81 inson kapitali tushunchasi va uning falsafiy tahlili. Muxammedov Maxsud Murodovich
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so ‘ z va iboralar
| ` 81 INSON KAPITALI TUSHUNCHASI VA UNING FALSAFIY TAHLILI. Muxammedov Maxsud Murodovich O‘zbekiston “Milliy tiklanish” demokratik partiyasi Buxoro viloyat kengashi raisi, Buxoro davlat universiteti mustaqil izlanuvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.7801554 Annotatsiya: Ushbu maqolada inson, uning ijodiy fazilatlari, qobiliyatlari ongli, maqsadli va samarali faoliyati shuningdek, inson hayotining eng muhim qismi bo‘lgan mehnat vositasi, ishlab chiqaruvchi kuch sifatida qaralib, uning qobiliyatlari ishlab chiqarish jarayonidagi faoliyati falsafiy tahlil qilingan. Kalit so ‘ z va iboralar: inson, qobiliyat, mexanizm, faoliyat, qadr, jamiyat, rivojlanish, ijtimoiy, kapital, ong, ishchi kuchi, mehnat qobiliyati . Inson, uning ijodiy fazilatlari, kuchlari va qobiliyatlari, ular yordamida u o‘zini o‘zgartiradi, birgina an’anaviy ravishda iqtisodiy va ijtimoiy fanlar uchun markaziy o‘rinni egallagan, ishlab chiqarishning moddiy-texnik bazasini jadal rivojlantirish bilan bog‘liq, inson taraqqiyoti va uning ishlab chiqarish qobiliyatlari muammolarini yashirib, iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda jismoniy kapitalning ustunligi haqidagi illyuziyani mavjudligi ko‘p yillar davomida insonning ishlab chiqarish qobiliyatlari ishlab chiqarishning miqdoriy omillaridan biri sifatida ko‘rib chiqilishini baholaydi. Vazifa faqat mehnat, asosiy va aylanma kapitalni muvaffaqiyatli birlashtirish edi. Jamiyatning evolyutsion rivojlanishi shaxsning mavqei evolyutsiyasi bilan birga keladi. Ongli, maqsadli va samarali faoliyat bo‘lgan mehnat inson hayotining eng muhim qismidir va bu sohadagi tushunchalar eng dinamik tarzda o‘zgaradi. Kapitalizmning tug‘ilishi bosqichida ishlab chiqarishni rivojlantirishning asosiy tushunchasi “mehnat kuchi” yoki “mehnat qobiliyati” tushunchasi, “tanaga ega bo‘lgan jismoniy va ma’naviy qobiliyatlar yig‘indisidir[1.109]. Bu yerda inson mehnat vositasi, ishlab chiqaruvchi kuch sifatida qaralib, uning qobiliyatlari faqat ishlab chiqarish jarayonidagina baholangan. Jismoniy va ma’naviy qobiliyatlar sifat o‘lchoviga ega edi, lekin tizimli ravishda ifodalanmagan va soddalashtirilgan miqdoriy jihatdan baholangan. Iqtisodiy o‘sishda ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning roli oshishi bilan G‘arb iqtisodchilarining ishchi kuchini takror ishlab chiqarish muammolariga munosabati o‘zgardi. Olimlarning e’tibori sifat jihatidan yangi ishchi kuchini yaratish muammolariga qaratilgan bo‘lsa, ilgari asosiy muammolar ushbu ishchi kuchidan foydalanish bo‘lgan. Ishlab chiqarish jarayonlarini har tomonlama avtomatlashtirish va boshqarish qiyin bo‘lgan mexanizmlarni ishga tushirish “asosiy material”ga munosabatni qayta ko‘rib chiqishni taqozo etdi, bu esa boshqa mohiyat va sifatni ifodalovchi “kadrlar” tushunchasini yuzaga keltirdi[1.317]. Xodimlarning bilim darajasi, ijodkorligi va har tomonlama rivojlanishi uchun potentsial imkoniyatlar, ularning sog‘lig‘i, umumiy madaniyati va axloqi, mehnat munosabatlarini yaxshilash, motivatsiya, tadbirkorlik ruhi va boshqalarni o‘z ichiga oladi. Umumiy ishchi kuchi tarkibidagi tarkibiy o‘zgarishlar, iqtisodiy o‘sish omillariga qiziqish inson kapitali nazariyasining paydo bo‘lishi va rivojlanishiga sababchi bo‘lgan. Ilmiy-texnik inqilob, mehnatni avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash, transformatsiya ta’siri ostida jamiyat, ushbu shartlarning malakasi, har bir shaxsning va umuman aholi ta’lim darajasining ahamiyati ` Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|