F.
Köçərli adına
Respublika
Uşaq Kitabxanası
Qəlbi Turan olan insan Azər Turan
Azər Turanın 55 illik yubileyi münasibətilə mərkəzi
kitabxanaların uşaq şöbələri, MKS-nin şəhər, qəsəbə, kənd
kitabxana filialları üçün hazırlanmış metodik vəsait
Bakı – 2018
2
Tərtibçilər: Aynurə Əliyeva
Sevil Əhmədova
Redaktor: Könül Ağazadə
İxtisas redaktoru və Şəhla Qəmbərova
buraxılışa məsul: Əməkdar mədəniyyət işçisi
Qəlbi Turan olan insan Azər Turan: Azər Turanın 55 illik
yubileyi münasibətilə mərkəzi kitabxanaların uşaq şöbələri,
MKS-nin şəhər, qəsəbə, kənd kitabxana filialları üçün
hazırlanmış metodik vəsait / Azərbaycan Respublikası
Mədəniyyət Nazirliyi, F. Köçərli ad.Respublika Uşaq
Kitabxanası; tərt.ed. A. Əliyeva; ixt.red. və burax.məsul
Ş. Qəmbərova; red. K. Ağazadə. – Bakı: F.Köçərli
ad.Respublika Uşaq Kitabxanası, 2018. - 26 s.
©F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası, 2018
3
Tərtibçidən
Ədəbiyyat bir millətdəki əhval-ruhiyyənin ifadəsidir.
Hüseyn Cavid
Yer üzünə milyardla insan gəlib-gedib və dünyanın bu insan
karvanı yenə öz gedişindədir. Hərəyə bir ömür bəxş edilib.
Uzun, qısa və s. fərq həmin ömrü necə başa vurmaqdadır.
Həyatın mənası yaşanan illərin sayında deyil, onun necə
yaşanmasındadır. Ömür var ki, günü əsrə bərabər. Belə ömür
cild-cild kitaba sığmaz. Mənalı ömür sürən insanlardan biri də
istedadlı qələm sahibi Azər Turandır. Azər Turan (Əbilov Azər
İmamverdi oğlu) tənqidçi, publisist, filologiya üzrə fəlsəfə
doktoru, Azərbaycan Respublikası Əməkdar mədəniyyət işçisi,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Azərbaycan Jurnalistlər
Birliyinin üzvü, “Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktorudur. O,
özünün dəst-xətti, yaradıcılıq üslubu, elmi istiqaməti, şəxsi
mövqeyi, nüfuzu ilə seçilən ziyalıdır. O, bütöv bir şəxsiyyətdir.
Onun cildlərə sığmayan ömür kitabının hər səhifəsi ləyaqətlə,
şərəflə yazılıb. Azər Turan bütün əsrlərdə fəxr ediləsi, qədim və
şərəfli tarixi olan Azərbaycan xalqının ləyaqətli və qeyrətli
oğullarındandır. Qeyrətli və əvəzsiz Azərbaycan müdriki həmişə
qürur duyduğumuz, iftixarımız, xalqımızın görkəmli yazıçısı,
jurnalisti Azər Turanın ədəbiyyatımızda öz yeri, öz dəsti-xətti
var. Gözəl, mənalı olduğu qədər dolu-dolu yaradıcılıq uğurları
ilə zəngin həyat sürən görkəmli yazıçı Azər Turanın bu il 55
illik yubileyi qeyd olunur. Bu münasibətlə bu vəsaiti işləməyi
özümüzə borc bildik. Vəsait iki bölmədən ibarətdir. I bölmədə
onun həyatından bəhs edilir. II bölmədə isə yaradıcılığından
bəhs edən tədbirlərdən söhbət açılır.
4
I Bölmə: Həyat və yaradıcılığı
Azər Turan 16 sentyabr 1963-cü ildə Neftçalada anadan
olmuşdur. O, 1970-1980-ci illərdə Neftçalada 1 saylı orta
məktəbdə təhsil almışdır. 1984-cü ildə Azərbaycan Dövlət
İncəsənət İnstitutunu bitirmişdir. Müəyyən müddət ərzində
Neftçala İcra Hakimiyyətində müxtəlif vəzifələrdə çalışmışdır.
2001-2003 –cü illərdə “Yeni Azərbaycan” qəzetində humanitar
şöbənin müdiri, “Ədəbiyyat” əlavəsinin məsul redaktoru
olmuşdur. “Ədəbiyyat qəzeti” ndə baş redaktorun müavini və
baş redaktor əvəzi vəzifələrində çalışmışdır. Hal-hazırda
“Ədəbiyyat qəzeti” nin baş redaktorudur. Bununla yanaşı, o,
filologiya üzrə fəlsəfə doktorudur.
Azər Turan “Hüseyn Cavid yaradıcılığının ədəbi-fəlsəfi
qaynaqları” mövzusunda dissertasiya müdafiə edib (elmi rəhbər
akademik Bəkir Nəbiyev). 2000-ci ildən Azərbaycan
Universitetinin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası və
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi ilə birgə təsis etdiyi “Hüseyn
Cavid”, 2015-ci ildən isə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin
“Qızıl Kəlmə” mükafatlarının laureatıdır. Azər Turan 22 yanvar
2015-ci ildə “Ədəbiyyat qəzeti” nin baş redaktoru təyin edilib.
Yaradıcılığa 1980-ci illərin əvvəllərində başlayıb. İlk yazıları
“Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində dərc olunmuşdur. 40-dan
artıq kitabı nəşr olunub. Əli bəy Hüseynzadə və Hüseyn Cavid
irsinin tədqiqatçısı kimi tanınan Azər Turan, əsasən, türk
düşüncə tarixini, türk ədəbiyyatında modernizm cərəyanı və
onun təzahür şəkillərini tədqiq edir. Mahmud Kaşqarlı, Əhməd
Yəsəvi, İsmayıl bəy Qaspıralı, Əli bəy Hüseynzadə, Əhməd
Ağaoğlu, Cəmaləddin Əfqani, Yusif Akçura, Mehmet Akif
Ərsoy, Hüseyn Cavid, Yahya Kamal Bayatlı, Fuad Köprülü,
Nihal Atsız, Rıza Nur, Zəki Vəlidi Toğan, Bəkir Çobanzadə,
Cənab Şəhabəddin, Əhməd Haşim, Nəcib Fazil Kısakürək,
5
Nazim Hikmət, Orxan Vəli, Edip Cansevər, Cahit Sıtkı Tarancı,
Cemal Süreya, Çingiz Dağcı, Çingiz Aytmatov və b. barədə
silsilə yazıları Azərbaycanda və xarici ölkələrdə dərc olunub.
İstanbulda, Ankarada, Moskvada, Tbilisidə, Bakıda, Almatıda
keçirilən elmi konfranslarda məruzələrlə çıxış edib.
