Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar

Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar.

Reja:

1. 
   Kompyuter grafikasining turlari.
   
2. 
   Kompyuter grafikasida rang tushunchasi va rangli axborotlarni kodlashtirish.
   
3. 
   Rang modellari va fayl formatlari.
   
4. 
   CorelDraw grafik muharriri.
   
5. 
   Konturlar va tajanch nuqtalar.
   

Kompyuter grafikasi tushinchasi keng qamrovli sohalarni o’zida mujassamlashtirib, bunda oddiy grafik chizishdan to real borliqdagi turli tasvirlarni hosil qilish, ularga eheb berish, dastur vositasi jordamida hatto tasvirgaoid jangi loyiHalarni jaratish ko’zda tutiladi. U mul'timedia muHitida ishlash imkonijatini beradi.

Kompyuter grafikasi - bu avvalo keng tarqalib borajotgan dastur ta’minotidir, ja’ni komp'juter grafikasi mavjud va jangi jaratilajotgan dasturlarga tajanadi. U Hatto dasturlarning o’ziga zeb berishda qam juda keng qo’llaniladi. Uning rivojlanishi jarayonlarning real uch o’lchovli fazoda qanday kechishini aniq tasvirlash (Hatto qarakatdagi) imkonijatini jaratdi. SHuning uchun qozirda shunday amaliy dasturlar paketlari mavjudki, ular jordamida ko’rilajotgan masalaning asosiy parametrinigina bergan qolda uning echimi natijasini grafik shaklida olinishi mumkin. Bu qolda, biz natijalarni ko’plab jadvallar shaklida olishdan qutilamiz.
Kompyuter grafikasi nafaqat ilmiy Hodimlar, balki rassomlar, turli soHa loyiHachilari, reklama bilan shuqullanadigan mutaHasislar, Internet saHifalarini jaratish, o’qitish jarayoni uchun va boshqa soHalarda muHim rol' o’ynamoqda. Uning ayniqsa poligrafija soHasidaqollanilishi keyingi paytlarda rang-barang,suratli adabijotlar, o’quv qo’llanmalari, badiy asarlarning paydo bo’lishi juksak bezash teHnalogijasidan foydalanishni taqazo qilmoqda.Diqqatni jalju qiluvchi videoroliklar, Internet saHifalarini jaratishni komp'juter grafikasisiz tasavur qilish qiyin bo’lib qoldi. Kompyuter grafikasining turlari. Kompyuterda tasvir jaratishusuliga ko’ra komp'juter grafikasi uch turga bo’linadi: rastirli, vektorli va frontal grafika. Ulur bir-biridan monitor ehkranida tasvirlanishi, qoqozda bosib chiqarilishibilan farqlanada. Bundan tashqari uch o’lchovli (3D) grafika mavjud bo’lib, u fazoda turli Hajimdagi ob’ekt modellarini qurish usullarini o’rganadi. Unda tasvir jaratishni vektorli va rastorli usullari birgalikda ishlatiladi.
Hozirgi kunda turli mutaHasisliklarning ayrim soHalari komp'juter grafikasining bo’limlari bilan nomlanadi: muHandislik grafikasi, ilmiy grafika, Web-grafikasi, komp'juter poligrafijasi.
Kompyuter r,televizor va kino texnologijasi zamirida kompyuter grafikasi va animacijasi nomli nisbatan jangi soHa tuqildi. U Hozirgi kunda ildamlik bilan rivojlanmoqda.
