Yillarda O'zbekiston Respublikasi turizm salohiyatini rivojlantirish va turmarshurtlarning ahamiyati

Qishloq turizmining xususiyatlari.

Mamlakat hayotining tinchligi va osoyishtaligi.

Tirik buloq suvi.

Havo qarag'ay va sadr bilan to'ldirilgan.
Bog 'sabzavotlari, yangi sut, uy qurilishi non.
Shaxsiy dam olish va xizmat ko'rsatish.
Har qanday lazzat uchun uy oshxonasi.
O'zingiz bilan to'rt oyoqli do'stingizni olib ketish imkoniyati.
Pechkali qattiq dehqon uyida turar joy.
Xushbo'y supurgi bilan rus hammomi.
Uy hayvonlari bilan muloqot qilish imkoniyati.
Mevalar, o'tlar, qo'ziqorinlar, yong'oqlarni yig'ish.
Baliq ovlash, ot minish, pichan tayyorlashda ishtirok etish, hunarmandchilikni o'zlashtirish.
Xalq sayillarida qatnashish.
Butun oila yoki kichik guruh bilan dam olish imkoniyati.
IJOBIY TOMONLARI:

1. 
   Qo'shimcha daromad olish imkoniyati.
   
2. 
   Fermer xo'jaligingizni tartibga solish uchun rag'bat.
   
3. 
   Voyaga yetgan mehnatga layoqatli oila a'zolarining ijodiy faoliyati bilan shug'ullanish imkoniyati.
   
4. 
   Turistlar bilan do'stona munosabatlar orqali bolalar bilan bog'liq turli muammolarni hal qilish imkoniyati (ta'tilni shaharlarda o'tkazish, universitetlarda o'qishda yordam berish, yordamchi xo'jalik mahsulotlarini sotish va boshqalar).
   

Qishloq aholisi uchun imtiyozlar:
1. Qo'shimcha daromad olish imkoniyati.
2.Fermangizni tartibga solish uchun rag'bat.
3.Voyaga yetgan mehnatga layoqatli oila a'zolarining ijodiy faoliyati bilan shug'ullanish imkoniyati.
4.Sayyohlar bilan do'stona munosabatda bo'lish orqali bolalar bilan turli muammolarni hal qilish imkoniyati (ta'tilni shaharlarda o'tkazish, universitetlarda o'qish paytida yordam berish, yordamchi xo'jaliklarning mahsulotlarini sotish va boshqalar).
Qiziqarli aloqa:
Ta'lim darajasini oshirish.
Chet tillarini faol o'rganish uchun rag'bat.
Davlat organlari uchun imtiyozlar.
Aholi bandligini oshirish.
Ijtimoiy keskinlikni pasaytirish.
Oila daromadining oshishi.
Oilaviy resurslardan foydalanish tufayli hokimiyat uchun turizmning ushbu turining arzonligi.
Oilalar tomonidan ishlab topilgan barcha mablag'lar viloyatda qoladi.
Turizm tashkilotchilari tomonidan hukumatning vazifalarini hal qilish (vaqtinchalik va doimiy ish o'rinlarini yaratish, aholi turmushini yaxshilash).
Turistlarga xizmat ko'rsatishdan madaniyat tashkilotlarining qo'shimcha daromad olish imkoniyati.
Balandligi ijtimoiy faoliyat qishloq turizmi ishtirokchilari.Qishloq aholi punktlariga turistlarni jalb qilish va NWT ishtirokchilari daromadlarining oshishi munosabati bilan xizmat ko'rsatish sohasidan byudjetga qo'shimcha soliqlar.
Yaxshilash ko'rinish aholi punktlari.
Aholining aholi punktlarini toza saqlashga qiziqishi ortib bormoqda.
Sanitariya-epidemiologiya stantsiyasi, yong'in tekshiruvi uchun\ qo'shimcha daromad.
Keng ko'lamli xizmatlarga ega barqaror operatsion ob'ektlarning keng tarmog'i bilan byudjetni to'ldirishning ishonchli manbai.
Aholining madaniy saviyasining o'sishi hisobiga jinoyatchilik holatining kelgusida yaxshilanishi.
Tabiatning afzalliklari:
Atrof-muhitga tasirni kamaytirish, chunki xizmat ko'rsatish sohasida ish o'rinlari yaratiladi va aholi tabiiy resurslarni ortiqcha iste'mol qilishni to'xtatadi.
Sayyohlarning turar joyidagi chiqindilar mikromehmonxonalar egalari tomonidan utilizatsiya qilinadi.
Aholining atrofdagi tabiatni asrab-avaylash va obod qilishga qiziqishi ortib bormoqda, chunki tabiat sayyohlar uchun asosiy magnitdir.
Mikromehmonxonalar egalari uchun seminarlar tashkil etish orqali aholining ekologik bilimi oshirilmoqda.
Qishloq turizmi ishtirokchilari daryo sohillarini tozalash, buloqlarni obodonlashtirish, tomorqalarga biriktirilgan hududlarni tozalash, qishloq turizmi ob’ektlaridan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilashda amaliy ishtirok etmoqda.
Qishloq turizmining kamchiliklari:
1. Barcha darajadagi byudjetlarga uning mavjudligining dastlabki yillarida to'g'ridan-to'g'ri daromadlarning zaif tushishi.
2. Aholi bilan tizimli ish olib borish va turizm mahsulotlarini targ‘ib qilish bilan bog‘liq yuqori xarajatlar tufayli qishloq turizmi tashkilotchilariga doimiy moliyaviy yordam ko‘rsatish zarurati.
3. Qishloq turizmining turlari:
Uy mehmonxonasi mijozlari yuboradilar turli talablar ularning dam olishini tashkil qilish: kimdir shunchaki tabiat qo'ynida vaqt o'tkazishni xohlaydi,kimdir ov va baliq ovlashga qiziqadi, uchinchisi esa folklor va xalq hunarmandchiligi bilan tanishish uchun qishloqqa keladi. Madaniy va dam olish tadbirlari ro'yxatiga ko'ra, eng ko'plari bor mashhur dasturlar. Tibbiy turizm. Xalq tabobati vositalari va usullarini o'rganish, dorivor o'simliklarni yig'ish, shuningdek, turli kasalliklarga chalingan odamlar tomonidan talab qilinadigan sog'lomlashtirish protseduralarini o'tkazishni o'z oldiga maqsad qilib qo'ygan;

