3
AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu,
Naxçıvan Dövlət Universiteti Elmi Şuralarının və
AMEA Naxçıvan bölməsi Rəyasət Heyətinin qərarı ilə çap olunur
Elmi redaktor:
akdemik
İ.M.Hacıyev
Rəyçilər:
akademik
İ.Ə.Həbibbəyli
tarix elmləri doktoru
K.K.Şükürov
Zəhmət Əbülfət oğlu Şahverdiyev. Naxçıvan bölgəsi XIX-XX əsrin
əvvəllərində. Bakı: Elm, 2008, 264 s. (şəkilli)
Kitabda Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan bölgəsinin XIX-XX əsrin
əvvəlləri tarixi kompleks şəkildə araşdırılır. Naxçıvan xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən
işğalı, bölgənin inzibati-ərazi quruluşunda dəyişikliklər və idarəçilik sistemi, sosial-iqtisadi və
mədəni həyatı, ermənilərin Naxçıvana köçürülməsi və azərbaycanlılara qarşı soyqırımı
tarixşünaslığın müasir tələbləri, elmi dövriyyəyə yeni cəlb edilmiş sənəd və materiallar əsasında
öyrənilir.
Kitab tarixçilər, tələbələr, Vətənimizin, xüsusilə Naxçıvan bölgəsinin keçmişinə maraq
göstərən geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
0503020907
——————
Qrifli nəşr
655 (07)-2008
İSBN 5-8066-1759-9
© «Elm» nəşriyyatı, 2008
4
KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR
Ön söz…………………………………………………………………………..
5
Giriş……………………………………………………………………………..
6
I FƏSİL
Naxçıvan xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən işğalı.
İnzibati – ərazi quruluşunda dəyişikliklər və idarəçilik…………………….......
20
1.1 Naxçıvan xanlığının işğalı. Türkmənçay müqaviləsi………………….
20
1.2. Rusiya imperiyası tərkibində Naxçıvanın inzibati-ərazi quruluşu və
idarə sistemi…………………………………………………………………….
23
II FƏSİL
Naxçıvan bölgəsinin iqtisadi vəziyyəti………………………………………....
40
2.1. Kənd təsərrüfatı və aqrar münasibətlər………………………………
40
2.2. Sənətkarlıq və sənayenin inkişafına dair……………………………
50
2.3. Nəqliyyat və ticarət …………………………………………………
59
2.4. İqtisadiyyatda kapitalist münasibətlərinin təşəkkülü…………………
63
III FƏSİL
Naxçıvan bölgəsinin sosial həyatı……………………………………………....
67
3.1. Demoqrafik situasiya…………………………………………………
67
3.2. Əhalinin maddi-məişət vəziyyəti………………………………………
74
3.3. Azadlıq hərəkatı………………………………………………………
76
IV FƏSİL
Ermənilərin Naxçıvana köçürülməsi və
azərbaycanlılara qarşı soyqırımı………………………………………………
81
4.1. Çarizmin ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına köçürmə siyasətində
Naxçıvan bölgəsinin yeri…………………………………………………
81
4.2. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı 1905-ci il soyqırımının
Naxçıvan bölgəsində gedişi………………………………………………
88
V FƏSİL
Naxçıvan bölgəsində mədəniyyətin inkişafı……………………………….....
94
VI FƏSİL
Naxçıvanın görkəmli tarixi şəxsiyyətlərinin
Rusiya imperiyası və Azərbaycanın XIX-XX əsrin
əvvəlləri siyasi, sosial-iqtisadi və mədəni həyatında iştirakı…………………
102
Nəticə…………………………………………………………………………..
108
Naxçıvan bölgəsinin XIX-XX əsrin əvvəlləri tarixinin əsas hadisələri…….....
110
İstifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı…………………………………………….
115