Zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti oblakulov d. O
Xalqaro xarakterdagi jinoyatlarning alohida
Yüklə 472,05 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qulchilik va uning oldini olish
| 2.2. Xalqaro xarakterdagi jinoyatlarning alohida
turlari va ularga qarshi kurash bo yicha xalqaro ham- korlikning o ziga xos xususiyatlari Xalqaro xarakterdagi 1 jinoyatlar milliy huquqiy tartibotga tajovuz qilishi bilan birga xalqaro hamjamiyatning muhim man- faatlariga ham zarar yetkazadi. Ba zan bu turdagi jinoyatlar konvensiyaviy jinoyatlar deb ham ataladi, chunki davlatlarning xalqaro xarakterdagi jinoyatlarning muayyan turiga qarshi kurashi ko p tomonlama xalqaro shartnomalar asosida amalga oshiriladi. Xalqaro xarakterdagi jinoyatlar xalqaro shartnomalarda nazarda tutilgan, davlatlararo tinchlik munosabatlarining turli sohalariga tajovuz qiluvchi ijtimoiy xavfli qilmish bo lib, xalqaro jinoyatlardan asosiy farqi bu kabi jinoyatlarning subyektlari davlatlar emas, balki jismoniy shaxslar hisoblanadi. Javobgarlik xalqaro shartnomalar asosida vujudga kelib, tegishli davlat huquqlari orqali amalga oshiriladi. Hozirgi kunda eng keng tarqalgan xalqaro huquqbuzarliklar ushbu turkumga kiruvchi jinoyatdir. Shu sababli xalqaro xarak- terdagi jinoyatlarning alohida turlari va ularga qarshi kurash bo yi- cha xalqaro hamkorlikning ayrim jihatlarini ko rib chiqamiz. Qulchilik va uning oldini olish Qul savdosini taqiqlash to risidagi masala birinchi maro- taba Vena kongressiga qo yilgan edi. Bu kongress 1815-yil 4-fev- ralda negr qullar savdosini bekor qilish to risida maxsus Dek- laratsiya qabul qildi. 1815-yilgi deklaratsiyaning amaliyotga qo l- lanilishiga Amerikaga negr qullarni olib o tishni taqiqlash to - risida besh davlat tomonidan qabul qilingan 1841-yil 20-dekabr- 1 Izoh: Xalqaro huquq va kriminologiyaga oid adabiyotlarda ushbu mavzu besh xil nomlanadi: Xalqaro xarakterdagi jinoyatlar , Transmilliy jinoyatchilik , Xalqaro tusdagi jinoyatlar , Xalqaro ahamiyatga ega bo lgan jinoyatlar , Xalqaro xusu- siyatga ega bo lgan jinoyatlar . 58
to risida Berlin konferentsiyasining Yakunlovchi Aktining 9-mod- dasi va 1890-yil 2-iyuldagi qul savdosiga qarshi kurash bo yicha Bryussel Konferentsiyasining Bosh akti). Millatlar Ligasi doira- sida ishlab chiqilgan, 1926-yil 25-sentabrda imzolangan Qulchi- lik bo yicha Konvensiya, 1930-yil qabul qilingan Zo raki yoki majburiy mehnat to risida gi Konvensiya 1 qabul qilingan. BMT Bosh Assambleyasi barcha davlatlarga 1926-yilgi Kon- vensiyaga qo shilishni va qulchilikka qarshi kurash bo yicha qo - shimcha tadbirlar ishlab chiqishni tavsiya qildi. 1956-yil 7-senyabrda BMT tomonidan chaqirilgan qulchilik- ka qarshi kurash bo yicha Jeneva Konferensiyasida qul savdosi, qulchilikni bekor qilish bo yicha Qo shimcha Konvensiya qabul qilindi. 