Zamonaviy jamiyatda muloqot madaniyati va uning xususiyatlari

ǀ
ISSUE 5 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
16 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
deyarli barcha xatti-harakatlar usullarini o'z ichiga oladi; nutqni shakillantiradigan va 
rivojlantiradigan so'zlar; nutqning dinamik xususiyatlari, intonatsiya, imo-ishoralar, 
mimika, pantomima va boshqalar – bir so'z bilan aytganda, odamlarning shaxslararo 
tushunishi va o'zaro ta'sirini ta'minlaydigan vosita deb qabul qilish mumkin [4]. 
Shaxsning shakllanishida muloqotning roli juda katta. Nutq aloqasi uning barcha 
shakllari va janrlarida insonga oldingi avlodlar tomonidan mazmunli va 
tizimlashtirilgan tayyor ijtimoiy tajribani olish imkonini beradi. Muloqotda ma'naviy, 
intellektual va moddiy madaniyatni egallash, insonning dunyo va o'zini bilishi va 
buning natijasida - shaxsning ijtimoiylashuvi va inson xatti-harakatlarining moslashuvi 
mavjud. Psixologlarning ta'kidlashicha, kattalar bilan og'zaki muloqot insonning 
atrofidagi dunyoni o'zlashtirishi uchun ham, fikrlash usullarini o'zlashtirishi uchun ham 
hal qiluvchi ahamiyatga ega. Og'zaki o'zaro ta'sir nutqiy muloqot qobiliyatlari 
yordamida amalga oshiriladi, bu esa o'z navbatida nutq faoliyatida rivojlanadi va 
takomillashtiriladi. 
Kattalar bilan muloqotda bo'lgan bola nafaqat atrofdagi dunyoning ayrim 
ob'ektlari nomlarini, balki turli xil narsalarga qanday munosabatda bo'lishni, dunyo 
qanday ishlashini, odamlar bilan qanday munosabatda bo'lishni va odamlar bilan qanday 
muloqot qilishni ham o'rganadi. Til muhitidan tashqarida bola na intellektual, na axloqiy 
jihatdan rivojlana olmaydi. Muloqot natijasida guruhdagi shaxslar harakatlarining 
zaruriy tashkil etilishi va birligiga erishiladi, shaxslarning oqilona, hissiy va irodaviy 
o'zaro ta'siri amalga oshiriladi, his-tuyg'ular, fikrlar va qarashlarning umumiyligi, o'zaro 
tushunish va harakatlarni muvofiqlashtirish shakllanadi. kollektiv faoliyatni tavsiflovchi 
yutuqlarga erishiladi [5]. 
Demak, muloqot ancha murakkab va ko'p qirrali jarayon bo'lib, uni turli fanlar 
vakillari - faylasuflar, sotsiologlar, madaniyatshunoslar, psixologlar va tilshunoslar 
o'rganadilar. Faylasuflar muloqotning inson va jamiyat hayotidagi o‘rni, inson 
taraqqiyotidagi rolini o‘rganadilar. Sotsiologlar turli ijtimoiy guruhlar va guruhlar 
o'rtasidagi muloqot shakllarini, ijtimoiy sabablar bilan bog'liq muloqot turlarining 
farqlarini o'rganadilar. Psixologlar ham faoliyat shaklini, ham inson xatti-harakatini, 
muloqotning individual psixotipik xususiyatlarini, shuningdek, muloqotning individual 
ong tuzilishidagi o'rnini ko'rib chiqadilar. Madaniyatshunoslar madaniyat turlari va 
aloqa shakllari o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatadilar. Tilshunoslar ijtimoiy va 
shaxslararo muloqotning lingvistik va nutqiy tabiatini o'rganadilar. 
Xulosa qilib aytganda, zamonaviy jamiyat sharoitida shaxsning muloqot 
madaniyati muammosini tushunish uchun o'tish davri jamiyatining xususiyatlarini, 
uning o'zgarishi shakllarini va kelajak uchun prognozlarni tahlil qiladigan ishlarni 
o'rganish katta ahamiyatga egadir. 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2