Tarixiy turizm. Bu asl eski hayotga to'liq sho'ng'ish, shu jumladan minimal qulayliklar bilan rekonstruksiya qilingan kulbalarda yashash va qadimgi rus oshxonasining taomlari bilan ovqatlanish;

Qishloq ekologik turizmi. Bu telefon o'chirilgan, televizor yoki internetsiz olis qishloqda yashashni anglatadi. Turli madaniy tadbirlar qishloq hayotiga to'liq kirishga yordam beradi;
Sport turizmi. Bunda qishloq turli sport turlari, piyoda sayr qilish, orientirlash, qoyaga chiqish, tog‘ daryolarida rafting, otda sayr qilish uchun o‘yin maydonchasi sifatida foydalaniladi;
Ta'lim turizmi. Qishloq turizmining bu turi klassik xalq hunarmandchiligi - kulolchilik, badiiy rasm, yog'och o'ymakorligi, to'quv, kashtachilik;
Qishloq xo'jaligi turizmi. Asosiy qishloq xo'jaligi jarayonlarida, jumladan o'tlash, o'tin tayyorlash, dala ishlari, pichan o'rish, ov qilish, baliq ovlash, qo'ziqorin yoki rezavor mevalarni terishda ishtirok etish imkoniyati bilan ochiq havoda mashg'ulotlarni o'z ichiga oladi;
Folklor turizmi. Maqsad – xalq amaliy san’ati, udumlari, og‘zaki rivoyat va qo‘shiqlarini o‘rganish, tarixiy joylar va muzeylarga tashrif buyurish, qishloq joylarda o‘tkaziladigan festival va yarmarkalarni ziyorat qilish;
Xalqaro turizm. Qishloq joylarida turizmning bu turi chet ellik mehmonlarni qiziqtiradigan bir yoki bir nechta yo'nalishlarni - folklor va xalq hunarmandchiligini, tarix va tibbiyotni o'rganishni o'z ichiga olishi mumkin.
Bir nechta mehmonlar shahar shovqinidan uzoqda yashash, toza daryoda suzish, bug 'hammomi olish va jonli sigirlarga qarash imkoniyatidan mamnun bo'lishadi: odatda agroturizmga qiziqqan odamlarni biroz boshqacha maqsadlar - qishloq hayotiga sho'ng'ish, faol dam olish, qishloq xo'jaligi ishlarida ishtirok etish. Bundan tashqari, ko'pchilik oilaviy sayohatlarni sotib olib, shaharda o'sgan va hech qachon yovvoyi tabiatni ko'rmagan bolalarni qishloqqa olib kelishadi. Shu sababli, mehmonlar uchun turli xil madaniy va dam olish tadbirlari ishlab chiqilmoqda, ular asosiy paketga kiritilgan yoki qo'shimcha xizmatlar sifatida taqdim etilmoqda:
Qishloq xo'jaligida dam olish:
Meva, sabzavot va mevalarni yig'ish, dalada va bog'da ishlash;
A
salni quyish, asalarizorga ekskursiya;
Hayvonlarni boqish va yaylovga haydash, cho'ponlik qilish;

Uyda non pishirish;