İstedadlı publisist Azər Turanın anadan olmasının 55 illik
yubileyi ilə əlaqədar olaraq, bir sıra tədbirlər, kitab müzakirəsi,
oxucu konfransı, rəsm və şeir müsabiqəsi, ədəbi-bədii gecə
keçirilə bilər. Ədibi sevdirmək, yaradıcılığını gənc nəslə və
şagirdlərə tanıtmaq məqsədilə kitabxanada ilk növbədə müxtəlif
başlıqlar altında kitab sərgisi təşkil olunmalıdır. “Əzəl-axır
dünya türkün dünyası”, “Cavid sevdalısı – Azər Turan”
“Türkçü insan –
Azər Turan”, “Qəlbi Turan olan insan”,
“Peşəsindən də ucada dayanan vətəndaş”, “Ədəbiyyatdan
əbədiyyətə gedən yol”, “Haqq pərvanəsi – Azər Turan”,
“Ədəbiyyatımızda İstiqlal marşı çalan Azər Turan”, “Türk
dastanının qəhrəmanlarından biri – Azər Turan”, “Turan
dünyasının böyük insanı ” və s.
6
II Bölmə: Yubileylə bağlı keçirilən tədbirlər
Kitabxanada Azər Turanın 55 illik yubileyi münasibətilə
kitablarından ibarət sərgi təşkil olunur. Kitabxanaçı sərginin
ətrafında oxucularla söhbət keçirir. Kitabxanaçı öz çıxışından
sonra yazıçının sanballı ömür yolu haqqında dəyərli
məlumatlarla birgə Azər Turanın müxtəlif illərdə nəşr olunmuş
kitabları və onların annotasiyası haqqında məlumat verir. Azər
Turanın kitablarından təşkil olunan sərgi oxucular tərəfindən
maraq və rəğbətlə qarşılanır. Bütün bunlarla yanaşı, kitabxanaçı
həm də onun bir çox ədiblərə həsr etdiyi kitabları ilə də
iştirakçıları tanış edir.
Kitabxanaçı: Mənəm haqqın aşığı,
Söz haqqın yaraşığı.
Eşqim dünya işığı
Haqq adlı dostdan gəldim...
Zəlimxan Yaqub
Ziyalı timsalında el özünün zehni, mənəvi varlığının
gerçəkliyini, öz ideallarının carçısını görür. Əsl ziyalılara
həmişə ehtiram, qayğı bəsləyir, onlara güvənir. Müasir dünyada
öz milli mövqeyini dərk etməkdə onlara hərəkətverici qüvvə
kimi baxır. Ziyalı adını ləyaqətlə daşıyanlar isə elin etibarını,
ümidini doğrultmağı müqəddəs borc sayırlar. Belə insanlardan
biri ziyalı insan, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında mühüm
xidmətləri olan istedadlı jurnalist, dəyərli publisist Azər
Turandır. Onun yaradıcılığının kökü, mayası vətən eşqi torpaq
və dünya ilə bağlıdır. Azər Turanın təxəllüsü onun vəsiqəsidir.
Azər Turanın “Araz” nəşriyyatında 2003-cü ildə nəşr etdiyi
“İrfan çobanı” adlı kitabında türk düşüncəsi, türk ruhu ön
plandadır. “İrfan çobanı” adlı kitabında müxtəlif mövzulara
toxunulur, amma kitabda ana xətt kimi keçən fikir, ideya –
türklük, türkçülük düşüncəsidir. Zəngin tarixə bələdlik, fərdi
7
mübarizə ruhu, nəslin keçib-gəldiyi yolu onu azadlığa, istiqlala
səsləyir. O, Azərbaycanın müstəqil dövlətçiliyi naminə
maarifçilik idealarını irəli sürməkdədir!
Ədəbiyyatımızda Azər Turan adında bir imza var. Bu imza
ötən əsrin axırlarından bu günə qədər yol gəlir və bundan sonra
da dayanmadan həmin yolu tutub gedəcəkdir. Bu yolun
başlanğıcı da Vətən, sonu da Vətəndir! Onun vətən, yurd
sevgisinin zamanı intəhasızdır, sonsuzdur.
Torpağım Turandı, yurdum Turandı,
Hayana vardımsa, gördüm Turandı...
Vətənpərvər ədib Azər Turanın “Araz” nəşriyyatında
2004-cü ildə nəşr etdiyi “Cavid Əfəndi” kitabı çağdaş
türkçülüyümüzün və turançılığımızın əbədi özül və
dayaqlarından birinə - Cavid Əfəndimizə (Hüseyn Cavid) həsr
olunmuşdur. Azər Turanın “Vektor” Nəşrlər Evi 2005-ci ildə
nəşr etdiyi kitab “Tahir Rasizadə” adlanır. Kitabda Ərtoğrul
Cavid “Yazıları, rəsmləri, bəstələri, məktubları”, Müşkinaz
Cavid “Cavid haqqında xatirimdə qalanlar”, Azər Turan “Tahir
Rasizadə”, M.Səid “Zurubi-əmsal Türkiyyə və Atalar sözü”,
Azər Turan “Turan Cavid: Son söhbəti...son yaşantıları... son
günü” , Turan Cavid “Mərziyə Davudova” yer almaqdadır.
Azər Turanın 2007-ci ildə “Vətən” nəşriyyatı tərəfindən nəşr
edilmiş kitabı “Əzəl-axır dünya türkün dünyası” adlanır. Kitab
el sözünə, el sənətinə sadiq bir şair, daha dəqiq desək, aşıq-ozan
sənətindən bəhrələnən istedadlı şair Zəlimxan Yaqub haqqında
qələmə alınmışdır. Kitabda Zəlimxan Yaqubun yaradıcılığı
geniş diapazonla təhlil olunurdu.
Dəyərli qələm əhli Azər Turanın “Salam press” 2008-ci ildə
nəşr etdiyi kitab “Əli bəy Hüseynzadə” adlanır. Azər Turan “Əli
bəy Hüseynzadə” kitabında dahi mütəfəkkirin həyat və
yaradıcılıq yoluna ətraflı nəzər salıb. Əsərdə Ə.Hüseynzadənin
bənzərsiz şəxsiyyəti və elmi-ədəbi irsi tədqiqata cəlb olunur.
8
Azər Turanı oxuculara sevdirmək və eyni zamanda onun
yaradıcılığını oxuculara tanıtdırmaq məqsədilə kitabxanada
keçirilə biləcək tədbirlərdən biri də “İstinad etdiyim gerçək
Azərbaycandır” adlı sorğu sualdır. Tədbirə yazarın özü də
dəvət edilir və oxucularının ona ünvanladığı sualları birbaşa özü
cavablandırır.
Kitabxanaçı şairin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş
söhbətindən sonra sözü oxuculara verir.
Oxucu: Azər müəllim, “Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru
təyin edilməyinizin neçə ili tamam oldu?
Azər Turan: 2015-ci ildən “Ədəbiyyat qəzeti” nin baş redaktoru
vəzifəsində xidmət edirəm.
