Zamonaviy axborot texnologiyalari

Tasnifli kodlashtirish 
tizimida ob‘ektlar avvaldan sinflarga yoki iyerarxik 
(daraxtsimon) ob‘ektlar tizimiga ajratilib belgilab chiqiladi. 
Qayd qiluvchi kodlashtirish 
tizimida ob‘ektlar avvaldan sinflarga ajratilmaydilar. 
Masalan:
Fakultetning barcha talabalari o‘quv guruhlariga ajratilib, ularga tartib nomeri 
beriladi. Har bir guruh ichida Har bir talaba alfavit tartibi bo‘yicha o‘z qayd nomeri beriladi. 
Sanoq sistemalari 
Sanoq sistemasi 
berilgan maxsus belgilar (raqamlar) yordamida sonlarni yozish 
usulidir. Insoniyat faoliyatida 
pozitsion 
va 
nopozitsion 
sistemalaridan foydalaniladi. 
Odatda kod harflar, raqamlar va ba‘zi maxsus belgilardan iborat alfavit asosida yaratiladi. Har bir kod 
o‘zining 
uzunligi 
va 
tarkibi 
bilan xarakterlanadi. Kodning uzunligi - koddagi 

---

8 
Nopozitsion sanoq sistemalarida 
sondagi raqamning hissasi (ya‘ni, uning sonni 
ifodalash uchun ahamiyati) uning pozitsiyasiga bog'liq emas. Masalan, rim sanoq sistemasida 
XXXII (o‘ttiz ikki) sonida X raqamining ixtiyoriy pozitsiyadagi hissasi o‘nga teng. 
Pozitsion sanoq sistemasida 
sondagi har bir raqam hissasi o‘zining pozitsiyasi, ya‘ni 
o‘rni bilan bog'liq. Masalan, 757,7 sonida birinchi 7 raqami yuzliklar soni, ikkinchi 7 raqami 
birliklar soni va uchinchi 7 raqami 1 ning o‘ndan bir hissalari sonini anglatadi. 
757,7 sonining o‘zini esa quyidagi hisoblanadigan ifoda orqali belgilash mumkin: 700 
+ 50 + 7 + 0,7 = 7*10
2
+ 5‗Sh
1
+ 7*10° + 7*10
-1
= 757,7. 
Ixtiyoriy pozitsion sanoq sistemasi o‘zining asosi xarakterlanadi. 
Pozitsion sanoq sistemasining asosi 
ushbu sistemada sonlarni ifodalash uchun 
ishlatiladigan raqamlar va belgilar sonidir.