Smokehouse, qovurilgan go'shti yoki baliqni tashkil qilish;
Smetana tayyorlash va sariyog'ini tayyorlash.
Daraxtlarni kesish va o'tin tayyorlash.
Dam olish:
Ov va baliq ovlash;Ot minish, chanada sayr qilish, ot fermasiga ekskursiya;Suv protseduralari, daryo yoki ko'lda suzish;Piyoda yurish va velosipedda yurish;sauna sog'lomlashtirish protseduralari;pikniklar;Dam olish jihozlariga kirish - to'plar, badminton;Uy hayvonlari bilan fotosessiyalarni o'tkazish.
Kognitiv dam olish:
Mahalliy urf-odatlar, marosimlar va folklor bilan tanishish;Bayramlarda ishtirok etish, folklor guruhlarini taklif qilish;Xalq hunarmandchiligi va hunarmandchiligi bo‘yicha mahorat darslari o‘tkazish;Muzeylarga ekskursiyalar, arxitektura va tabiat yodgorliklarini tekshirish.
Qishloq turizmining tarkibi:
Qishloq turizmi tarkibiga kiruvchi barcha turar joylar toifalarga bo‘lingan. Eng past toifa - 0, eng yuqori - 4. Uy-joy ijarasi narxi toifaga qarab belgilanadi.
1. Uy-joyga aylantirilgan alohida binolar, kichik alohida uy, yozgi chodir, veranda.
2. 100 metrdan ortiq bo'lmagan masofada joylashgan ichimlik suvi manbai (daryo, suv ustuni, buloq).
3. Minimal o'lchamdagi yotoq xonalari: 1 kishi uchun - 5 kv. m., 2 kishi uchun - 8 kv. m., 3 kishi uchun - 12 kv. m.. Uch kishidan ortiq yotoq xonalari istalmagan.
Minimal o'lchamdagi yotoqlar: bitta - 80 sm x 190 sm, ikki kishilik - 140 sm x 190 sm.
4. Sifatli choyshablar va aksessuarlar.
5. Mehmonlarning buyumlari uchun shkaf, ustki kiyim uchun ilgich.
6. Uyda, yozda uyning yonida, daryo bo'yida yuvinadigan joy.
7. Kerakli aksessuarlarga ega sauna (o'tin, supurgi, lavabolar, kepçe, chelaklar).
8. Alohida oshxona, himoyalangan oshxona yoki jihozlangan kamin.
9. Oshxonajihozlari: 2 o'choq uchun gaz yoki elektr pechka, pechka, ovqat stoli, stullar yoki skameykalar, idish-tovoqlar, idish-tovoq va oziq-ovqat uchun shkaf, ovqatni saqlash uchun zamin.
10. Hovlidagi hojatxona, toza, ozoda yondashuv bilan.
11. Mehmonlar uchun alohida kirish eshigi, alohida uy, izolyatsiyalangan chodir bilan egasining uyidagi xonalar.
12. Yetarlicha katta yotoq xonalari: 1 kishi uchun - 6 kv. m., 2 kishi uchun - 10 kv. m., 3 kishi uchun - 15 kv. m,
13. Xonalarda oyna yoki ochilish oynasining mavjudligi.
14. Minimal o'lchamdagi yog'och to'shaklar: bitta - 90 sm x 190 sm, ikki kishilik - 140 sm x 190 sm (metall to'rli yotoqlardan tashqari).
15. Sifatli choyshablar (eski matraslar va adyollar bundan mustasno).
16. Shkaf, ustki kiyimlar uchun ilgich, mehmonlar soniga qarab choyshablar, oyna, derazalardagi qora pardalar.
17. Mehmonlar uchun alohida oshxona hajmi: 4 kishi uchun - 12 kv. m., 6-8 kishi uchun - 16 kv. m.
18. Oshxona jihozlari: gaz yoki elektr pech (kamida 2 o'choq), mehmonlar soniga ko'ra ovqatlanish stoli, muzlatgich, shkaf, yaxshi tanlangan va sifatli idishlar.
19.Uyda isitish (pechka, gaz, markaziy, elektr).
1-toifadagi kabi shartlar.
Avtoturargoh.
Uyning tayyor jabhasi (gipsli, latalar bilan qoplangan va boshqalar).
Oshxonada, hammomda sovuq suv ta'minoti va drenaj mavjudligi.
Yozgi dush qabul qilish.
Uyga toza kirish.
Alohida mehmonlar hojatxonasi (agar qabul qilingan mehmonlar soni 8 dan ortiq bo'lsa).
2-toifadagi kabi shartlar.
Sovuq va issiq suv ta'minoti, dush, issiq hojatxona.
Zamonaviy elektr jihozlari bilan jihozlangan oshxona.
Mehmonlar uchun televizor mavjudligi.
Kir yuvish mashinasidan foydalanish imkoniyati.
Mehmonlar uchun avtoulovlar.
Jihozlangan dam olish joylari (teras, gazebo, gulli balkon, uydagi zal va boshqalar).
3-toifadagi kabi shartlar.
Alohida uy, o'ziga xos dizayndagi yozgi uy, benuqson ko'rinish.
Gazebo bilan yaxshi saqlangan hudud.
Avtomobil garaji.
Har bir qavatda har 6 ta mehmon uchun hojatxona.
Rangli televizor, telefon mavjudligi.
Dam olish elementlari (tennis korti, stol, bilyard, sport anjomlari, chang'i, qor avtomobili, otlar, qayiq, videokamera, voleybol maydoni, baliq ovlash vositalari, lager uskunalari va boshqalar).

4. Toshkent viloyatining Parkent tumanida qishloq turizmi va oilaviy mehmon uylarini rivojlantirish uchun ulkan salohiyat mavjud. Sayyohlarni jalb qilish uchun ushbu turizm yo‘nalishini rivojlantiradigan hududlarning aholisi zarur ko‘nikmalarga ega bo‘lishi kerak. Turizmning har qanday turi kabi qishloq turizmi ham zarur xizmatlar va turistik mahsulotlar bilan ta'minlash uchun maxsus bilim va ko‘nikmalar talab qiladi. Ayniqsa, ushbu sohada amaliy tajribaga ega bo‘lmagan tadbirkorlar orasida bunday ma'lumotlarga tashnalik kuchli.

O‘zbekiston xususiy sayyohlik tashkilotlari uyushmasi Yevropa Ittifoqining «Markaziy Osiyoda barqaror iqtisodiy rivojlanish uchun biznes uyushmalari orqali qishloq xo‘jaligi va ekoturizmni mustahkamlash» loyihasi doirasida mazkur ishlarni muvaffaqiyatli amalga oshirilmokda. Loyiha doirasida O‘zbekiston Respublikasi turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi ko‘magida Parkent tumanida bir haftalik o‘quv seminar bo‘lib o‘tdi.