1926-yilda qabul qilingan 1956-yilda o zgartirishlar kiritilgan Qullik to risidagi Konvensiyaning 1-moddasida qayd etilgani- dek, qullik bu insonning shunday holati yoki ahvoliki, uning ustidan egalik huquqining belgilari yoki ulardan ba zilari amal- ga oshiriladi. Tutqinlar savdosi insonni qullikka sotish maqsadi- da uni bosib olish, egalik qilish, in om etish aktini; tutqinni sotish yoki almashtirish maqsadida, uni egallash har qanday aktini; umuman, tutqinlarni sotish yoki tashish har qanday akti sin- gari, sotish yoki almashish yo li bilan egallagan tutqinni sotish yoki almashtirish yo li bilan in om qilish har qanday aktini o z ichiga oladi. 1956-yilning 7-sentabrida Qulchilikni, qul savdosi va qul- chilikka o xshash institut va odatlarni tugatish to risida gi Qo shimcha Konvensiyasi (1957-yil 30-aprelda kuchga kirgan) biror kishini qulga aylantirmoqchi bo lgan shaxslar, qullarni ta- shish bilan shug ullanuvchi shaxslarni jazoga tortishni nazarda tutadi 2 . 1 Inson huquqlari bo yicha xalqaro shartnomalar. To plam. T.: Adolat, 2004. 235-bet. 2 O sha joyda. 216-bet. 59
xuddi shunday jinoyatni sodir qilgan aybdor shaxslarni jazolash to risida kelishilgan. Bunga quyidagilar kiradi: - qanday transport vositasidan foydalanishidan qat i nazar, qullarni bir mamlakatdan ikkinchisiga olib o tish; - biron-bir shaxsni o ziga bo yin egdirish yoki birontasini ziga qul qilish; - biron-bir shaxsni o ziga mutlaqo tobe qilib, erksiz qilib qo yish (qarz berib qaram qilish, huquqsiz dehkon qilish, ayollar va bolalarni oldi-sotdi qilish va hokazo); - qulni va erksiz shaxsni jazo tariqasida mayib qilish, kuydirib tamg a bosish; - bunday jinoiy harakatlarga ishtirokchi bo lish yoki xufya til biriktirib bunday jinoyatni sodir qilish 1 . Qullik to risida gi Konvensiyada davlatlarning odamlardan foydalanish uchun ularni yollash jinoyatining oldini olish va bar- taraf etish masalasi qayd etilib, unda quyidagilar o z ifodasini topgan; - biror-bir shaxsni qo lga kiritish yoki qullikka solish maq- sadida uni ekspluatatsiya qilish yo li bilan egallab olish; - sotish yoki ayirboshlash maqsadida qulni qo lga kiritish bilan bog liq barcha harakatlarni amalga oshirish; - shu maqsadda qo lga kiritilgan shaxsni sotish yoki ayir- boshlash bo yicha barcha harakatlar, qullar savdosi yoki qullarni tashish bo yicha har qanday harakatlarni amalga oshirish 2 . Ushbu konvensiyaga muvofiq, uni imzolagan tomonlar qul savdosini tugatish va oldini olish, shu bilan bir qatorda, tezlik bilan qullikning barcha shakillarini to liq tugatish majburiyatla- rini o z zimmalariga olganlar. Inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasida Har bir inson yashash, erkin bo lish va shaxsiy daxlsizlik huquqlariga 1 Inson huquqlari bo yicha xalqaro shartnomalar. To plam: T.: Adolat, 2004. 216-bet. 2 O sha joyda. 60
1 (3-modda), Hech kim qullikda yoki erksiz holatda saq- lanishi mumkin emas; qullik va qul savdosining barcha ko rinish- lari taqiqlanadi 2 (4-modda), degan qoidalar mustahkamlangan. Ozodligi cheklangan va xo jayinining og ir mehnatiga jalb etilgan shaxs quldir. Quldorlik eng taraqqiy etgan mamlakatlar- ga qadimgi Rim va Yunonistonni misol sifatida keltirish mumkin. Hozirgi kunda qulchilikning har qanday ko rinishlari barcha davlatlarda qonun bilan qat iy taqiqlangan, oxirgi marta qullardan foydalanishni taqiqlash 1981-yilda Mavritaniyada joriy qilindi. Yüklə 472,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|