Oxucu: Bu illərdə qəzetin fəaliyyətini necə dəyərləndirirsiniz?
Azər Turan: Mənə elə gəlir bunu siz dəyərləndirsəniz daha
uyğun olar.
Oxucu: Bəs baş redaktor kimi qəzeti necə görürsünüz?
Arzuladığınız səviyyədədirmi?
Azər Turan: Bunun üçün hələ çox iş görülməlidir. Bu işlər isə
artıq yalnız məndən asılı deyil, bu işləri görmək üçün təkcə
“Ədəbiyyat qəzeti” yox, bütövlükdə, Azərbaycan ədəbiyyatının
özü çalışmalıdır. Düzdür, biz müxtəlif layihələr həyata keçirə
bilərik və keçiririk də. Amma bilirsiz necədi, ədəbiyyat ilk
növbədə, əsərlər deməkdir. Daha önəmli olanı milli ədəbi
mətnlərdir. Mətni isə ədəbi cameə yaradır. Keçən dəfə
gənclərdən biri yazmışdı ki, Azər Turan azca pəncərəni araladı
və “Ədəbiyyat qəzeti” böyük səs-küyə səbəb oldu. Amma mən
pəncərəni aralamadım, onu taybatay açdım və tam, bütöv
açılmış pəncərədən mətn gəlməlidir, ədəbiyyat gəlməlidir – deyə
düşündüm. Mənə elə gəlir ki, qəzetin indiki səviyyədən daha
üstün səviyyələrə qalxması üçün qəzetin baş redaktoru olaraq
mən deyil, bu gün Azərbaycan ədəbiyyatını yaradan insanlar
məsuliyyət daşıyır.
9
Oxucu: Qəzetdə nə kimi dəyişikliklər edirsiz?
Azər Turan: “Ədəbiyyat qəzeti” 8 səhifə idi, ondan sonra 16
səhifəyə qalxdı. Bütün bu və digər prosesləri nəzərə alaraq, onu
32 səhifəlik qəzet halına gətirdim. Bildim ki, 8, yaxud 16
səhifədə görmək istədiyim səviyyəyə nail olmayacam.
“Ədəbiyyat qəzeti” öz tarixində ilk dəfədir və iki ildir ki, 32
səhifəlik bir qəzet kimi çap olunur. Türkiyə və MDB məkanında
32 səhifə həcmində nəşr olunan ədəbiyyat qəzeti yalnız
Azərbaycandadır.
Oxucu: Azər müəllim, tiraj nə qədərdir?
Azər Turan: 1500. Biz tirajı 10 minə də qaldıra bilərik. Amma
ədəbi cameə gərək qəzetin abunəsinə dəstək versin. Tirajın
artmasına tələbat böyükdür. Tələbatın səbəbləri də müxtəlifdir.
Əvvəla qəzetin bütün həqiqi ədəbiyyat adamlarının mətbu
orqanına çevrilməsi. Digər tərəfdən… Bu günə qədər “Sənət
sənət üçündür” prinsipi bizdə tətbiq olunmamışdı. Çünki
Sovetlər dövrünü, həmin estetikanı qəbul etməyən bir dönəmi
yaşadıq. İndi isə azad, müstəqil ölkənin ədəbiyyatçılarıyıq. Mən
millətimin bağımsızlığına, ölkəmizin müstəqilliyinə söykənib
bir az da “Sənət sənət üçündür” prinsipini tətbiq elədim. Düzdür,
bu prinsip çağdaş zamanda aktuallığını itirmiş sayıla bilər, bir
məsələ var, bu prinsip tətbiq olunan yerdə sənət də olur, gerçək
ədəbiyyat da. Ona uyğun olaraq bir oxucu kütləsi də formalaşır
və o oxucu kütləsinin estetik düşüncəsi də həqiqi ədəbiyyat
kriteriyalarına uyğunlaşmağa başlayır.
Oxucu: Əli bəy Hüseynzadəyə həsr etdiyiniz kitab var. Onun
amalı olan “Türkləşmək, İslamlaşmaq, Müasirləşmək”
konsepsiyası barədə nə deyə bilərsiz?
Azər Turan: Əslində mənim yolum da odur. Amma necə? Hansı
istiqamətlərə? O istiqamətləri bəlirləmək lazımdır. Bizi
Avropanı çox çap etdiyimizə görə qınayanların iradlarını
eşidəndə yadıma Əli bəy Hüseynzadənin fikirləri düşür: “Şimdi
10
bizə derlər ki: madam ki, ingilislər, firənglər, filanlar böylə
imişlər, nə üçün siz də “Füyuzat”ınızda ingilislərə, firənglərə
müraciət ediyorsunuz. Ortaya gah Hötenin “Faust” unu, gah
Şekspirin “Jül Sezar”ını, gah nə bilim hankı avropalının hankı
əsərini çıxarıyorsunuz! “Avropalılaşalım” deyorsunuz?! Lakin
ey qare, müraciətdən müraciətə fərq vardır. Biz avropalıların
ədəbiyyatlarına… müraciət etmək istiyoruz, özlərinə degil. Biz
istiyoruz ki, İslam ölkəsinə onların beyinləri, dimağları girsin,
boğazları, mədələri girməsin. Biz istəriz ki, ölkəmiz onların
beyinlərini həzm etsin, yoxsa mədələrində həzm olunmasın”.
Tutalım bu gün mən qəzetdə Viktor Hüqonun “Kromvel”
dramına yazdığı ön sözü çap edirəm, buna irad bildirənin xəbəri
yoxdur ki, o ön söz romantizmin manifesti hesab olunub. O
manifest 150 ilə yaxındır dilimizə çevrilməyibsə bu, bizim
kəsirimiz deyilmi? Yəni ən müasirinə qədər dünyanın bütün
ədəbi manifestləri çap olunmalıdır, biz son iki ildə “Ədəbiyyat
qəzeti” olaraq bunu qismən gerçkləşdirə bildik. Bunsuz hansı
istiqaməti, hansı yolu tutacağımız bilinməz. Əgər pozitivizmin
Azərbaycan ədəbiyyatında tətbiqi tarixi öyrənilməyibsə hansı
müasir ədəbiyyatdan danışmaq olar? Amma mən sizə, bəlkə də,
heç kəsin qəbul eləməyəcəyi bir fikir deyə bilərəm. Hüseyn
Cavid yaradıcılığının timsalında Azərbaycan ədəbiyyatında
pozitivizm və irfan birləşib. Bəs bu fenomen necə baş verib?
Necə ola bilərdi ki, naturalizmlə təsəvvüf bir araya gələ bilsin?
Bax, bütün bunlar araşdırılmalıdır. Bəlkə, Azərbaycan
ədəbiyyatı deyilən fikrin özü hələlik bu cavablandırılmamış
sualların arasında gizlidir.
Oxucu: Bir müddətdir “Ədəbiyyat qəzeti” ndə modernizm
haqqında silsilə yazılarınız çap olundu. Bu ehtiyac hardan
yarandı? Niyə məhz modernizmdən başladınız?