Ta'kidlash joizki, mehmon uylarining rivojlanishi sayyohlarni qabul qiluvchi oilalarning turmush darajasiga o‘z hissasini qo‘shadi, ya'ni qishloq sayyohlik sanoatining rivojlangan hududlarida turmush darajasining yuqori bo‘lishiga yordam beradi. Shunday qilib, bu kabi seminarlardagi bilimlar o‘zining ijobiy samarasini berib, O‘zbekistonda qishloq turizmining rivojlanishiga yordam beradi.
Mamlakatimizdagi mavjud tarixiy-arxeologik yodgorliklar, tabiiy iqlim sharoiti, ya`ni biologik xilma-xil, go`zal va betakror tabiati, hayvonot va o`simlik dunyosi, hamda millatimizning o`ziga xos madaniyati, urf-odatlari, an’analari o`z navbatida tarixiy-madaniy,arxeologik, ekologik, qishloq turizmi kabi xizmat turlarini rivojlantirish imkoniyatini beradi.
2013 yil 17 aprelda O`zbekiston Respublikasi Prezidentining "20132016 yillarda qishloq joylarda xizmat ko`rsatish va servis sohasini jadal rivojlantirish yuzasidan qo`shimcha chora-tadbirlar to`g’risida"gi qarori qabul qilingan edi.
Mazkur qarorga ko`ra, mamlakatimizda ekologik, tibbiy-sog’lomlashtirish, sport turizmi, shuningdek, yakka tartibdagi qishloq mehmonxona uylari negizida agroturizmni o`z ichiga olgan zamonaviy turistik xizmatlar turlarini ustuvor rivojlantirish zonalari alohida belgilab olingan.
So`nggi yillarda mamlakatimizning ko`pchilik mintaqalarida turizmsohasini rivojlantirish uchun mаqsadli dasturlar qabul qilinmoqda. Ushbu dasturlarda har bir mintaqaning o`ziga xos b o`lgan tabiiy sharoiti, iqlimiy xususiyatlari, boy milliy-madaniy merosi hamda qishloq ahlining urf-odatlari va an`analarini hisobga olgan holda, qishloq turizmini rivojlantirishga alohida e`tibor qaratilgan.
Mamlakatimizda qishloq turizmi ekologik turizm bilan birgalikda faol rivojlanmoqda. Toshkent viloyatining Bo`stonliq tumani, Jizzax viloyatining Zomin tumani, Namangan viloyatining Pop tumani, Samarqand viloyatining Urgut tumanining dam olish zonalari agroturizmni rivojlantirish uchun juda katta imkoniyatlarga ega.
Viloyatlarimizda qishloq xo`jaligi sohasining ancha taraqqiy qilganligi, aksariyat aholining qishloq joylarida istiqmot qilishi, qishloq hududlarida yangi infratuzilmalarning paydo bo`layotganligi, qishloq hayotining o`ziga xos urf-odatlari va an`analari bevosita qishloq turizmini rivojlantirish imkoniyatlarini kattа ekanligidan dalolat beradi. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 03/1-220-son bilan tasdiqlangan "Qoraqalpog’iston Respublikasi va viloyatlarda namunali fermer xo`jaliklarini sayyohlarga xizmat ko`rsatishga moslashtirish, ularga sayyo hlarni jalb qilish hamda ularning mamlakatimizda bo`lish muddatlarini uzaytirish mаqsadida qarori qabul qilindi.
O`zbekistonda ichki turizmni rivojlantirishda qishloq turizmini rivojlantirishning naqadar foydaliligini yuqoridagi tahlillar asosida tushunib olish mumkin.
Birinchidan, mamlakatimizda qishloq turizmini rivojlantirish asosida qishloqlarimizda jiddiy bo`lib turgan ishsizlikni yechish, qishloq xo`jaligi maxsulotlarining sifatini oshirish, qishloqlarining iqtisodiyotini ko`tarish, savdо-sotiqni tashkil qilish, mahalliy ishlab chiqarishni tashkil qilish,xalqaro hamdo`stlikni oshirish kabi muhim masalarni hal qilishimiz mumki n.
Ikkinchidan, shaharlarimizda yashayotgan aholining dam olishini tashkil qilish, shaharliklarni qishloqlar bilan bog’lash, ularning qishki mavsumga qishloq xo`jalik mahsulotlarini g’amlab olishda yo`l-yo`riqlar ko`rsatish, ayniqsa shaharlik bolalarni qishloqlarda hordiq chiqarishini, tabiat bag’rida bo`lib tabiatni anglashni shakllantirishimiz lozim bo`ldi.
Uchinchidan, qishloq turizmini rivojlantirishda soliq tushumlarining ko`payishini ta`minlash va ushbu mablag’lar asosida qishloq joylarni obodonlashtirishni kuchaytirish:
To`rtinchidan, qishloq turizmini rivojlantirish asosida qishloqlardagi tarixiy obidalarni muhofaza qilish, ta`mirlash, muqaddas qadamjolarni obod qilish va ko`kalamzorlashtirish, ulardan xalqimizni erkin foydalanishini ta`minlash ishlarini amalga oshirish ishlarini hal qilishimiz lozim bo`ldi. Bugungi kunga kelib mamlakatimizning qishloq joylarida oilaviy tadbirkorliva kichik biznesni samarali rivojlantirishda agroturizm muhim o`rin egallaydi.
Hozirda mamlakatimizda agrar sohani rivojlantirishda fermer xo`jaliklarining ulu shi tobora ortib, kengayib bormoqda. Ular tomonidan yirik tabiiy hududlar, Jumladan:o`rmon hududlari, baliqchilik, chorvachilik xo`jaliklari, meva va uzumchilik bog’lari, sabzavot va poliz mahsulotlari yetishtiradigan hududlar tashkil etilib, ushbu hududlarda fermerlar tomonidan dala shiyponlari, xizmat ko`rsatish komplekslari barpoetilmoqda. Bu esa qishloq joylarda agroturizm sohasini yo`lga qo`yish va rivojlantirishda muhim omil bo`lib hisoblanadi.
Mintaqada turizmni jadal rivojlantirishda, sayyohlar oqimini o`stirishda hududning nafaqat rekreatsion salohiyati, balki, turistik infratuzilma salohiyati, ya`ni zamonaviy mehmonxonalar, ovqatlanish maskanlari, transport xizmatlarining xalqaro talablar asosida yo`lga qo`yilganligi, bu sohada yuqori malakali kadrlar yetishtirish va ta`minlash ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bular esa o`z navbatida qishloq joylarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, infratuzilmaviy salohiyatini mustahkamlash, yangi ish o`rinlari yaratish va alal oqibat aholi turmush darajasini yuksaltirishga xizmat qiladi.
Jahon tajribasidan kelib chiqib, O`zbekistonning barcha mintaqalaridagi mavjud imkoniyatlarni va o`ziga xos shart-sharoitlarni hisobga olgan holda, yaqin istiqbolda qishloq turizmini (agroturizm)quyidagi yo`nalishlarda tashkil qilish maqsadga muvofiqdir:
1.Mamlakatimizda qishloq turizmini tashkiliy-huquqiy mexanizmlarini tartibga soluvchi qonunchilik bazasini shakllantirish.
2.Qishloqlardagi mavjud turistik resurslar asosida, oilaviy biznesni rivojlantirish orqali kichik mehmonxonalar va agroturizmni samarali faoliyatini ta`minlaydigan turli xil infratuzilma ob`yektlar, asosan xususiy agroturistik xo`jaliklarni tashkil qilish.
3.Qishloq joylarida turizmni samarali rivojlantirish maqsadida ijtimoiy-madaniy muhitni shakllantirish ("tarixiy qishloq", "milliy qishloq" va h.k).