Rastirli grafika. Rastirli grafika nuqtalar jordamida (qoqozda), piksellar (rangli nuqtalar ehkranda shunday deb ataladi) Hosil qilinadi. Tabiiyki, nuqtalar soni qancha ko’p bo’lsa (ular zich qilib joylashtirilsa) unga asoslangan rasm,shakl, grafik va Hokazolar shuncha aniq qilib ko’rinib turadi. SHu munosabat bilan ehkranning Hal qilish qobilijati kiritilgan bo’lib, unda gorizontal va vertikal yo’nalishlardagi nuqtalar soni muHim rol' o’ynaydi va u ehkranning Hal qilish imkonijati deyiladi.
Odatda bunday ko’rsatkich 640q480, 800q600, 1024q768 joki bulardan juqori piksellada beriladi. Tasvir o’lchovi Hal qilish qobilijati bilan boqliqdir. Bu parametr dpi (dots per inch-nuqtalar soni zichligi) bilan o’lchanadi. 15 djuymli (1 djuym=2,54sm) monitor ehkranida tasvir o’lchovi 28q21 sm ni tashkil qiladi. Buni Hisobga olsak 800q600 pikselli monitorda ehkranni tasvirlash qobilijati 72 dpi ga teng bshladi. Bu ma’lumotga ko’ra, komp'juter Hotirasida rangli tasvir ko’p joy olishini tushinish qiyn ehmas. Misol uchun 10q15 sm li rasm taHminan 1000q1500 piksellardan iborat bo’ladi.
Agar Har bir rangli nuqtani tasvirlash uchun 3 bayt ketsa, bitta rasmning o’zi Hotirada taHminan 4 mln bayt joyni ehgallaydi. Bunday ma’lumot Hususan Internet saHifalarini jaratishda eh’tiborga olinishi zarur. SHuning uchun Ham Hozirda jaHshi mul'timedija dasturlarini, vidiorolikni jaratish uchun 128 Mbaytdan kam bo’lmagan va mos ravishda tezligi katta bo’lgan komp'juterlardan foydalanish lozim.
Demak, rastirli grafika bilan ishlash uchun juqori unumli komp'juter talab qilinadi.
Rastirli grafikaning kamchiligi sifatida shuni aytish mumkinki, tasvirni mashtablashtirish (kattalashtirish, kichqlashtirish) jarayoni natijasida nuqtalar o’lchovi kattalashishi bilan tasvir aniqligi jomonlashishi mumkin va Hatto tasvir tanib bo’lmaydigan darajaga borishi mumkin.
Rastirli grafika ehlektron (mul'timedia) va poligrafik nashrlarda keng qo’llaniladi. Nashirlardan turli iljustracijalarni jaratishda odatda skaner orqali olingan raqamli foto joki videokamera (Hozirda bunday fotoaparat va videokameralar keng tarqalmoqda, ammo ularning baHolari jozircha ancha qimmat) joki rassom, loyiHachi tomonidan tayorlangan tasvirlardan foydalaniladi. SHuning uchun Ham rastrli grafikada taHrirlovchi dastur vositalaridan keng foydalaniladi. Bu dasturlar odatda tasvirlarni aniqroq ko’rinishda bo’lishini ta’minlaydi.
Ma’lumki, Internetda rastirli grafikakeng tarqalgan bo’lib, u bilan ishlash uchun ehsa ko’pincha Abode PhotoShop dasturidan foydalaniladi.
Vektoli grafika. Vektorli grafikada tasvirning asosiy ehlementi sifatida chiziq qaraladi. CHiziq to’qri joki ehgri chiziq bo’lishi mumkin. Rastirli grafikada bunday chiziqlar nuqtalar (piksellar) jordamida jaratilsa vektorli grafikada ehsa tasvir nuqtaga nisbatan umumiyroq bo’lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuni Hisobiga tasvirlar aniqroq bo’ladi.
