Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi

276
Burada oksigenin biokimy vi s rfi 16 mq/l t kil edir ki, bu da normadan 4 
d f  artıqdır. 
Böyük- or gölünd  kation v  anionların konsentrasiyası normanı
k skin  kild  a ır. Bel  ki, kalsiumun miqdarı yol veril n qatılıq h ddind n
(YVQH) 45 d f , maqnezium 15 d f , xloridl r 205 d f , sulfatlar is  3 d f
çoxdur. Neft m hsulları v  fenolların konsentrasiyası sanitar normaları
uy un olaraq 66 v
20 d f   a mı dır. Detergenl rin (sintetik yuyucu 
madd l rin) d  miqdarı normadan 9 d f  yüks kdir. A ır metallardan misin 
konsentrasiyası 6 d f , kadmiumun konsentrasiyası is  2 d f  normadan 
artıqdır.
Hal-hazırda Böyük- or gölünü qurutma a çalı ırlar. Onun su 
hövz sinin çirkl nm   s viyy si olduqca yüks kdir v  ekoloci t hlük nin 
artması davam etm kd dir. 
Bülbül  gölü s thinin sah si 300 ha, d rinliyi 2,5 m olmaqla Ab eron
yarımadasının m rk zind  yerl ir. Göl  axıdılan m i t tullantılarının
günd lik miqdarı 25,1 min m
3
, uy un olaraq illik h jmi is 9162 min m
3
t kil edir. Bu tullantılar sas n Bakıxanov, Bülbül ,
mircan v  Qaraçuxur 
q s b l rinin m i t-çirkab sularından ibar tdir. 
Gölün suyu  ort h r olmaqla minerala ma d r j si 1,7q/l-dir.
Kationların (kalsium v  maqneziumun) konsentrasiyası norma daxilind
t r ddüd edir, anionların (xloridl r v  sulfatların) miqdarı is  normadan cüzi 
d r j d  yüks kdir. Detergenl rin miqdarı YVQH-d n 9,5 d f , fenolların
miqdarı 8 d f , neft m hsulların v  misin konsentrasiyası is 3,5-4  d f
artıqdır. Gölün oksigen recimi norma daxilind dir v  bu göl Böyük- or gölü 
il  müqayis d  çirkl nm y  o q d r d  yüks k d r j d  m ruz qalmamı dır. 
Qırmızı gölün
razisi 700 ha, suyunun h cmi is
8,3 mln. m
3
-dir.
1976-cı il  kimi göl neft m d nl rind n çıxan lay sularının q buledicisi 
kimi istifad  olunmu dur. Hal-hazırda h r gün Lökbatan q s b sind n 47,3 
min m
3
 m i t tullantıları göl  daxil olur. 

---

277
Bel likl , Qırmızı göl  il  rzind 17955 min m
3
 çirkab suları buraxılır
ki, onların da  sasını Lökbatan q s b sinin m i t-çirkab suları (9115min 
m
3
)  v  Hacı H s n gölünd n axan sular (6570min m
3
)  t kil edir. Gölün 
suyunun oksigen recimi ciddi pozulmu dur. Bel  ki, h ll olmu  oksigen 
normadan  2-2,5 d f  az mü ahid  olunur. Suyu  or olmaqla mineralla ma
d r c si 55 q/l-dir. Aparılan laboratoriya t dqiqatlarının n tij l ri göst rir 
ki, gölün suyunun t kibind  anion v  kationların konsentrasiyası YVQH-ni 
d f l rl  a ır. Bu zaman kalsiumun miqdarı normadan 2,3 d f , maqnezium 
5,7 d f , xloridl r 8,5  d f , sulfatlar is  8 d f  yüks k qeyd  alınmı dır.
Suda fenolların konsentrasiyası normanı 15 d f , neft m hsulları 5 d f , mis 
4 d f , kadmium v  detergenl rin miqdarı is 3  d f   a ır. Bütün bunlar 
gölün ekoloci durumunun g rgin oldu unu dem y
sas verir. 
Hacı-H s n gölü Bakı
h rinin j nub-q rb hiss sind –Yasamal 
d r sind  yerl ir. Akvatoriyası 175 ha, d rinliyi    2 m, suyunun h cmi is
3,2 mln. m
3
-dir. Göl  il  rzind
9040 min m
3
  m i t-s naye çirkab suları
atılır ki, onların da 80%-i m i t m n li tullantılardır, suyunun minerallı ı
2,5q/l-dir. Gölün suyunun fon t rkibind  anionlar üstünlük t kil edir v
konsentrasiyası sanitar normaları a ır. Xloridl rin miqdarı normadan 44
d f , sulfatların miqdarı is 1,6 d f  yüks kdir. 
Hacı H s n gölü anjaq fenollar (YVQH - 8), kadmium (YVQH - 4) v
mis (YVQH -3,5) il  orta s viyy d  çirkl nmi dir. Gölün su mühitinin v
dib çöküntül rinin çirkl nm  d r j si ekoloci baxımdan orta qiym tl ndiril
bil r. 
Zı  gölü   s thinin sah si 20 ha, d
rinliyi  1,5m  olmaqla Zı
q s b sind n axan m i t, s naye suları v  yeraltı sular hesabına qidalanır. 
Göl  axıdılan m i t tullantı sularının  illik h jmi  1826 min m
3
,  s naye 
(neft, qaz) tullantıları is       73 min m
3
-dir. Götürülmü  su nümun l rinin 
analizl rinin n tij l ri göst rir ki, gölün suyu  or olmaqla mineralla ma  