Azər Turan: Ədəbiyyatdan başladıq. Özü də qəzetdə tək mənim
yazılarım deyil, başqa yazılar da yazıldı. Sovet dönəmində
11
modernizmlə sosrealizmin açıq savaşı gedib bizdə. “Modernizm
həyat və gözəlliyə yabancıdır” doktrinasına tabe tutulub bizim
ədəbiyyat. Amma SSRİ ilə birgə ədəbi ideologiya olaraq
sosrealizm də süqut etdi. Dünya ədəbiyyatında modernizmin ilk
ən böyük abidəsi Coysun “Uliss” romanıdır. Bunu etiraf
etməliyik ki, “Uliss”in tam olaraq bu günəcən Azərbaycan dilinə
çevrilməməsi dünya ədəbiyyatı ilə qarşılıqlı münasibətlərimizdə
bağışlanılmaz kəsirdir. Bu olmayanda bizim hətta müqayisəli
ədəbiyyatımız üçün də problemlər yaranır. Yaxud ekzistensial
insanın, öz fərdi mənini ortaya qoyan insanın – yəni ilk
modernist rəsmlərdən olan Munkun “Çığırtı” əsərindəki insanın
yaşantıları ilə Hadinin “Əlvahi-intibah”ındakı fəryadın tonu və
fonu təxminən eynidirsə…bunu niyə araşdırmayaq? Yaxud
xatırlatmayaq? Bu axı bizi dünyaya yaxınlaşdırır. Dünyanı bizə,
bizi dünyaya təqdim edir. “Uliss”lə “Siyasəti-fürusət”in
müqayisəsini aparmaqla düşünmürəm ki, yanlışa yol verdim.
Eyni sistemli baxış, dünyaya qismən fərqli də olsa, demək olar
ki,
eyni
estetik yanaşma, Dublindən Bakıya qədər
paradiqmaların oxşarlığı… hələ üstəlik, nəzərə alsaq ki, Əli bəy
Hüseynzadə bu əsəri Coysdan 10-15 il öncə yaradıb, o zaman
dərindən düşünməyə dəyər.
Oxucu: Sizə görə Azərbaycanın ilk modernist şairi kimdir?
Azər Turan: Bəlkə də, Azərbaycanın ən böyük modernist şairi
Hüseyn Cavid hesab oluna bilərdi. Amma biz onu romantizm
üfüqlərinə təslim etdik. Məhəmməd Hadinin “İnsanların tarixi
faciələri, yaxud əlvahi-intibah” əsəri Avropaya çıxara
biləcəyimiz modernizm mərhələsinə ciddi hazırlıq idi. Amma
biz bunları məktəb, sistem halında öyrənmədik.
Oxucu: Qəzetə kimləri cəlb etmək istəyərsiniz?
Azər Turan: İstedadı olan, sağlam düşünən, sırf ədəbiyyata
işləyən kim varsa, onları. Bir də diqqət istəyirəm. Gördüyümüz
12
işləri təqdir etmələri lazım deyil, buna ehtiyac da yoxdur, heç
olmasa olanlara kölgə salmaqdan çəkinsinlər.
Oxucu: Öz yaradıcılığınızda nə kimi yeniliklər var?
Azər Turan: Qəzetə gələndən sonra “Alp Ər Tonqa” kitabımı
yazdım. “Əli bəy Hüseynzadə” monoqrafiyamı nəşr etdirdim.
Hüseyn Cavidin ilk İstanbul nəşrini hazırladım, İstanbulda nəşr
olundu. İvo Andriçin məni dərindən maraqlandıran “Drina
körpüsü” romanı barədə yazdım. “Modernizm dalğası” silsilə
yazılarımı yazıram.
Oxucu: Qəzet haqqında düşüncələriniz?
Azər Turan: “Ədəbiyyat qəzeti” keçmiş SSRİ-də və Türk
dünyasında yeganə 32 səhifəlik ədəbiyyat qəzetidir. Hər gün
elektron poçtumuza dünyanın müxtəlif ölkələrindən çoxlu
təqdiredici məktublar daxil olur. İstəyirəm ki, bu qəzet dünyada
tanınmış ədəbiyyat qəzetlərindən biri olsun.
Böyük, yenilikçi, novator insan Azər Turanın 55 illik
yubileyi ilə bağlı keçirilən maraqlı tədbirlərdən biri də poeziya
gecəsidir. “Turan dünyasının böyük insanı” adlı gecəni
bilavasitə şairin öz iştirakı ilə keçirmək olar. Həmçinin
gecəyə
Azərbaycanın
görkəmli sənət-söz adamlarını,
ədəbiyyatşünasları, oxucuları, jurnalistləri, müəllimləri, poeziya
həvəskarlarını dəvət etmək olar. Tədbir şairə həsr olunmuş
slaydla başlayır. Daha sonra aparıcılar səhnəyə yaxınlaşaraq
şairi və digər qonaqları salamlayaraq Azər Turan haqqında
məlumata keçid alırlar.
Ruhumuzu gözəlləşdirən, türkçü şəxsiyyət Azər Turan
yaradıcılığını oxuculara tanıtmaq, şair qələmini onlara
sevdirmək və ən əsası da, bütövlükdə məktəblilərə oxu vərdişi
aşılamaq üçün kitabxanalarda görüləcək tədbirlərdən biri də
“Cavid əfəndi” oxucularla söhbət adlanır. Kitabxanaya
toplaşan oxucular kitabxanaçı tərəfindən qarşılanır. Kitabxanaçı
gələn qonaqları salamladıqdan sonra Azər Turanın yaradıcılığı
13
haqqında məlumat verir. Dəyərli məlumatdan sonra adı gedən
kitabın müzakirəsinə keçid alır.
Kitabxanaçı: Kitabda H. Cavidin, oğlu Ərtoğrulun, qızı Turanın,
həyat yoldaşı Turan xanımın həyatlarının müəyyən hissələri,
parçaları yer alır.
Azər düşünür... Bəlkə otuz ildir o hər an
Düşkün bəşərin eşqini, fəryadını inlər.
Yaxdıqca yaxar beynini bir kölgəli böhran,
Əflakə sorar dərdini, yıldızları dinlər.
Göz qırparaq ancaq ona yıldızlar edər naz,
Dilsiz və sağır göylər onun halını duymaz.
Azər Turan “ilk” lərin təmənnasız müəllifi, “sağ ol” belə
ummadan tədqiqlərinə girişən elm adamıdır: türkoloq Xalid Səid
Xocayev barədə ilk monoqrafiyanın, H.Cavidin qardaşı oğlu -
Tahir Rasizadə barədə ilk kitabın, İngiltərədə mühacir həyatı
yaşayan Krım-tatar yazıçısı Çingiz Dağçı haqqında bizdə ilk
yazının müəllifidir. İsmayıl Hikmətin “Dörd il yarım
Azərbaycanda” məqaləsini, Rza Nurun “Xatirələr” kitabından
“Bakı” fəslini Azərbaycan oxucusuna ilk dəfə o təqdim edib.
