Xülasə
4
I. Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat
5
1.1. Dünya iqtisadiyyatında meyillər
5
Haşiyə 1. Fiskal multiplikatorlar
6
Haşiyə 2. Dünya bazarında qızıla tələb
7
1.2. Azərbaycanda makroiqtisadi proseslər
8
1.2.1. Xarici sektor
9
1.2.2. Məcmu tələb
10
Haşiyə 3. Sosial təminatın maliyyələşdirmə mexanizmləri
12
1.2.3. Məcmu təklif
13
1.2.4. Makroiqtisadi tarazlıq
14
Haşiyə 4. İnflyasiyanın hədəflənməsi rejimi və maliyyə bazarı
16
Haşiyə 5. Daşınmaz əmlak bazarına qoyulan investisiya və qiymət arasında əlaqənin qiymətləndirilməsi 17
Haşiyə 6. Pul siyasəti və daşınmaz əmlak bazarı
18
II. Pul və məzənnə siyasəti
20
2.1. Valyuta bazarı və manatın məzənnəsi
20
2.2. Pul siyasəti alətləri
21
Haşiyə 7. Qiymət sabitliyi və maddi rifah
22
2.3. Pul təklifi
22
2.4. Pul siyasətinin institusional bazası
23
İstifadə olunmuş qrafik və cədvəllər
26
МÜNDƏRİCАТ
2
AMB –
Azərbaycan Mərkəzi Bankı
BƏT –
Beynəlxalq Əmək Təşkilatı
BVF –
Beynəlxalq Valyuta Fondu
DSK –
Dövlət Statistika Komitəsi
İEOÖ –
İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələr
İEÖ –
İnkişaf Etmiş Ölkələr
İƏİT –
İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı
İQİ –
İstehlak Qiymətləri İndeksi
KİQİ –
Kənd Təsərrüfatı Məhsullarının İstehsalçı Qiymətləri
KOS –
Kiçik və Orta Sahibkarlıq
NEM –
Nominal Effektiv Məzənnə
MBK –
Məcmu Buraxılış Kəsiri
OPEC –
Organization of the Petroleum Exporting Countries
(Neft İxrac Edən Ölkələrin Təşkilatı)
REM –
Real Effektiv Məzənnə
RSM –
Real Sektorun Monitorinqi
SİQİ –
Sənaye Məhsullarının İstehsalçı Qiymətləri İndeksi
SKMF –
Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu
ÜDM –
Ümumi Daxili Məhsul
ÜTT –
Ümumdünya Ticarət Təşkilatı
Abbreviaturalar
3
Xülasə
2012-ci ilin 9 ayında Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı öz siyasətini
qlobal iqtisadiyyatda kövrək artım, Avrozonada risklərin artdıgı və dünya
maliyyə və əmtəə bazarlarında volatilliyin qaldığı şəraitdə həyata keçirmişdir.
Dünya bazarlarında neftin yüksək qiyməti fonunda ölkənin xarici iqtisadi
mövqeyi əlverişli olmuşdur. Strateji valyuta ehtiyatlarının böyüməkdə davam
etməsi ölkənin iqtisadi dayanıqlığını daha da yüksəltmiş və qlobal iqtisadi
riskləri tam neytrallaşdıra bilən səviyyəyə çatmışdır. Ölkə iqtisadiyyatında artım
dinamikası davam etmiş və əsasən qeyri-neft sektorundan qaynaqlanmışdır.
Cari ilin hesabat dövründə Mərkəzi Bank makroiqtisadi və maliyyə sabitliyinə
təsir edən amilləri nəzarətdə saxlayaraq çevik-adekvat siyasət həyata keçirmişdir.
Mərkəzi Bank öz fəaliyyətini pul və maliyyə sabitliyi siyasətinin bəyan
olunmuş başlıca istiqamətlərinə uyğun olaraq inflyasiyanın optimal səviyyədə
saxlanması, manatın məzənnəsinin sabitliyi, bank-maliyyə sektorunda inkişafın və
dayanıqlığın möhkəmləndirilməsi kimi hədəflərin realizasiyasına yönəltmişdir.
Hesabat dövründə qlobal əmtəə qiymətlərinin artımını və daxili tələbin
genişlənməsini nəzərə alaraq Mərkəzi Bank antiinflyasiya xarakterli pul siyasəti
həyata keçirmişdir. Nəticədə makro-maliyyə sabitliyinin mühüm amili olan
manatın mübadilə məzənnəsi sabit olmuş və inflyasiya təkrəqəmli səviyyədə
qalmışdır.