4.Turistlarni qabul qilishga mo`ljallangan, ularni mazmunli dam olishini to`liq ta`minlaydigan kichik madaniy-tarixiy, turli xil etnografik markazlarni tashkil qilish.

5.Qishloq joylaridagi joylashtirish vositalari va infratuzilmalarga xos bo`lgan, ko`p tarmoqli, ya`ni turistik, ko`rgazmali, reklama namoyishli, madaniytarg’ibotli, ilmiy-tadqiqot va ishlab chiqarishga xos bo`lgan,davlat hamda xususiy qishloq xo`jaligi parklarini tashkil qilish maqsadga muvofiqdir.
6.Turizm sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlaydigan oliy ta`lim muassasalarning namunaviy o`quv rejalariga "Agroturizm", "Barqaror turizm" kabi fanlarni kiritish.
Yuqorida qayd qilib o`tilgan yo`nalishlarning har birini amalga oshirish uchun mamlakatimizda barchа imkoniyatlar mavjud. Yurtimizning yirik sarmoyadorlarini agroturizmning boshqa shakllariga, eng avvalo yirik xususiy agroturistik ob`yektlarga mablag’ qo`yishga jalb qilish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bunday ob`yektlar sirasiga madaniy-tarixiy parklar, etnomadaniy majmualar, ilmiy-tadqiqot markazlari va boshqalar kiradi. Ushbu loyihalarni amalga oshirilishi, nafaqat iqtisodiy jihatdan samarali, balki, ijtimoiy jihatdan muhim ahamiyat kasb etadi, xususan, bugungi yoshlarni o`z vatanini, tarixini, madaniyatini yaxshibilishda, milliy qadriyatlarni anglashda, umuman, bir so`z bilan aytganda o`z vatanini sevish hamda vatanparvarlik tuyg’usini shakllantirishda muhim rol o`ynaydi.

5. Hozirgi vaqtga kelib turizm xalq xo'jaligining asosiy tarmoqlaridan biri (neft sanoati va avtomobilsozlikdan keyin) bolib qoldi. Bazi davlatlar byudjetining asosiy (50% dan yuqori) qismini turizmdan keladigan daromad tashkil qilib, davlat iqtisodiyotini yuqori pogonaga kotarishda muhim ahamiyatga ega. Xususan, Ozbekistonda ham turizmni rivojlantirishga katta ahamiyat berilmoqda 1999-yil 15-aprelda «Ozbekistonda 2005 yilgacha bolgan davrda turizmni rivojlantirish davlat dasturi» qabul qilingan.