Pakistanlı Nobel mükafatı laureatı fizik Abdus Salam haqqında
ölkəmizdə ilk geniş məlumatlı “Dahi və dünya” məqaləsini
yazıb. Ərtoğrul Cavidin “Yazıları, rəsmləri, bəstələri,
məktubları"nın (Bakı, 2005), Mişkinaz Cavidin “Cavid
haqqında xatirimdə qalanlar” kitabının (Bakı, 2005), Cavidin
arxivindən (və Turan Cavidin transliterasiyası ilə) Təkəzadə
M.Səid. “Zurubi-əmsal Türkiyyə yaxud Atalar sözü” (2005),
Cavidin ilk Türkiyə nəşri olan “Hüseyin Cavid. Eserleri”
(İstanbul, Küsena Yayınları, 2013) nəşrlərinin tərtibçisi və ön
sözün müəllifi olaraq, onların yığılıb toplanması, kitab halında
meydana çıxması, tarixin dolanbaclarında it-bata düşməməsi
naminə bir institutun görə biləcəyi işlərin altına imza atıb.
14
Ümumiyyətlə, Azər Turan müstəqillik dövrü Azərbaycan
ədəbiyyatşünaslığında ədəbi irsi diriltmək, onu təkrar
dövriyyəyə qatmaq missiyasından çıxış edir. Bir tərəfdən “Şəhid
türkoloq Xalid Səid Xocayev” (2009) kitabı ilə repressiya
irticasının güdazına getmiş dilçi-alimin irsini, elmi yaradıcılığını
sovet dövrünün xərabələri altında itib-batmaqdan xilas edir,
digər tərəfdən, “Birinci Türkoloji Qurultay”, Mahmud Kaşqarlı
Divanı barədə “Hz. Yusifə bənzədilən kitab” yazılarını yazır.
H.Cavid, İ.Qaspıralı, Ö.F.Nemanzadə, Ənvər Paşa, Fuad
Köprülü, Əhməd Ağaoğlu, Zəki Vəlidi Toğan və b. ilə bağlı
fundamental, dərin araşdırmalar aparıb bu şəxsiyyətlərin fikir
həyatımızdakı əvəzsiz rollarını üzə çıxardır, onların əməllərinin,
Azərbaycan, ümumən türk dünyası naminə gördükləri işlərin
saçdığı işıqdan sabaha, gələcəyə yollar arayır.
Azər Turanın “Əli bəy Hüseynzadə” kimi monoqrafik
tədqiqat əsərlərində əsas məqsəd bir tərəfdən bu şəxsiyyətin
yaradıcılıq yolunu, sənətkarlıq xüsusiyyətlərini öyrənmək, onun
layiq olduğu tarixi haqqı bərpa etmək idisə, digər tərəfdən bu
irsin saçdığı işığı müasir dövrün irəli çəkdiyi problemlərin
üzərinə keçirmək idi. Yaradıcılığı sovet dövründə təhrif edilmiş,
qəsdən unutdurulmuş, bilərəkdən görməzdən gəlinmiş, üstündən
xətt çəkilərək tarixi-ədəbi yaddaşdan silinməyə çalışılan Əli bəy
Hüseynzadənin yaradıcılığı 90-cı illərin azad ədəbi üfüqlərində
günəş kimi doğulmağa başlayırdı. Tarixin Əli bəy Hüseynzadə
irsinə münasibətdə vurduğu mədəni və mənəvi zərbənin rəsmi
təshihi isə 2014-cü ildə reallaşdı. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyev 2014-cü il 21 yanvar tarixli Sərəncamı
ilə Əli bəy Hüseynzadənin 150 illiyinin keçirilməsinə göstəriş
verdi. Ə.Hüseynzadə ilə bağlı dövlət səviyyəsində təsdiqlənən
və rəsmi olaraq möhürlənən ilk fikir tarixə bu sərəncamla
yazıldı. Böyük ədib haqqında monoqrafiyanın müəllifi Azər
Turanın sözləri ilə desək: “tarix bu sözləri yüz il gözlədi”.
15
Amma tarixin elə həmin yüzüncü ilində Əli bəy Hüseynzadə ilə
bağlı Azər Turanın ərsəyə gətirdiyi monoqrafiya da (“Əli bəy
Hüseynzadə”, Bakı, Litterpress, 2014) rəsmi təsdiqdən sonra
durulma qazanan mövqe və münasibət olmayıb, daha əvvəl
başlanan bir tədqiqatçı mücadiləsinin, cəsarətinin və
əzmkarlığının nümunəsi olaraq doğuldu. Belə ki, buna qədər Əli
bəylə bağlı müəllifin özünün çabalarının göstəricisi olan bir sıra
işlər vardı ortada: “Turanın ermişi” (2001) məqaləsini yazmış,
“Əli bəy Hüseynzadə” (2008, Moskva), “Ali bek Quseyinzade”
(2008, Moskva) “Əli bəy Hüseynzadə Turan” (2009), “Ali bey
Hüseyinzade Turan” (2012, İstanbul) kitablarını çap etdirmiş,
Prezident İlham Əliyevin latın qrafikalı nəşrlərin həyata
keçirilməsi ilə bağlı sərəncamına əsasən 2007-ci ildə nəşr olunan
Əli bəy Hüseynzadənin “Seçilmiş əsərləri”nin ön sözünün,
izahlarının müəllifi və elmi redaktoru olmuş, Əli bəy
Hüseynzadənin şeirlərindən ibarət “Əbədi gözəlliklər” (2007,
Bakı) kitabını, müasirlərinin Əli bəy haqqında yazdığı
məqalələrdən ibarət “Milli məfkurənin atası” (2014, Bakı)
toplusunu ön sözü ilə hazırlayıb nəşr etdirmişdi. 2014-cü ildə
nəşr olunan “Əli bəy Hüseynzadə” monoqrafiyası isə Azər
Turanın bu böyük mütəfəkkirlə bağlı illərlə apardığı
araşdırmaların daha bitkin və daha siqlətli sonucu olaraq ərsəyə
gəldi.