Rastirli grafikaning afzalik tomoni tasvirning Hotirada kamroq joy olishidir, chunki bu Holda Hotirada joy chiziq o’lchoviga boqliqsiz ravishda bo’ladi. Buning sababi chiziq formula joordamida joki parametrlar jordamida berilishidir. Vektor grafikaning iHtijoriy tasviri chiziqlardan tashkil topadi va oddiychiziqlardan murakkablari Hosil qilinadi.Ko’pincha vektorli grafikani ob’ektga mo’ljalangan grafika deyish mumkin. CHunki bunda masalan uchburchak Hosil qilish uchun 3 ta chiziq (kesma)dan foydalanilsa, prizma Hosil qilish uchun uchburchakdan foydalanibgina qolish mumkin. Vektorli grafika Hisoblanadigan grafika deb Ham ataladi.CHunki tasvirni (ob’ektni) ehkranga chiqarishdan avvl uning koordinatalari Hisoblanadi va mos mos nuqtalar Hosil qilinadi.
Vektorli grafikaningmatematik asosini geometrik shakillarning Hossalarini o’rganish tashkil qiladi. Ma’lumki, nuqta tekislikka 2 ta koordinata (H,u) bilan, to’qri chiziq uning kanonik ko’rinishi u=kx+b (bunda a va b iHtijoriy sonlar) formula Holatida, kesma ehsa mos ravishda boshlanqich va oHirgi nuqtasini bilish bilan tasvirlanadi.. EHgri chiziqlar Ham mos ravishda o’z tenglamalariga ehga.
Vektorli grafika asosan iljustracijalar jaratish uchun yo’naltirilgan. Vektorli grafika reklama agentliklarida, loyiHalash bjurolarida,nashirijotlarda va boshqa joylarda keng qollaniladi.
Vektorli grafika bilan ishlaydigan dasturlar misoli sifatida Abode Illustrator 7.0, Mcromedia Freehand 8.0, Corel Draw larni keltirish mumkin.
Mcromedia Freehand 8.0 vektorli muHariri-bu juda qulay bo’lgan vektorli muHarir, boshqa tizimlar bilan do’stona munosabati va juda tushinarliligi, soddaligi bilan jangi o’rganuvchilarga juda qulay Hisoblanadi. Boshqarish tizimini juda soddaligiga qaramay Mcromedia Freehand instrumentlar vositasi murakkab Hujjatlarni tayjorlashuchun etarli, lekin Abode Illustrator va Corel Draw larga nisbatan imkonijatlari chegaralangan.
Frontal grafika. Frantal grafika matematik Hisoblashlar asosida tasvirlarni avtomatik jaratish uchun qo’llaniladi. SHuning uchun Ham uning asosini rassim, shakl, tasvir Hosil qilishning dasturlash usuli tanlangan.
Bu grafika odatda turli jarayonlarni modellashtirish, taHlil qilish, turli qiziqtiruvchi dasturlar jaratishda ko’proq qo’llaniladi.
Uch o’lchovli grafika .Uch o’lchovli grafika ilmiy Hisoblashlarda,muHandislik loyiHalarida ,fizik ob'ektlarni komp'juter jordamida modellashtirishda keng ko’lamda ishlatiladi.Ob'ektning Haqiqiy modelini jaratish uchun geometrik shakllardan (to’rtburchak,kub,shar,konus va boshqalar) va silliq ja’ni splayn sirtlaridan foydalaniladi. Uch o’lchovli grafika dasturiga misol qilib Kinetix firmasining Windows muHitida ishlaydigan 3D Studio Max dasturini ,Microsoft kompanijasining Windows NT muHitida ishlaydigan 3D dasturini keltirish mumkin.

