi, ishlab chiqarish fo n d lari va m e h n at resurslari bilan 
ta ’m inlanishi, yo'l tarm og'i ahvolidir.
Yer tuzish loyihalarini asoslashda ijtimoiy omillar - aholi tizimi 
tavsifi (aholi soni, aholi yashash joylari o'lcham lari va joylashishi), 
ijtim oiy infratizim ning rivojlanish darajasi (m adaniy, sog'liqni 
saqlash, ta ’lim , savdo, m aishiy xizm at, jam oa transporti, aloqa 
m uassasalarining m avjudligi), y o rd am ch i x o 'jalik larm yuritish 
imkoniyati ham hisobga olinadi.
U shbu masalalarning barchasi b o 'y ich a axborot olish uchun 
izlanish ishlari, tasvirga olish (tuproq, geobotanik, suv xo'jaligi), 
ayrim x o 'jalik lar va b u tu n m in ta q a lar h u d u d larid a yer tuzish 
izlanishlari o'tkaziladi.
127

---