Kitabda XX yüz il türk dünyasının milli-ideoloji düsturu
olan – türkləşmək, islamlaşmaq, çağdaşlaşmaq ideyasının
müəllifi kimi Əli bəyin əvəzsiz xidməti onun həm öz
fəaliyyətinin, həm də müasirlərinin verdiyi dəyərin işığında
təfərrüatlı inikasını tapır. “Siyasəti-fürusət” - çağdaş türk
humanitariyasının zirvəsi olaraq dərk edilir, ədibin dil siyasəti,
erməni məsələsindəki dürüst ideoloji mövqeyi tədqiqatçının
dərin elmi analizlərinin büllurunda aydınlıq qazanır. “Füyuzat”
mərhələsi Yeni Azərbaycan ədəbiyyatının, romantizm ədəbi
16
məktəbinin bünövrəsi olaraq elmi-nəzəri-metodoloji şüurun
müstəvinə cəlb olunur, Ə.Hüseynzadənin tərcümələri, ədəbi
tənqid sahəsindəki fəaliyyəti və dünya ədəbiyyatının tanıdılması
və təbliği yönündəki xidməti dövrün irəli çəkdiyi yaddaş
kultunun dirçəlişi və reablitasiyası işinə hesablanmış əməli
niyyət kimi mənalanır. Bütün bu məziyyətlər “Əli bəy
Hüseynzadə” monoqrafiyasının ona qədər mövcud tədqiqatların
zirvə məqamı kimi ərsəyə gəldiyini bəlli etməklə bahəm, yeni
qurulan düşüncə sistemimizin əsas qaynağına çevrilmə
özəlliyini də meydana çıxarır. Çoxqatlı, polifonik düşüncə tərzi,
özəl düşüncədən nəşət edən özəl üslub, fikrin, mülahizənin dərin
və aydın nəzəri əsaslarla təsdiqi, ciddi elmi postulatları ilə
seçilən Azər Turanın “Əli bəy Hüseynzadə” monoqrafiyası
ondan müstəqillik illərinin ədəbi-elmi arsenalının dəyərli örnəyi
olaraq danışmağa hər cür əsas verir.
Belə bir örnək həm də “Cavidnamə”dir. Azər Turanın
Hüseyn Cavidlə bağlı tədqiqləri arasında “Cavidnamə”ni zirvə
mərhələ hesab etmək olar. Tədqiqatçının bura qədər axtarışlarını
yekunlaşdıran və bundan sonrakı araşdırmalara yön verən
sanballı elmi əsərdir. XX əsrin birinci yarısının ədəbiyyatında
ehtiva olunmuş nəhəng, planetar düşüncə tərzini meydana qoyan
bu monoqrafiya çağdaş Azərbaycan oxucusuna gerçək Hüseyn
Cavidi tanıdıb sevdirən sistemli araşdırmadır. Kitab Azər
Turanın Hüseyn Cavidlə bağlı müstəqillik dönəmində meydana
qoyduğu silsilə və sanballı işlərin, gərgin və dərin axtarışlarının
sonucu kimi hasilə gəlir. Həmin silsilə işlərin adları belə bu
hüdudsuzluğun
siqlətini
görükdürməyə
kifayət
edir:
“Hüsni-xuda şairi” (1999), “Əbədi Turan” (2002), “Cavid
əfəndi” (2004), “Turan Cavidin son söhbəti, son yaşantıları, son
günü” (2005), Ərtoğrol Cavidin bütün əsərlərinin ehtiva edən
“Yazıları, rəsmləri, bəstələri, məktubları”, (2005), “Tahir
17
Rasizadə” (2005), “Hüseyn Cavid”, (2007) və nəhayət
“Cavidnamə” (2010).
Cavid irsinin tanıdılması, tanıdılıb sevilməsi yönündə bu
tədqiqatların hər birinin rolu danılmazdır, amma bu yöndə
gerçəkləşdirilən bir məqamı xüsusi qeyd etmək lazımdır.
2013-cü ildə Prezident Adminstrasiyasının ictimai-siyasi
məsələlər şöbəsinin müdiri, professor Əli Həsənovun təşəbbüsü
və Kaspi Təhsil Mərkəzinin layihəsi əsasında Azər Turan
Hüseyin Cavidin əsərlərinin ilk Türkiyə nəşrini hazırlayıb
təqdim edir. Bu nəşr şairin irsinin qardaş ölkədə təbliği və
tədqiqi istiqamətində rol oynayacaq önəmli məqamlardan
biridir. Azər Turanın hazırladığı kitaba Cavidin əsərlərinin
əksəriyyəti daxil edilib, mətnlərin mahiyyəti, Cavid üslubu
yetərincə qorunaraq Türkiyə oxucusuna təqdim olunub.
2001-ci ildən etibarən “Yeni Azərbaycan” qəzetində
“Ədəbiyyat” buraxılışı nəşrə başlayır və buraxılışın məsul
redaktorluğu qəzetin humanitar şöbəsinin müdiri Azər Turana
tapşırılır. Müstəqilik dövrünün ilk “Ədəbiyyat” əlavəsi (2001-
2003) olan bu qəzet 90-cı illərin dramatik və gərgin ədəbiyyat
axtarışlarından, boşluq və nəfəsdərim dövründən, qarışıq, çaşqın
fikir polifonizmindən sonra ədəbiyyatda böyük bir missiyanı
realizə etməli olur. Milli müstəqillik illərində tənqidi fikrin
gəlişməsinə, ədəbi prosesin oyanışına və müxtəlif “səs” lərlə
ifadəsinə yol açan bu amili xüsusi qeyd etməyə ehtiyac var. Belə
ki, “Ədəbiyyat” əlavəsinin səhifələrində ilk dəfə olaraq müxtəlif
ədəbi cərəyanlar, dünya ədəbiyyatından tərcümələr, sovet
dövründə qadağan olunmuş mövzulara qayıdış və onların
sağlam ədəbi-nəzəri müstəvidə doğuluşu baş tutur. Yeni
düşüncə quruculuğunda elm və ədəbiyyatın birgə fəaliyyəti
“Ədəbiyyat” əlavəsinin əsas manifestasiyasını təşkil edir.
Azər Turanın “Ədəbiyyat” əlavəsindəki məqalələrinə diqqət
yetirsək görərik ki, bu məqalələrin hər biri müəllifinin yüksək
18
erudisiyası, prosesləri düzgün və dəqiq qiymətləndirməklə
bahəm, cəsarətli üslubu ilə seçilir.
Azər Turanın məqalələr toplusu kimi nəşr olunan “İrfan
çobanı” kitabında əksər məqalələr esse janrında qələmə alınıb.
Bu illər tənqiddə yaranan canlanmanın əsas səbəbi bir tərəfdən
yeni metod və cərəyanların, sovet dövründə qadağan olunmuş
müxtəlif “izm” lərin ədəbiyyatımıza gətirilməsi ilə bağlıdırsa,
digər tərəfdən tənqidçi və yazıçıların esse janrına müraciət
edərək onun qüvvətli nümunələrini yaratmaları ilə əlaqədar idi.
