Z. T. Nishanova, G. K. Alimova

A.N.Leont'evmng faoliyat nazariyasi

1. 
   N.Leont'ev (1903-1979) - mashhur rus psixologi, faoliyat nazariyasining asoschilaridan biri. Faoliyat nazariyasi ong va faoliyat birligi tamoili bilan bog’liq. Ushbu nazariyaga ko’ra, faoliyat sub’ektning predmetli olam bilan bo’lg;m ta’sirlashishi jarayoni bo’lib, bu jarayon imga o’z elitiyojlarini qondirishi uchun imkoniyat beradi. Faoliyat - bu faol, maqsadga yo’naltirilgan jarayondir. Predmetlilik faolyat bilan bog’liq. Ehtiyoj-individdan tashqarida bo’lgan, ammo individ normal hayot kechirishi, shaxsning rivojlanishi uchun kerak bo’lgan narsalarga nisbatan zaruratni his etish holati. Motiv-ehtiyojning namoyon bo’lish shakli, insonni faolyatga undaydigan sabab, yani faolyatnmg nima uchun amalga oshrilayotganligidir. U yoki bu motiv insonni muayyan maqsadni qoyishga undaydi. Maqsad-faolyatning kutilayoigan natijasi. Faoliyat quyidagi darajalarga ega bo’ladi.
   

1. 
   Maxsus faoliyat turlari darajasi.
   
2. 
   Harakatlar darajasi.
   

3.0peratsiyalar darajasi.

4. 
   Psixofiziologik fiinksiyalar darajasi.
   

Har qanday faoliyat ma’lum harakatlar ketma-ketligi shaklida amalga oshadi. Harakat-ongli maqsadga erishish uchun yo’naltirilgan faollik, faolyatning asosiy tarkibiy birligidir. U sharoitga bog’liq ravishda turli usullar bilan amalga oshiriladi. Harakatni amalga oshirish usullari operasiyalar deb ataladi. Operasiyalar - avtomallashgan, odatda anglanmaydigan harakatlardir. Faoliyat o’z motivini yo’qotish va harakatga aylanishi, haiakat esa maqsadi o’zgarishi bilan operasiyaga aylanishi mumkin. Muayyan sharoitda harakatdan ko’zlangan maqsad butun faoliyat maqsadidan muhimroq ahamiyat kasb etishi va natijada maqsad motivga aylanib qolishi kuzatiladi.
Faoliyat nazariyasi nuqtai nazaridan faoliyat inson ongi shakillanishining sharti va omili, ong faolligining shaklidir. A.N. Leont’er^ o’z izlanishlarida faoliyatnng bola taraqqiyotiga ta’siri muammosini ham chuqur o’rgangan. Tadqiqot natijasida faoliyat nazariyasi doirasida “yetakchi faoliyat” tushunchasi shakllandi. Yetakchi faoliyat deganda taraqiqotning muayyan davrida bola shaxsidagi asosiy psixologik o’zgarishlarga sabab bo’luvchi faoliyat tushuniladi. Maktabgacha yosh davrida yetakchi faoliyat o’yin faoliyatidir. Bir yosh davridan ikkinchisiga o'tishda yetakchi faoliyat turi o’zgaradi, bunda bola faoliyatida maqsadning motivga aylanishi, A.N.Leont'ev ta’biri bilan aj4ganda “motivning maqsadga ko’chishi “kuzatiladi. Yangi


-24-




faoliyat turi yangi motivlar paydo boMgach, vujudga keladi. A.N. Leont'e\' fikricha, shaShunday qilib, A.N. Leont'evtiing ilmiy qarashlari jahon psixologiya fani taraqqiyotida ulkan hissa bo’lib qo’shildi, ular bolalar psixlogiyasi sohasida kc>’plab nazariy vji amaliy muammolami hal etish uchun ham zarnin bo’lib xizmat qilib kelmoqda.

3.