Turistlarga transport xizmatini korsatish turizm industriyasining eng asosiy qismlaridan biri hisoblanadi. 1990 yillargacha ichki, halqaro turizmga xizmat qiluvchi avtomobil, daryo, dengiz, temir yol va aviatsiya transportini oz ichiga oluvchi yagona transport tizimi mavjud edi. Barcha turistik xizmatlar tuzilishidagi transport xizmati hissasining 40%dan ortiqqismini tashkilqilar edi. Transport sayohatlari turizmning mustaqil korinishi sifatida qaraladi. Transport sayohati turli xil transport vositalaridan foydalanib, ishlab chiqilgan yonalishlar boyicha turistlar guruhlarining sayohatidir.
Transport sayohatlari harakatlanish yonalish(marshrut)i, foydalanilayotgan transport turi, yonalish trassasining qurilishi, sayohatning muddati, mavsumiylik va boshqalar boyicha tasniflanadi. Mobil transporti turi sifatida avtobus va yengil avtomobildan mustaqil yonalishlardagi kabi turistlarni aeroport (vokzal)dan mehmonxonaga yoki aksincha, olib borib quyishda keng foydalaniladi. Harqanday turist oz sayohatini rejalashtirayotganda manzilga yetib olish (yetkazish) tezligi, sayohatqulayligi (komforti), qiymati, yuklarini olib borish (ularning ogirligini hisobga olgan holda) imkoniyati; toxtash joylari, ovqatlanish sharoitlari, shovqin darajasi, vibratsiya, dam olish va (tunash) uxlash jarayonlari, ekologik va albatta xavfsizlik kabi omillarni hisobga oladi. Ijobiy omillar qancha kop bolsa, shunchalik transport sayohatining qiymati oshadi. Havo transportida sayohat ham charter, ham reysli samolyotlar vositasida amalga oshiriladi.
Hozirgi vaqtda havo transportidan foydalanishda 1000 dan ortiq aviakompaniyalar faoliyat olib bormoqda. Ozbekistonlik sayyohlar TU-134, IL62, «Boing», AN-24, AN-16 samolyotlaridan foydalanadilar. Turizm rivojlangan davlatlarda turistik maqsadlarda vertolyotlardan va boshqa havo transporti vositalaridan: dirijabl, havosharlari, paraplanlar, deltaplanlar va xokozolardan foydalaniladi. Samolyotdagi komfort sharoitlar, ovqatlanish va boshqa omillariga kora joylar quyidagi sinflarga bolinadi: birinchisinf (F), biznes sinf, iqtisodiy sinf (U), boshqalar.
Turistik maqsadda havo yollari orqali amalga oshiriladigan sayyohatlar muntazam, mavsumiy va bir martalik korinishlarda amalga oshiriladi. Milliy yoki alohida aviakompaniyalarda turli xil korinishdagi imtiyozlar joriy etilgan: yani mavsumiy, korporativ, bolali yolovchilar, guruhlar, yosh oilalar va boshqalar uchun.
Yolovchilarni, shu jumladan, turistlarni tashish har xil transport turlarida, chunonchi, havo, yer usti, suv transportida amalga oshiriladi. Turistik tashuvlar uchun transport turlarining ommaviyligi yoki talab etilish darajasi mamlakatning jogrofiy orni va iqlim sharoitlariga, iqtisodiy rivojlanish darajasiga, milliy ananalariga, odamlarning ijtimoiy holati va turmush darajasiga hamda boshqa omillarga bogliq boladi. Har bir transport turining oz ustun jihatlari va kamchiliklari mavjud bolib, ular tarixiy rivojlanish, texnik, iqtisodiy va ekologik korsatkichlar bilan belgilanadi, ammo transport tizimlarining barcha turlari bir asosiy maqsadni tashish xizmatlarini korsatishda sayohatchilarning ehtiyojlarini tolaqonli qondirishni kozlaydi. Shundan kelib chiqib, turistlarga transport xizmatlari korsatishni turistlarni va ularning yuklarini bir joydan ikkinchi joyga mumkin qadar tez va qulay sharoitlarda tashish uchun moljallangan xizmatlar majmui deb tariflash mumkin.
Turistik xizmat korsatishda foydalaniladigan avtomobil xizmati uchta asosiy yonalishni ozida mujassamlashtiradi:
•avtobusda sayohatni tashkil etish;
•turistlarning shaxsiy transportida sayohatni tashkil etish;
•avtomobillarni turistlarga prokat (ijra)ga berish.
Avtomobil transporti turizmda eng kop va keng miqyosda foydalaniladi. Chunki u turistlarni «eshikdan eshikkacha» eltib qoyishni taminlaydi.
Ushbu maqsadlarda muntazam yolovchi tashish uchun reys avtobuslari va nomuntazam turistik korxonaning xususiy transporti va turistning shaxsiy transporti qollaniladi.
Suv transporti ositalari orasida suv osti (ekskursiya suv osti qayiqlari) va suv usti (teploxodlar, sayohat kemalari, dengiz paromlari, sayr kemalari, yaxtalar, katerlar) transportlari farqlanadi. Turizmda suv transporti vositalari taminoti bilan bogliq masalalari asosan dengiz va daryoda turistik maqsadlarda muntazam va nomuntazam yolovchi tashish misolida qarab chiqiladi.
Turistik mahsulotlar tarkibida transportning ulushi
Turistik mahsulotlar tarkibida turistlarni tashish xizmati yetakchi orinlardan birini egallaydi. Bu shu bilan ifodalanadiki, barcha turistik yonalishlarda (piyodalardan tashqari) sayohatchilarni dam olish yoki ekskursiyaga eltish va uyga qaytishi uchun transport bolishi tabiiy hol bolib qolmoqda.
Turizm faoliyat turi sifatida turistlarni doimiy yashash joyidan tashqariga chiqishi bilan uzviy boglangan va uni transport taminotisiz tasavvur qilib bolmaydi. Transport taminoti turistik infrastrukturaning muhim elementi hisoblanadi va turistik mahsulotlar tarkibiga kiritilgan asosiy kompleks xizmatlarni tashkil qiladi. Transport korxonalari turizm tizimini shakllantiruvchi turistik korxonalarning alohida korinishlari sifatida qarab chiqiladi.
Turistik mahsulotni shakllanitirishda tashqi tashkilotlar xizmatlari harajatlarining ulushi turfirma uchun quyidagicha boladi:
•joylashtirish harajatlari 46,5%
•transport harajatlari 25,7%
•ovqatlanish harajatlari 9,7%
•ekskursiya xizmatlari harajatlari 3,6%
Jami: – 85,5%

(Safar paytidagi Sug‘ urta xizmatlari, viza xizmatlari, tibbiyot xizmatlari va boshqalar).