Xüsusilə, ikinci səbəb tənqidimizdə hadisə, onun inkişafında
irəliyə addım sayıla bilərdi. Anarın “Gecə düşüncələri”, Elçinin
“Ədəbi düşüncələr”, K.Abdullanın “Əvvəl-axır yazılanlar”,
“Yolun əvvəli və axırı”, K.V.Nərimanoğlunun “Mənim
Füzulim”... Sonradan esse janrının maraqlı nümunələri meydana
qoyulacaqdı. Bu arada Azər Turanın “İrfan çobanı” da vardı,
səksəninci illərin sonunda “Gənclik” jurnalında, doxsanıncı
illərin önlərində “Aydınlıq” və “İlham” qəzetlərində, 2000-ci
illərin əvvəllərində “Yeni Azərbaycan” qəzetinin “Ədəbiyyat”
əlavəsində çap olunan silsilə düşüncə yazıları vardı ki, uzun
illərin ideoloji nəzarət və basqısından, təzyiq və buxovundan
sonra ədəbiyyata və sənətə açıq münasibətin, həyata və dövrə
fəlsəfi yanaşmanın təzahürü kimi meydana çıxırdı. “Azərbaycan
özgürlüyünün ilk şəhidi” Xudu Məmmədov, “elmin zirvəsinə
ucalan yolu Bismillahdan başlayan” pakistanlı Nobel mükafatı
laureatı Abdus Salam, “qorxu və ayrılıqlar çağı”nın kədərli
şairəsi Anna Axmatova, “istiqlalın ən romantik poeziyasını
yaradanlar” - Məhməd Akif Ərsoy, Hüseyn Cavid, Nihal Atsız,
milli düşüncəmizi aydınladanlar-H.Zərdabi, Ə.Hüseynzadə,
İ.Qaspıralı, Yusif Akçura ... bu şəxsiyyətlərin hər biri Azər
Turan üçün irfan çobanlarıdı, elm və ədəbiyyatı qoşa qanad kimi
varlığında təcəssüm etdirən, qaval çalıb yatmış vicdanları
inlədən əfəndilərdi. Ömrünü, rahatlığını millətin azadlığı,
19
aydınlığı yolunda fəda edənlərdi. Bu məqalələrin hər birində
yeni olan yalnız milli fikrin, türklük düşüncəsinin mətnlərə
sirayət edən gücü, ədəbiyyat tarixi gizlinlərinə baş vurmaq cəhdi
deyildi, yenilik yanaşma tərzinin özündə idi. Burada bütün
hallarda daxili azadlıq və sərbəstliyini qabardan fərdi “mən”
yeni dövr tənqidinin öyrəşmədiyimiz, alışmadığımız cəsarətli
obrazı idi. “Dante ilə üz-üzə”, “Səlib məfkurəsi: həqiqət və
müəmma”, “Biriyavari tənhalıq”, “Sufi fenomeni”... esseləri ilə
tənqiddə yeni bir dalğa hərəkətə başlayırdı. Sovet dövrünün
tabularına etina edilmir, türk düşüncəsi önə keçirdi. Bu
məqalələr tənqidi yalnız bədii əsərlərin şərhi, təhlili ilə məşğul
bir janr kimi səciyyələndirmək meyillərini eroziyaya uğradıb,
ona daha geniş ərazidə, ölçü və miqyasda, heç nəyin qoşqusu
olmadan, müstəqil kontekstdə nəzər yetirməyin gərəkliyini
sübut edirdi.
Hər bir insan həm öz ölkəsinin vətəndaşı, həm də bütövlükdə
yer planetinin sakinidir. Amma adi insanların çoxu ölkə və
planet miqyasında deyil, öz şəxsi həyatı, ailəsi, işlədiyi müəssisə
miqyasında düşünür və fəaliyyət göstərir. Elm adamını isə
nəinki təkcə özü, ölkəsi ya da planet, bütövlükdə kainat və onun
bütün problemləri-hamısı maraqlandırır.
Dünyada ilk qədəmlərimizi atarkən doğulduğumuz torpağın
adı bizim hələ sadə, təfəkkürümüzdə Vətən mənasındadır. Sonra
bu ad məktəb dəftərimizin üstünə yazılır, məktublarımızın
üstündə bir ünvan kimi dünyanı dolaşır. Daha sonralar ömür
pasportumuza yazılaraq bütün həyat boyunca bizimlə birgə
yaşayır. Azər Turan da ədəbiyyatımıza, poeziyamıza öz imzası,
adı, soyadı ilə yazıldı. Şanla-sanballa yazılan bu imza
poeziyamıza silinməz möhür vurdu və daha neçə-neçə əsərlər
yazıldıqca da, vurulacaq... Ürəyinizə hərarət, qələminizə
bərəkət, qəlbi Turan olan insan. Yaşayın və yaradın!.. Tanrı sizi
və sizin simanızda vətən övladlarını qorusun.
20
Ədəbiyyat siyahısı
Əsərləri
Cavid Əfəndi... - Bakı : Araz, 2004. - 307 s.
Əli bəy Hüseynzadə - М. : SALAM press, 2008. - 280 s.
Əli bəy Hüseynzadə : həyatı, mübarizəsi, yaradıcılığı, şəcərəsi.
- Bakı : Letterpress, 2014. - 544 s. : rəngli foto, foto
Əzəl-axır dünya türkün dünyası... - Bakı : Vətən, 2007. - 212+8
s. : rəngli foto.
İrfan çobanı. - Bakı : Araz, 2003. - 350 s.
Tahir Rasizadə. - Bakı : Vektor, 2005. - 98 s.
Dövri mətbuatda
Abidə insan : Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, yazıçısı,
şair, tərcüməçi Anar haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. - 2015. - 14
mart. - № 16/17. - S. 2-3.
Alp Ər Tonqa // Ədəbiyyat qəzeti. - 2015. - 16 may. - № 30/31.
- S. 20-21. ; № 43. - S. 20-21. ; № 44. - S. 46-47. ; № 45. - S.
22-23. - Qəzetin 4 iyul tarixli 43-cü sayında məqalə
"Azərbaycan və Anadolu fatehi Alp Ər Tonqa" başlığı altında
dərc olunub.
Anarın yaşamaq haqqı // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 10 mart. -
№ 9. - S. 32.
Ayrılıqların sürreal mənzərəsi : Ümid Nəccari haqqında //
Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 11 avqust. - № 30. - S. 10.
Azərbaycan bayrağını mənalandıran üç ümdə amilin ideoloqu
Əli bəy Hüseynzadədir : yaxud professor Bədirxan Əhmədlinin
diqqətinə // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016. - 30 yanvar. - № 4. - S. 10-
11.
21
Azərbaycan həsrətlisi Səlim Turan : O, türk rəssamlığında ilk
modernist idi // Qobustan. - 2018. - № 1. - S. 21-25.
Batan ayın kənarında sətirlər : [türk yazıçısı Əhməd Haşimin
yaradıcılığı haqqında] // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. - 25 fevral. -
№ 7. - S. 12.
Bir qəribə şair - Orxan Vəli // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. - 14
yanvar. - № 1. - S. 11.
Böyük sirrin yenidən oxunuşu : Rüstəm Kamalın doğum gününə
// Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 7 iyul. - № 26. - S. 10.
Çarmıxa çəkilmiş Ruhun Məryəm Anası : "Modernizm dalğası"
silsiləsindən // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. - 13 may. - № 17. - S.
9.
Caz, sadəcə, musiqi deyildir // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 23
iyun. - № 24. - S. 10-11.