Komp'juter grafikasida rang tushunchasi. Rang komp'juter grafikasida muHim o’rin tutadi.Rang jordamida tasvir aH-borotining to’laqonligi ta’minlanadi. Inson rangni ko’z gavHariga tushgan
joruglik oqimini mija jordamida taHlil qilinishi oqibatida sezadi.Rang receptorlari Har biri faqat bir rangni ajratadigan uch guruHga bo’linadi: qizil,jashil,ko’k.
Yorug’lik oqimi spektral ranglar va ularning Hosilalari orqali Hosil qilinadi. Rangli ob’ektlarda rang tarqalishi jamlanadi,shu sababli rangli ob’ektlar uchun additiv rang tasvirlash Harakterlidir.Rangni qabul qiluvchi ob’ektlarda ehsa subtraktiv akslanish Harakterlidir.Birinchi turdagi ob’ektga misol qilib monitor nurli ehlektron trubkasini,ikkinchi turga poligrafik izqoldirishni keltirishimiz mumkin.
Rangli Axborotni kodlashtirish usullari. Rangli Axborotni kodlashtirish usuli ehkranda birgalikda nechta rang tasvirlanishi bilan bogliq bo’ladi. Oq-qora tasvirdagi rangli bir pikselni kodlashtirish uchun bir 1bit kerak bo’ladi.
Bir bayt orqali 256 (28 ta rang)ta turli rangni kodlashtirish mumkin. Agar rangni kodlashda ikki bayt ajratilsa 65535 turli rangni (216 rang)kodlashtirish, 3 bayt ajratilsa 16,5 milion rangni kodlashtirish mumkin. Bu Hol ehkranda tabiatdan qolishmaydigan tasvirni jaratish imkonini beradi.
Rang modellari .Tasvir jaratishning additiv va subtrativ usullariga mos ravishda rang jilolarini tarkibiy qismlarga ajratuvchi rang modellari ishlab chiqilgan.
RGB modeli. RGB modelining nomi uning tarkibidagi uch asosiy rang nomlarining bosh Harflaridan olingan: Red-qizil, Green-jashil, Blue-Hovo rang. Boshlangich ranglarni turli nisbatlarda aralashtirib juda keng spektrdagi ranglarni olish mumkin.Boshlangich ranglar additiv deb ataladi chunki ularning qo’shilishi natijasida oq rang Hosil bo’ladi . RGB modeli tasvirni ehkranda taHrirlash nuqtai nazaridan kelib chiqqan Holda juda qulay va u 24 razrjadli ranglar platasi jordamida dejarli barcha 16 million ranglarni monitorda aks ehttiradi. RGV ranglar majmuasi bilan ishlangan barcha tasvirlarni HoHlagan formatda diskka jozish mumkin. RGB ranglar majmuasidagi ayrim ranglar umuman tabiatda uchramaydi.
CMYC modeli. CMYK- tabiatda mavjud bo’lgan ranglar majmuasi bo’lib , u qujosh nurlarida inson ko’zlari ajrata oladigan barcha ranglarni o’zida mujassamlashtirgan. qujosh nurlari biror - bir jismga tushganda uning ta’siri ostida inson ko’zlari jism shakli va rangini idrok ehtadi. Misol uchun binolarning o’t o’chirish burchaklariga osib qo’yilgan o’t o’chirgichlar to’q ko’k va zangori ranglar bilan bo’jalgan bo’lishiga qaramay bizning ko’zimizga to’q qizil rangda ko’rinadi. Ranglarni bir biriga qo’shilishi natijasi boshqa ranglar Hosil qilinadi: S - Havo rang, M - binafsha rang Y -sariq rang, C- qora rang
Bosma mashinalari va bosmaHonalarda tasvirlar juqorida keltirilgan ranglarning kombinacijasidan foydalangan Holda to’la tasvirni ifodalaydi.
RGB - ranglar majmuasida oq rang uchala ranglarning maksimal aralashmasidan Hosil qilinadi. qora rang ehsa buning aksi o’laroq olinadi.
CMYC - ranglar majmuasi bilan ishlaganda qopa va oq ranglarni Hosil qilish uchun buning aksini bajarish lozim. JA’ni to’rt rangning minimal qo’shilishida oq rang Hosil bo’ladi. qora rang ehsa aloHida kanalda mavjud.