Turizm sohasida transport ta’ minoti tizimi qo‘ yidagicha farqalanadi:
•turga qo‘ shilgan va asosiy turistik xizmatlarga kiruvchi turistik tashish vositasi sifatida, turistlarni doimiy yashash joyidan belgilangan manzilga eltib qo‘ yish (yoki yo‘ nalish boshlanadigan joyga) va qayta olib kelish;
•transfer – turistlarni ko’ tib olish va kuzatib qo‘ yish uchun transport vositasini taqdim etish;
•tur-safar bo‘ yicha dasturlashtirilgan tadbirlarga xizmat ko‘ rsatish:
ekskursion xizmat, dasturdagi tadbirlarga borish, atrofga tashrif byurish, yo‘ nalish bo‘ yicha ko‘ chish;
•turga kiritilgan sayoxat davomida ijaraga beriladigan yengil avtomashina
Turistlarni transportda tashish xizmatlari va uning turlari:
Tashishning yer ustida olib yurish turlari bo‘ yicha :
•insoning jismoniy kuchi bilan amalga oshiriladigan tashishlar va harakatlanishlar (piyeda,changida,velosipeda,rikshalar);
•xayvonlar yordamida(ulovli,tuyada, otda, itlarda)
•mexanik vositalar bilan;
•avtomobil transportida(g‘ ildirakli, zanjirli,);
•relsli transport-temir yo’ llar,metro,tramvay, kanatli yo‘ llar; •xavo bolishli transport vositalarli.
Havo orqali tashish turlari:
•xavo sharlari va dirijabllar, deltaplanlar, parashyutlar;
•vertaletlar;
•kichik aviatsiya samoletlari, gidrosamaletlar, keng fyuzelyajli samoletlar,tovushdan tez uchar laynerlar.
•kosmik apparatlar
Dengiz va daryo suvlari orqali tashish transportlari:
•Sol va kayiklar
•Yelkanli kemalar
•Kichik mexanik kuchga ega flot qayiqlari
•Dengiz va daryo kemalari •Xavo bolishli kemalar
•Suv osti kemalari.
Tashishning barcha xillari va turlari ishlatilishi va texnik vositalarining foydalanishiga karab koplab kurinishlarga ega buladi.Quyidagicha:
Yo’l safari uchun tayyorgarlik jarayoni quyidagilarni o’z ichiga oladi:
•Marshrutni rivojlantirish;
•Harakat jadvalini ishlab chiqish;
•Marshrut hujjatlarini rasmiylashtirish.
Avtomobil ijarasi. Avtomobilni ijaraga olish (yoki ijaraga berish) sayyohlar orasida juda keng tarqalgan va mashhur xizmatdir, ayniqsa statsionar va kurort turlarida. Har qanday sayyohlik yoki kurort markazida ko’plab avtoulovlarni ijaraga berish ofislari mavjud – kattasidan tortib to kichigiga qadar. Qishloq turizmida avtomobillarni ijaraga berish bo’yicha dunyodagi yetakchi kompaniya – HERTZ. 90-yillarning o’rtalarida AVIS u bilan raqobatlashdi. Ingliz jurnali Institutional Investor tomonidan dunyodagi eng yaxshi avtomobil ijarasi kompaniyasi deb topildi.
Tashish deyarli har qanday turistik mahsulot tarkibida markaziy o’rinlardan birini egallaydi, bu sayohatlar va sayohatlarning ajralmas bosqichidir. Transport sohasi iqtisodiyotning yuqori rentabelli tarmog’I sifatida turizm va turizmni shakllantirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Transportsiz, sayyohlar soni va masofa bilan cheklangan piyoda sayohatlar va piyoda sayohatlari haqida gapirishning iloji yo’q. Jamiyatdagi ilmiy va texnologik taraqqiyot insonni dunyoning istalgan burchagiga tezda etkaza oladigan transport vositalarining paydo bo’lishiga, shuningdek transport xizmatlari sohasida yangi texnologiyalarni joriy etishga olib keldi.
Mijoz uchun individual transport tuzilmalari va har bir transport turidagi tashuvchilar o’rtasidagi raqobat yo’lovchilarga xizmat ko’rsatishni takomillashtirish jarayoniga kuchli turtki bo’ldi. Xizmat ko’rsatish darajasining ko’tarilishi harakatlanuvchi tarkibning zamonaviy texnik jihozlanishida, qulay sayohat sharoitlarini yaratishda, yo’lovchilarni transport vositalarida bo’sh vaqtini tashkil etishda, ular uchun maxsus ovqatlanish bilan ta’minlashda va transport kompaniyalarining doimiy mijozlari uchun rag’batlantiruvchi dasturlarni ishlab chiqishda namoyon bo’ladi.
Transport va sayyohlik majmualari doimiy ravishda bir-birlarining rivojlanishiga doimiy ta’sir ko’rsatmoqda, ayniqsa, sayyohlik jug’rofiyasi, xalqaro munosabatlar, global iqtisodiyotning globallashuvi doirasida ham.

Xulosa va takliflar.

