Óz betinshe jumisi tapsırǵan: Saparniyazova Zulfiya Qabillaǵan: Karajanov Qoblan

Baylanıs etalon modeli
Xalıq aralıq standartlar shólkemi tárepinen ISO (International Standarts Organization) 1984-jılı OSI model usınıs etilgen. Sonnan berli hámme tarmaq ónimlerin óndiriwshiler tárepinen paydalanıp kelinip atır. Hár qanday universal model sıyaqlı, OSI modeli de talay qopal. Tez ózgertiwlerdi orınlawı qıyın, sol sebepli túrli sırtqı kórinisler usınıs etetuǵın real tarmaq quralları qabıl etilgen wazıypalardı bólistiriwge oǵırı ámel etińmeydi.
Lekin OSI modeli menen tanısıw tarmaqta júz berip atırǵan processni jaqsı túsiniwge járdem beredi. Hámme tarmaqtaǵı atqarılatuǵın wazıypalar (funksiyalar ) modelde 7 basqıshqa bólingen (8. 1-súwret). Joqarı orındaǵı basqıshlar talay quramalı, global máseleler atqarıladı. Onıń ushın tómendegi basqıshlardı óz maqsetleri ushın isletip, olardı basqaradilar. Tómende jaylasqan basqıshlar maqseti — joqarı basqıshqa xizmet kórsetiw, joqarı jaylasqan basqıshlar ushın kórsetiletuǵın bul xızmettiń mayda bólimleri atqarılıw tártibi zárúrli emes.