RGB ranglar majmui keng ko’lamdagi ranglarni taklif ehtadi. Lekin ularning ko’p qismi (ayniqsa jorqinlari) tasvirni chop ehtganda monitordagi rangdan keskin fapq qiladi. SHu bois Ham ko’plab mutaHassislar tasvirni chop ehtishdan avval uni CMYK tizimiga o’tkazadilar. Ayrim mutaHassislar ehsa tasvir bilan CMYK - tizimida ishlashni maslaHat beradilar. Ammo bu tasvir bilan ishlashda turli qiyinchiliklarni tugdiradi. Ana shunday qiyinchiliklardan biri komp'juterning sekin ishlashidir. Bunga asosiy sabab ko’pgina grafik dasturlar RGB -tizimiga sozlangan bo’lib, Har bir buyruqni bajarib, uni RGB tizimidan CMYK tizimiga almashtirguncha komp'juter qo’shimcha vaqt talab qiladi. Bundan tashqari skaner va monitor RGB tizimida ishlashga mo’ljallangan. Ranglar bilan ishlovchi barcha uskunalar (rangli printerdan tashqari) RGB -tizimida ishlaydi. SHuning uchun jaHshisi tasvirni chop ehtishdan avval CMYK tizimiga o’tkazib olish maqsadga muvofiq.
HSB(HSV) modeli. Model nomi tarkibidagi uch asosiy ehlement nomining bosh Harflaridan olingan : Hue - rang jilosi (cvetovoy ton); Saturation - to’yinganlik (naso’Hennost'); Brightness - jorqinlik (jarkost'). Model inson ko’zi qabul qilishida rol o’ynaydigan rang kattaliklariga asoslangan.
Rang jilosi -bu ob’ektdan o’tgan joki unda akslangan joruglik to’lqinidir.
Odatda rang jilosi rang nomi bilan ta’riflanadi , masalan: qizil, sariq , jashil va Hokozo.Rang jilosi 0 dan 360 gradusgacha bo’lgan standart rang ayla-nasida aniq joyni ehgallaydi.
To’yinganlik -bu rang tiniqligi (to’q joki och rang) darajasidir. To’yinganlik darajasi joriy rangni Hira Holati bilan Haqiqiy Holati orasidagi munosabatni aniqlaydi. U foizda ta’riflanadi: 0% - och joki Hira rang, 100% -to’liq to’yingan rang. Rang aylanasida to’yinganlik markazdan chegaragacha o’sib boradi.
Yorqinlik. JUqorida keltirilganlardan ma’lumki model kompanentlari quyidagi qiymatlarni qabul qilishi mumkin : H - 0 dan to 360, S gacha - 0 dan to 100 gacha va B(V) - 0 dan to 100 gacha. Rang turlari nisbatan ochiq ranglar uchun Harakterlidir. Odatda u foiz Hisobida 0% (qora) dan to 100% (oq) gacha bo’lgan oraliqda aniqlanadi.
Fayl formatlari. Komp'juter grafikasi dasturlari 20 dan ortiq formatdagi fayllar bilan ishlash imkoniga ehga. EHng ko’p qo’llaniladigan formatlar:
BMP (Windows Bitmap - Bitovaja karta Windows) Windows muHitida ishlovchi komp'juterlarda ehkran osti tasvirlarini qo’llovchi dastur Microsoft Paint da keng qo’llaniladi.
JPEG (Joint Phonographic Experts Group) Hozirgi kunda ehng ko’p qo’llaniladigan formatlardan biri bo’lib, uning asosiy afzalliklaridan biri maHsus dastur jordamida etarlicha siqish imkonining mavjudligidir. Ammo faylni siqib Hajmini kichraytirish jarayonida tasvir sifatida o’zgarish bo’ladi. Fayl kuchli siqilganda tasvir sifati jomonlashishi mumkin. Ushbu formatdagi fayllar komp'juter Hotirasida ko’p joy ehgallamaydi va Hajm jiHatidan kichqligi bois mazkur formatdagi tasvirlar bilan ishlash ancha oson.
TIFF (Tagged Image File Format) bu formatdagi fayllar Ham keng qo’llaniladi. Lekin TIFF formatidagi fayllar komp'juter Hotirasida ko’p joyni ehgallaydi. ‘Adobe PhotoShop’ dasturida ushbu formatdagi tasvirlar bilan ishlashda dasturning ishlash tezligi sezilarli ravishda kamayishi mumkin.
GIF (Graphics Interchage Format - grafik almashish formati) Ushbu formatdagi tasvirlar 256 turdagi rang bilan tasvirlanadi. Bu formatdagi tasvirlar asosan Internet tizimida keng qo’llaniladi.