---

278
d r c si-  166 q/l-  çatır. on t rkibind  xloridl r-96, maqnezium 42,6  v
sulfatlar 5,4 q/l olmaqla sanitar normaları müvafiq olaraq 274,21 v 11 d f
a ır. Gölün suyunun oksigen rejimi pozulmu dur. Oksigenin konsentrasiyası
sanitar normadan 1,6 d f   a a ıdır. Çirklfndirii madd l rd n yüks k
miqdarda kadmium - 8,4, mis - 6, detergenl r - 0,45 mq/l olmaqla mü ahid
olunur ki, bu da sanitar normadan uy un olaraq 8,4; 6,0 v  4,5  d f
yüks kdir. 
Zı  gölünün dib çöküntül rind  manqan (222 mq/kq), neft m hsulları
(63 mq/kq), mis (66mq/kq), nikel (40 mq/kq), kadmium (21mq/kq), sink 
(18mq/kq), xrom (12mq/kq)  v  kobalt (8,6mq/kq) toplanmı dır. Göld
ekoloci v ziyy ti orta qiym tl ndirm k olar. 
Masazır gölü ellips formasında olub s thi 8,33 km
2
-dir.
n böyük eni 
2,6 km, gölün orta d rinliyi  0,6m, sahil x ttinin uzunlu u 14 km, suyunun 
h mi 6,8 mln. m
3
-dir. Göl  sas n atmosfer ya ıntıları v  qism n yeraltı sular 
hesabına qidalanır. Bundan ba qa, göl  Masazır v  Novxanı q s b l rinin 
m i t- kommunal suları axıdılır. Tullantı sularının miqdarı gün  rzind 8
min m
3
 t kil edir. Gölün suyunun mineralla ma d r c si 280 q/l t kil edir 
v  bu göst riciy  gör  Masazır gölü  or sulu göll r qrupuna aid edilir. 
Suyunun ion t rkibind  xloridl r (161 q/l)  v  sulfatlar (8,6 q/l) üstünlük 
t kil edir, onların konsentrasiyası sanitar normaları müvafiq olaraq 2 v 17
d f   a ır. Kalsium (0,6 q/l) v  maqneziumun (3,4 q/l) konsentrasiyası
nisb t n az olsa da onların göst rijil ri sanitar normadan 3,5  v 17  d f
yüks k qeyd  alınmı dır. Çirkl ndirici madd l rd n daha yüks k miqdarda 
misin v  kadmiumun konsentrasiyaları mü ahid  edilir ki, onların da 
göst ricil ri normanı müvafiq olaraq 10,5 v  17 d f  a ır. Detergenl rin v
neft m hsullarının  miqdarının nisb t n az olmasına baxmayaraq onların da 
konsentrasiyaları normadan müvafiq olaraq 6  v
2,4  d f  yüks k qeyd
alınmı dır.

---