Yunon faylasuflari

Aristotel (miloddan avvalgi 384-322)

Aristotel Akademiyada Platonning shogirdi edi. U Platonning eng samarali shogirdlaridan
biri. U odamlar qanday bilimga ega bo'lishini tushunish uchun ustozining sayohatini
davom ettirdi. Biroq, Aristotel va Platon har doim ham nazariyalarni ko'zdan kechirmagan. 
Aristotel Platonning shakllar haqidagi g'oyalarini rad etdi. U insonlar hayoti davomida
to'plagan tajribalari orqali faktlarni o'rganishiga ishongan. Aristotel oxir-oqibat Platonni
tark etib, o'z maktabi - Litseyni tashkil etdi. U erda faylasuf Iskandar Zulqarnayn, 
Aristoksen va Teofrast kabi taniqli talabalarga dars berishni davom ettirdi. 
Qizigʻi
shundaki, Aristotel
oʻz
nazariyalarini arab tiliga tarjima qilgan birinchi yunon
faylasuflaridan biri
boʻlgan
. Shu sababli uning ta'limoti uzoqqa tarqaldi. Aristotel
oʻz
hayoti
davomida
koʻplab
falsafiy
gʻoyalarni
ishlab chiqdi. Uning yozuvlari hukumatdan tortib
biologiyagacha bo'lgan hamma narsani qamrab olgan ko'plab mavzularni o'z ichiga olgan. 
Uning qiziqishlari inson bilimi, kuzatish va biz qanday o'rganishimiz bilan bog'liq edi. U 
"sillogizm" deb nomlangan mantiq turini ishlab chiqdi. Texnika xulosa qilish uchun ikki yoki
undan ortiq tushunchalarni tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Aristotel sillogizmdan keng
ko'lamli mavzularni o'rganish uchun foydalangan. Faylasuf, shuningdek, inson bilimining
haddan tashqari umumlashtirilgan tabiatini birinchilardan bo'lib buzib tashlagan. U 
bugungi kunda biz foydalanadigan mavzularni tasniflash tizimini yaratdi. Bunda u 
bilimlarni matematika, fizika, biologiya va boshqalar kabi asosiy mavzularga ajratadi.

---


Miletlik Fales (miloddan avvalgi 620-546)

Miletlik Fales ko'plab olimlar uchun birinchi buyuk yunon faylasufi sifatida qabul qilinadi. U 
ilmiy falsafa harakatini boshladi. Nafaqat bu, balki u yunon falsafasi an'anasini yakka o'zi
boshlaganligi bilan ham tanilgan. Fales Kichik Osiyodagi Milet shahrida tug'ilgan. Fales 
haqidagi ma'lumotlarning aksariyati Aristoteldan olingan. Aristotel Falesni tabiatshunoslik, 
materiyaning kelib chiqishi va hayotning boshqa asosiy tamoyillarini birinchi bo'lib o'rgangan
deb hisoblaydi. U naturizm maktabini yaratgan va monist deb hisoblangan, chunki u bitta
element koinotning asosiy tarkibiy qismi deb hisoblagan. Garchi bu nazariya bugungi
me'yorlarga ko'ra noto'g'ri ko'rinsa-da, uning tafakkurida o'rinli edi. Faylasuf mifologiya va
ilohiy manbalardan tashqariga qaradi. U mezonlarga mos kelishi mumkinligiga ishongan
materialni kuzatdi. U hayotning kelib chiqishi suv degan xulosaga keldi. Miletlik Fales 
Yunonistonning yetti donishmandlaridan biri bo'lib, o'z ijodi uchun keng hurmatga sazovor
bo'lgan. Ko'pchilik uni "ilm otasi" deb biladi. U nafaqat biz hozir ham 
qoʻllayotgan
tamoyillarni
ishlab chiqdi, balki
ulugʻlarga ta’lim
berishni davom ettirdi! Miletlik Fales Pifagor kabi
o'quvchilarni tarbiyalagan Mileziya maktabini topdi. Ushbu sahifaga havola/iqtibos keltiring
Agar siz ushbu sahifadagi biron bir tarkibdan o'z ishingizda foydalansangiz, ushbu sahifani
kontent manbai sifatida keltirish uchun quyidagi koddan foydalaning.

---


Levkipp
(Leukippos) (miloddan avvalgi 5-asr)
—
yunon faylasufi, antik
atomistik
taʼlimot
asoschilaridan biri. Fanga mutlaq
boʻshliq
va bu
boʻshliqda
harakat qiladigan atomlar hamda mexanik zaruriyat
tushunchalarini kiritgan. Uning fikricha, olamda barcha narsalar eng
mayda, odsiy
boʻlinmas
zarralar
—
atomlar va
boʻshliqdan
tashkil
topgan. Borlik va
yoʻkdik
bir vaqtda mavjud, ularning ikkisi ham 
narsalarning kelib chiqishiga sabab
boʻlishi
mumkin. Atomlar borliq
sifatida mohiyatan zich va
toʻla
, ular
boʻshliqda
harakat qiladi. 
Boʻshliq
borliq emas, ammo u ham borliq kabi mavjud. Atomlar xilma-xil, doimo
harakatlanuvchi unsurlardan tashkil topgan
boʻlib
, cheksiz shakllarda
namoyon
boʻladi
hamda doimo
oʻzgarib
, paydo
boʻlib
turadi. 
Levkippning atomistik qarashlarini Demokrit davom ettirdi va
rivojlantirdi.

---