1. Fizikalıq basqısh

2. Kanallı basqısh

3. Tarmaqlı basqısh

4. Transport basqısh

5. Baylanıs waqtıniń basqıshı

6. Prezentatsiya basqıshı

7. Ámeliy basqısh

1-súwret. OSI modeliniń jeti basqıshı.
Tómen jaylasqan basqıshlar ápiwayı bolıp, anıq wazıypalardı atqaradı. Ideal halda hár bir basqısh ózinden tepadagi hám tómen basqısh menen baylanıs etedi. Joqarı basqısh áyne waqıtta qosımshaǵa islep atirǵan, ámeliy máselege tuwrı kelse, tómen basqısh bolsa, signaldı baylanıs kanalı arqalı uzatıwǵa tuwrı keledi. 8. 1-suwretde keltirilgen basqıshlar wazıypası tarmaq abonentleriniń hár biri tárepinen atqarıladı.
Bir abonent degi hár bir basqısh sonday isleydiki, ol basqa abonenttiń tap sol basqıshı menen tuwrı baylanısı bar sıyaqlı, yaǵnıy tarmaq abonentleriniń birdey atlı basqıshları ortasında virtual baylanıs bar. Bir tarmaq abonentleri ortasındaǵı real baylanıs tek eń tómen birinshi basqıshda ámeldegi (fizikalıq basqısh ). Informaciya uzatayotgan abonentte informaciya barlıq basqıshlardan joqarıdari baslap tómen basqıshda tawsıladı. Qabıl etiwshi abonentte bolsa, qabıl etilgen informaciya keri baǵıtda, tómen basqıshdan baslap, joqarı basqıshqa háreket etedi (8. 2-súwret).
8. 2-súwret. Informaciyanı abonentten abonentke ótiw jolı.
Hámme basqısh wazıypaların tolıq kórip shıǵamız.
− Ámeliy basqısh (Application — nprikladnoy uroven') yamasa qosımshalar basqıshı, ol tómendegi xızmetlerdi ámelge asıradı : paydalanıwshınıń qosımshasın shaxsan tastıyıqlaydı, mısalı, fayllar uzatıwdıń programmalıq quralları, informaciyalar bazasına iye bo'ish, elektron pochta quralları, serverde dizimnen ótkeriw xızmeti. Bul basqısh qalǵan altı basqıshnı basqaradi.
−Prezentatsiya basqıshı (Presentation — prezentativniy uroven') yamasa informaciyanı tanıstırıw basqıshı, bul basqıshda informaciyanı anıqlanadı hám informaciya formatın kórinis sintaksisini tarmaqqa qolay túrde ózgertiredi, yaǵnıy awdarmashı wazıypasın atqaradı. Bulmanda informaciya shifrlanadı hám dishifratsiyalanadi, kerek bolǵan táǵdirde olardı zichlashtiriladi.
−Baylanıs otırǵızıw waqtın basqarıw basqıshı (Session — seansoviy uroven') baylanıs ótkeriw waqtın basqaradi (yaǵnıy baylanıstı ornatadı, tastıyıqlaydı hám tamamlaydı ). Bul basqıshda abonentlerdi logikalıq atların tanıw, olarǵa ıyelew huqıqın baqlaw wazıypaları da atqarıladı.
−Transport basqıshı (Transport ) paketti qátesinińz hám joǵatmastán, kerekli izbe-izlilikde jetkiziwdi ámelge asıradı. Bulmanda taǵı uzatılıp atırǵan informaciyalardı paketke jaylaw ushın bloklarǵa bólistiriledi hám qabıl etilgen informaciyanı qayta tiklenedi.
−Tarmaq basqıshı (Network — cetevoy uroven') bul basqısh paketlerdi mánzillew, logikalıq atlardı fizikalıq tarmaq adresine ózgertiw, teriske de hám sonıń menen birge, paketti kerekli abonentke jıberiw baǵdarın tańlawǵa (egerde, tarmaqta bir neshe jónelis ámeldegi bolsa ) juwapker.
−Kanal basqıshı yamasa uzatıw jolin basqarıw basqıshı (data link), bul basqısh standart kórinistegi paket dúziwge hám baslaw hám de tamam bolıwdı basqarıw maydanın paket quramına jaylasıwına juwapker bolıp tabıladı. Bulmanda taǵı tarmaqqa ıyelewdi uzatıw daǵı aljasıqlar anıqlanadı hám taǵı qabıllaw apparatına qáte uzatılǵan paketlerdi qaytatdan uzatıwdı basqarıw ámelge asıriladı.
−Fizikalıq basqısh (Physical — fizicheskiy uroven') — bul modeldi eń tómen basqıshı bolıp, uzatılıp atırǵan informaciyanı signal úlkenligine kodlastıradı, uzatıw ortalıǵına qabıllawdı hám teris kodlawdı ámelge asırıwǵa juwap beredi. Bulmanda taǵı jalǵanıw úskenelerine, razyomlarga, elektr boyınsha maslastırıw hám jerge jalǵanıw hám de tosıqlardan qorǵaw hám taǵı basqalarǵa talaplar anıqlanadı.
Modeldi tómen eki basqıshdıń (1 hám 2) wazıypasın, ádetde, apparatlar atqaradı (2-basqısh wazıypasın bir bólegin tarmaq adapteriniń programmalıq drayveri atqaradı ). Naǵız ózi basqıshlarda tarmaq tapologiyasi, uzatıw tezligi, informaciya almaslawdı basqarıw usılı hám paket formatı (ólshemi), yaǵnıy tarmaq túrine tuwrı tiyisli kórsetkishler anıqlanadı (Ethernet, Júzimen-Ring, FDDI). Joqarı basqıshlar tuwrıdan-tuwrı qandayda bir anıq apparat menen islemeydi, bahalanki 3, 4 hám 5-basqıshlar apparat qásiyetlerin esapqa alıwları múmkin. 6 hám 7-basqıshlar ulıwma apparatlarǵa hesh qanday baylanısı joq. Tarmaq apparatlarınan birin basqa qandayda bir apparat menen ózgertirilgen táǵdirde de olar bunı hesh qashan sezbeydiler.
2-basqıshda (kanal basqıshı ) eki basqısh astı ajratıladı :
−Joqarı basqısh astı (LLC — Logical Link Control — verxniy poduroven') — bul basqısh astı logikalıq jalǵawdı ámelge asıradı, yaǵnıy virtual baylanıs kanalın ornatadı (onıń wazıypasın bir bólegin tarmaq adapterleriniń drayver programması atqaradı ).
−Tómen basqısh astı (MAC — Media Access Control — nijniy poduroven') — bul basqısh astı baylanıs uzatıw ortalıǵı (baylanıs kanalı ) menen tuwrıdan-tuwrı ıyelewdi ámelge asıradı. Ol tarmaq apparatı menen tuwrı baylanısqan.
OSI modelinen tısqarı, 1980-jılı fevral ayında qabıl etilgen (802-sanı jıl, aydan kelip shıqqan ) IEEE Project 802-modeli de bar. Bul modeldi OSI modelin anıqlawtirilgan, rawajlantirilgan modeli, dep qaraw múmkin.
Bul model anıqlawtırǵan standartlar (802-ceptifikatsiya) on eki taypaǵa bolınıp, olardıń hár birine nomer berilgen.
−802-1 - tarmaqlami birlestiriw;
−802-2 - logikalıq baylanıstı basqarıw ;
−802-3 - «Shina» tapologiyali CSMA/CD ıyelew usılı, jergilikli esaplaw tarmaǵı hám (Ethernet);
−802-4 - «Shina» tapologiyali lokal tarmaq, markerli ıyelew;
−802-5 - «Halqa» tapologiyali lokal tarmaq, markerli ıyelew;
−802-6 - qala tarmaǵı (Metropolitan Area Network. MAN);
−802-7 - keń kólemde baylanıs aparıw texnologiyası (shirokoveshatel'naya texnologiya );
−802-8 - shıyshe talshıqlı texnologiya ;
−802-9 - dawıstı hám informaciyalardı uzatıw múmkinshiligi bar integral tarmaq ;
−802-10 -tarmaq qawipsizligi;
−802-11 - sımsız tarmaq ;
−802-12 - «Juldız» tapologiyali oraynı basqarıwǵa iye jergilikli tarmaq (100 vG- Any LAN).
802. 3, 802. 4, 802. 5, 802. 12 standartlar OSI model etalonining ekinshi (kanal ) basqıshına qarawlı MAC basqısh astı quramına tuwrı keledi. Qalǵan 802 — specifikaciyalar tarmaqtıń ulıwma máselelerin sheshedi.
Tarmaqlardı klassifikatsiyalashdagi taǵı bir ǵalabalıq usıl olardı tarmaq isleytuǵın islep shıǵarıw bólindileriniń masshtabı boyınsha klassifikatsiyalash bolıp tabıladı. Bólim tarmaqları, kampus tarmaqları hám korporativ tarmaqlar parıq etedi.