Qishloq turizmini rivojlantirish bo'yicha yangi turmarshrutlar ishlab chiqish bilan shug‘ullanar ekanmiz, erishilgan yutuqlar bilan qanoatlanib bo‘lmaydi. Mehmonxonaga har yili tashrif buyuruvchilar qaytib kelishlari uchun xizmat ko'rsatish sifatini doimiy ravishda yaxshilash, atrofni obodonlashtirish, yaxshi va qulay transport xizmatlari,yangi ekskursiyalar va ko'ngilochar tadbirlarni o'ylash kerak. Biroq, mehmonlarning sodiqligini oshirishga yordam beradigan eng muhim omil - bu fermada doimiy mehmondo'stlik, do'stona munosabat va mehmonlarga har qanday vaqtda zarur yordam ko'rsatishga tayyorlik ko'rsatish orqali yaratilishi kerak bo'lgan maxsus uy muhiti. Shu bilan birga, minnatdorchilik va g'ayratli mijozlar sharhlari qilingan sa'y-harakatlar uchun munosib mukofot bo'ladi.
Bir paytlar ko'plab bolalar yozni qishloqda buvisi bilan o'tkazdilar: ular kun bo'yi toza havodan nafas olishdi, daryolarda suzishdi, uy sutini ichishdi va o'rmonda rezavorlar va qo'ziqorinlarni terdilar. Buvilarga uy yumushlarida ko‘maklashayotgan nabiralar qishloq hayotining o‘ziga xos jihatlari bilan yaqindan tanishdi. Ammo bu kunlarda ko'pchilik buvilarning o'zlari shaharda tug'ilgan. Va 50 yil oldin normal deb hisoblangan yashash sharoitlari zamonaviy bolalar va ularning ota-onalariga mos kelishi dargumon.
Qishloq turizmi uzoq vaqtdan beri xorijda ommalashgan. So'nggi yillarda Rossiyada ko'plab qishloq turizmi ob'ektlari paydo bo'ldi, bu qishloqdagi bolalarning dam olishini nafaqat qiziqarli va foydali, balki qulay qiladi.
O'zbekistonda qishloq turizmini rivojlantirish bo'yicha yangi turmarshrutlar ishlab chiqish uchun:

1. 
   Oʻzbekistonda transport xizmatlarini koʻrsatish boʻyicha davlat tomonidan katta e’tibor qaratilmoqda. Ushbu normativ hujjatlarda belgilangan vazifalarni belgilangan muddatda amalga oshirilishini ta’minlash maqsadida xususiy sektorga alohida e’tibor qaratish lozim.
   
2. 
   Xalqaro transport xizmatlarini koʻrsatish standartlarini oʻrganib chiqqan holda qishloqlarda transport korxonalarining xizmat koʻrsatish imkoniyatlaridan kelib chiqib milliy standartni ishlab chiqish. Shuningdek, shu standartlarga mos transport xizmatlarni joriy etish uchun transport xizmatlari koʻrsatuvchi korxonalar va ularning xodimlariga xalqaro standartlarni oʻrgatish, master-klasslar, seminartreninglarni tashkil etish va ularda ishtirok etishini ta’minlash.
   
3. 
   Oʻzbekistonning qishloq hududlarida, turizm rivojlangan barcha hududlari imkoniyatlarni inobatga olgan holda rivojlangan mamlakatlar onlayn transport xizmatlarini koʻrsatish tajribasini qoʻllash.
   
4. 
   Sifatli va xavfsiz trasnport xizmatlarini koʻrsatishni ta’minlash maqsadida Oʻzbekistondagi turistik hududlardagi taksi xizmatini koʻrsatuvchi ayrim transport korxonalari bugungi kunda GATlarga asoslangan dasturlardan foydalanmoqda.Transport xizmatlarini koʻrsatishda GATlardan foydalanish sayyohlarga katta qulayliklar yaratib beradi. Shunday ekan transport xizmatlarini koʻrsatishda barcha hududlardagi korxonalarda GATlardan foydalanishni joriy etish lozim.
   
5. 
   Qishloq hududlarida ham online elektron chiptalarni joriy qilish va ommaga keng targʻib qilish muhim. Ayniqsa aeroport, vokzal va boshqa bekatlarda transport xizmatlari haqida malumot beruvchi elektron tablolarni joriy qilish lozim.
   
6. 
   Easy tickets online transport xizmatlari loyihasini hayotga tadbiq etish orqali ortiqcha sarf-xarajatlarning sarflanishi, aholi va sayyohlar uchun vaqtning tejalishi, chiptalarni nashr etish uchun sarflanadigan xarajatlarning tejalishi va atrof-muhit tozaligini oshirishga erishish mumkin.
   

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qatiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag’ishlangan majlisidagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. // Xalq so’zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, №11.
2. Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon demokratik Ozbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, Ozbekiston NMIU, 2017.-29 b.
3. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini taminlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. Toshkent, Ozbekiston NMIU, 2017.-47 b.
4. Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajgimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. Toshkent, Ozbekiston NMIU, 2017.-485 b.
5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 7-fevraldagi "Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-3514 sonli Qarori.
6. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 6-fevraldagi “O’zbekiston Respublikasi turizmni rivojlantirish davlat qo’mitasining faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-3510 sonli Qarori.
7. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 6-fevraldagi “Kirish turizmini rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-3509 sonli Qarori.
8. Mamatqulov X. M. Mehmonxona va turistik komplekslarda xizmatlarni tashkil etish. O’quv qo’llanma. -S.: SamISI, 2012.-340b.
9. Durovich A.P., Bondarenko G.A., Sergeeva T.M. i dr. Organizatsiya turizma. Uchebnoe posobie. 2-e izd. ispr. – Mn.: Novoe znanie, 2005.-640 str.

Internet saytlari.

www.peugeotufa.ru
www.interunion.ru
www.tag-group.com
www.kun.uz
www.agroturizm.net
www.world-tourism.org
www.litalba.ru