AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA
DÖVLƏT İDARƏÇİLİK AKADEMİYASI
ƏLİ HƏSƏNOV
XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ
VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN
GEOİQTİSADİYYATI:
AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ
Bakı- 2016
ƏL İ H ƏS ƏNOV
2
Elmi redaktor:
Elçin Əhmədov
siyasi elmlər doktoru
Rəyçilər: Ziya Səmədzadə
akademik, iqtisad elmləri doktoru
Ədalət Muradov
professor, iqtisad elmləri doktoru
Ə. M. HƏSƏNOV. Xəzər – Qara dəniz hövzəsi və Cənubi
Qafqazın geoiqtisadiyyatı: Azərbaycanın enerji siyasəti.
Bakı, “Zərdabi
LTD” MMC, 2016, 296 s.
Monoqrafiyada dünyanın aparıcı ölkələrinin
Xəzər hövzəsi və Cənubi
Qafqazda nümayiş etdirdiyi geoiqtisadi maraqlar və yürütdükləri geosiyasət
fonunda Azərbaycan Respublikasının indiki və gələcək iqtisadi inkişaf məsə-
lələri araşdırılır, milli mənafelərinin təmin edilməsi ilə bağlı dövlət siyasətinin
əsasları şərh edilir, Xəzərin enerji resurslarının istismarı və dünya bazarlarına
çıxarılması sahəsindəki rolu, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat-kommu-
nikasiya dəhlizlərinin yaradılması, təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və s. kimi
məsələlərdə dünyanın və regionun əsas güc mərkəzləri ilə geoiqtisadi münasi-
bətləri tədqiq olunur.
Kitabda, həmçinin Azərbaycan dövlətinin
regionda və dünyada nümayiş
etdirdiyi geosiyasi və geoiqtisadi fəaliyyət, regionun, Avropanın və transmilli
dünyanın enerji, tranzit-keçid, beynəlxalq daşıma, nəqliyyat-kommunikasiya
sistemindəki iştirakı kimi məsələlər təhlil edilir, Cənubi Qafqaz və Xəzər
hövzəsi ölkələrinin gələcək milli maraqlarını təhdid
edən qlobal geoiqtisadi
proseslər şərh olunur.
Kitab Xəzər-Qara dəniz hövzəsi ölkələri və Cənubi Qafqazın geoiqtisadi
məsələləri, o cümlədən Azərbaycanın yeni neft siyasəti ilə maraqlanan ictimai-
siyasi xadimlər, millət vəkilləri, dövlət qulluqçuları, xarici siyasət, geoiqtisadi
planlama sahəsində çalışan mütəxəssislər və ən
geniş intellektual oxucu
təbəqəsi – milli elita üçün nəzərdə tutulmuşdur.
© Həsənov Ə.M., 2016
© “Zərdabi LTD” MMC, 2016
XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN
GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ
3
MÜNDƏRİCAT
Giriş ...............................................................................................
l FƏSİL
Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın geoiqtisadi
xarakteristikası: beynəlxalq, regional, yerli maraqlar sistemi.
Azərbaycan regional geoiqtisadi maraqları və enerji
strategiyası
§ 1.1. Transmilli dünya güclərinin və yerli dövlətlərin Xəzər-
Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazdakı geoiqtisadi
maraqları və fəaliyyətinin xarakteristikası....................
§ 1.2. Xəzər hövzəsinin enerji mənbələri və onun bölgədə
yaratdığı müasir geoiqtisadi vəziyyət. Xəzərin neft-
qaz məhsullarının Avropanın
enerji
təhlükəsizliyindəki rolu.................................................
§ 1.3. Xəzərin hüquqi statusu: problemin tarixi, müasir
geosiyasi yanaşmalar və Azərbaycanın geoiqtisadi
maraqları .......................................................................
§ 1.4. Azərbaycanın Xəzər dənizinin karbohidrogen
ehtiyatlarının sərbəst istehsalı və ixracı siyasətinin
beynəlxalq və regional geoiqtisadi nəticələri ...............
ll FƏSİL
Xəzər- Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın transmilli
enerji ixracı sistemi: beynəlxalq, regional və yerli maraqlar,
Azərbaycanın enerji ixracının şaxələndirilməsi siyasəti və
onun regionun ümumi geoiqtisadi vəziyyətinə təsiri
§ 2.1. Xəzər-Qara dəniz hövzəsi ölkələri və digər beynəlxalq
dairələrin müasir enerji ixracı maraqları və bunun
bölgənin ümumi geoiqtisadi vəziyyətinə təsiri.............
ƏL İ H ƏS ƏNOV
4
§ 2.2. Xəzər hövzəsinin mövcud və perspektiv neft-qaz
kəmərləri, region və dünya
ölkələrinin transmilli
enerji ixracı siyasətinin xarakteristikası.......................
§ 2.3 Azərbaycanın enerji ixracının şaxələndirilməsi
siyasəti və onun regionun ümumi geoiqtisadi
vəziyyətinə təsiri
lll FƏSİL
Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın transmilli
nəqliyyat-kommunikasiya sistemi: beynəlxalq, regional və
milli maraqlar. Azərbaycanın beynəlxalq aləmlə sərbəst və
təhlükəsiz kommunikasiya siyasəti
§ 3.1. Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın
mövcud və perspektiv
transmilli nəqliyyat-
kommunikasiya sistemi: beynəlxalq, regional
və milli maraqların xarakteristikası.............................
§ 3.2. Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqaz
ölkələrinin bölgənin alternativ Transavrasiya
nəqliyyat-kommunikasiya sistemlərinə münasibəti,
maraqları və iştirakı ....................................................
§ 3.3. Azərbaycanın Xəzər-Qara
dəniz hövzəsi və Cənubi
Qafqazda həyata keçirdiyi transmilli nəqliyyat-
kommunikasiya siyasəti və onun bölgənin ümumi
geoiqtisadi vəziyyətinə təsiri ......................................