XÜLASƏ
4
Qlobal iqtisadi proseslər və milli iqtisadiyyat
I. QLOBAL İQTİSADİ PROSESLƏR VƏ MİLLİ
İQTİSADİYYAT
1.1. Dünya iqtisadiyyatında meyillər
Dünya iqtisadiyyatında canlanma meyilləri
davam etsə də, son dövrlərdə artım tempi
azalmışdır. Avrozonada dövlət borcu
probleminin həll olunmaması, xüsusilə qəbul
edilən böhran əleyhinə tədbirlərin gözlənilən
nəticəni verməməsi, eyni zamanda sağlam və
dayanıqlı artım nümayiş etdirən ABŞ-da dövlət
maliyyəsi problemlərinin yenidən aktuallaşması
qlobal iqtisadi artıma mənfi təsir göstərmişdir.
2012-ci ilin ikinci rübündən etibarən dünya
iqtisadiyyatında artım templərinin zəifləməsi
müşahidə edilir. Əgər I rüb ərzində artım 3.6%
təşkil etmişdisə, II rübdə bu göstərici 1.3%
bəndi azalaraq 2.3%-ə bərabər olmuşdur. Post-
böhran dövrünün ilk mərhələlərində məcmu
tələbin artmasının və bununla da iqtisadi artımın
əsas drayveri olan dövlət tələbi artıq icra
edilən fiskal konsolidasiya planları nəticəsində
zəifləməkdədir. Artan risklər fonunda isə özəl
tələbin əsas maliyyələşmə mənbəyi olan bank
kreditləşməsi kanalı getdikcə daralmaqdadır.
Qlobal iqtisadi artımın əsas hərəkətverici amili
yumşaq pul siyasəti olaraq qalır. Mərkəzi Banklar
aşağı faiz dərəcələrini saxlamaqla iqtisadiyyata
likvidlik inyeksiyalarını daha da artırmaq
siyasətini davam etdirirlər. Lakin, aparıcı
ölkələrin mərkəzi bankları tərəfindən yürüdülən
yumşaq pul siyasəti belə artan resessiya riskləri
fonunda bankların özəl tələbi maliyyələşdirməsi
üçün kifayət deyildir. Xüsusən son yarım ildə
Avropanın ən iri 300 bankının 50%-nə yaxın
hissəsinin kredit reytinqinin aşağı salınması
bankların iqtisadiyyatı maliyyələşdirmə
imkanlarını azaltmışdır.
2011-ci ilin əvvəllərindən etibarən iqtisadi
artım templərini itirən Avrozona iqtisadiyyatı
cari ilin III rübündə 0.2% azalmışdır. Xüsusi diqqət
çəkən məqam zonaya daxil olan Almaniyada
cəmi 0.3%-lik artımın müşahidə olunmasıdır.
Portuqaliya (-1.2) və Finlandiya (-1.1) zonada
ən çox geriləyən, İsveç (1.4), Norveç (1.2) isə
zonanın ən sürətlə artan iqtisadiyyatları olmuşlar.
Avrozonada aralıq istehlak və investisyaların
azalmasına baxmayaraq, Avronun ucuzlaşması
fonunda iqtisadi artım əsasən xalis ixracdan
qaynaqlanır. Bölgədə dövlət borcu problemi hələ
də kəskin olaraq qalmaqdadır. İlin sonuna doğru
dövlət borcunun ÜDM-də payının Avrozonada
93.6%-ə, o cümlədən Yunanıstanda 170.7%-ə,
İtaliyada 126.3% səviyyəsində olacağı ehtimal
edilir. Dünya İqtisadi Forumunun açıqladığı
son hesabata görə bütövlükdə Avropada
iqtisadi böhranın dərinləşməsinə baxmayaraq,
rəqabətqabilyyətlilik indeksi üzrə İsveçrə 1-ci
yerdədir, Finlandiya, İsveç, Hollandiya və
Almaniya ilk onluğa daxildirlər.
ABŞ iqtisadiyyatında da 2009-cu ilin
sonundan etibarən müşahidə olunan iqtisadi
artım templəri zəifləməkdədir. Əgər I rüb ərzində
artım 2% təşkil edirdisə, II rübdə bu göstərici
1.3%-ə enmişdir. Fiskal konsolidasiya məcmu
tələbin azalmasını şərtləndirən əsas amildir.
*Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin
Mənbə: BVF, Barclays Capital, konsensus proqnozlar
5