Ceyms Coyc və Əli bəy Hüseynzadə : "Modernizm dalğası"
silsiləsindən // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016. - 2 iyul. - № 25. - S. 12-
13.
Dünya poeziyasının türk şahzadəsi : türk şair, yazıçı Nazim
Hikmət haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. - 2015. - 16 yanvar. - №
2/3. - S. 30-31.
Dünyanın Cavad mifi - Azərbaycan modernizmi : [azərbaycanlı
rəssam, Əməkdar incəsənət xadimi Cavad Mircavadov
haqqında] // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 21 iyul. - № 28. - S. 3.
Ədəbiyyatımızda İtirilmiş nəsil anlayışı yalanların ən böyüyüdür
: Azər Turan: 40 yaşına yaxın olan və hələ də "gənc" qalan
yazarlarımızın elə öz məhəlləmizdə meydangirlik etməsi adamı
ağrıdır (söhbətləşdi: Seyidzadə. C.) // Kaspi. - 2017. - 16
sentyabr. - № 151. - S. 16-17.
22
Ədəbiyyatın hüsnu "Drina körpüsü"ndə : [Nobel Ədəbiyyat
Mükafatlı Xorvatiya yazıçısı İvo Andriçin "Drina körpüsü" əsəri
haqqında] // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016. - № 13.
Əli bəy Hüseynzadənin və Hüseyn Cavidin dil siyasəti //
Ədəbiyyat qəzeti. - 2015. - 26 iyun. - № 41/42. - S. 8-9.
Əli bəyin Səlimi : İstanbulda doğulmuşdu, Parisdə öldü : Səlim
Turan - 100 / A. Turan // Ədəbiyyat qəzeti. - 2015. - 20 fevral. -
№ 11. - S. 8-9.
Erudit zəkanın və orkestral ruhun əsəri : Əli bəy Hüseynzadənin
"Siyasəti-fürusət" adlı əsəri haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. -
2015. - 29 avqust. - № 48. - S. 30-31.
Eserin "Uçaq quşlar"ı Xudu Məmmədov səmasında : Xudu
Məmmədov - 90 // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. - 9 dekabr. - №
46/47. - S. 20-21.
Eşqi həmişələr gəlir yanıma // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 1
sentyabr. - № 32. - S. 5.
Faktdan danışırıqsa : professor Bədirxan Əhmədlinin diqqətinə
: 24 fevral Əli bəy Hüseynzadənin doğum günüdür // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2016. - 20 fevral. - № 7. - S. 24-25.
Fazla şiirden öldü Edip Cansever // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. -
10 iyun. - № 21. - S. 11.
Göydə avazın qalsın... : Türkiyədə - Afyon Karahisarda, Yunus
Əmrənin haqqa qovuşduğu ehtimal edilən Sandıqlıda Xalq şairi
Zəlimxan Yaqubla unudulmaz görüşü // Ədəbiyyat qəzeti. -
2015. - 26 dekabr. - № 64. - S. 10.
H.A.Şmidenin Əliyev sevgisi : Heydər Əliyev - 95 // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2018. - 12 may. - № 18. - S. 4.
23
Hansı Avropa? // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. - 25 noyabr. - №
42/43. - S. 6.
İstinad etdiyim gerçək ədəbiyyatdır : ["Ədəbiyyat qəzeti"nin baş
redaktoru Azər Turanın kulis.az saytına müsahibəsi / söhbətləşdi
M. Ağaoğlu] // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016. - 12 noyabr. - № 42. -
S. 20-21.
Laləlidən dünyaya gedən bir tramvaydayız : Cemal Süreya
haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. - 29 iyul. - № 27. - S. 8-9.
Mavi, masmavi bir işık : türk şairi Əhməd Hamdi Tanpınarın
"Nə içimdəyim zamanın" şeiri haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. -
2017. - 23 sentyabr. - № 33. - S. 20.
Mehtab, iri güllər və sənin ən gözəl əksin... // Ədəbiyyat qəzeti.
- 2015. - 12 dekabr. - № 62. - S. 22.
Mirəli Seyidov - 100 // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 28 aprel. - №
15. - S. 1.
Modernist estetikaların iqlim qurşağı - "Rənglər" // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2017. - 11 noyabr. - № 40. - S. 9.
Modernizm dalğası // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016. - 28 may. - №
20. - S. 10. ; 4 iyun. - № 21. - S. 16-17.
On iki misra - fəlakətin soyuq mənzərəsi : türk şairi Sürəyya
Berfenin "Kıbrıs" şeiri haqqında : 1 şeir/2 rakurs // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2016. - 3 dekabr. - № 46-47. - S. 16.
Orhan gibi vaktinde gitmek varken : [türk yazıçısı Cahit Sıtkı
Tarançının yaradıcılığı haqqında] // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. -
22 aprel. - № 14. - S. 8-9.
Professor : Fuad Körpülü haqqında düşüncələr // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2017. - 15 iyul. - № 25. - S. 2-3.
24
Quşlar saatla yox, işıqla başlayır oxumağa : fransız yazıçısı Jak
Preverin "Bir quşun rəsmini çəkmək üçün" şeiri haqqında //
Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 7 aprel. - № 12. - S. 10.
Rəqs edən dilin şairi - Yahya Kamal Bayatlı // Ədəbiyyat qəzeti.
- 2016. - 10 dekabr. - № 48-49. - S. 14-15.
Ruh dəyişmə, birin ikiləşməsi... : İskəndər Palanın "Şah və
Sultan" romanı barədə // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016. - 9 yanvar. -
№ 1. - S. 30-31. ; 16 yanvar. - № 2. - S. 14. ; № 3. - 16 yanvar.
- S. 14-15.
Sən dəniz qoxuyursan, Çingiz Dağçı // Ədəbiyyat qəzeti. - 2016.
- 24 dekabr. - № 51/52. - S. 8.
Şər çiçəkləri : "Modernizm dalğası" silsiləsindən // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2016. - 8 oktyabr. - № 37. - S. 15.
Sevgi məktubi kimi : Ramiz Rövşənin "Sevgi məktubu" şeirinin
təhlili // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018. - 21 aprel. - № 14. - S. 7.
Seyid Hüseyn və Ümgülsüm Sadıqzadənin həyat dramı // Xalq
qəzeti. - 2016. - 13 dekabr. - № 276. - S. 7.
Sonuncu Yeni - Şəhriyar del Gerani // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018.
- 28 aprel. - № 15. - S. 11.
Tuna boylarında sıra sərvilər : Məhməd Fuad Körpülü barədə
qeydlər : Məhməd Fuad Körpülü - 125 // Ədəbiyyat qəzeti. -
2015. - 25 aprel. - № 24/25. - S. 16-17.
Turan Cavidin son söhbəti // Mədəniyyət.az. - 2016. - № 10. - S.
12-17. ; № 11. - S.18-23.
Üşüməsin mənim türk çiçəklərim : Krım Tatar yazıçısı Çingiz
Dağçı haqqında // Ədəbiyyat qəzeti. - 2015. - 18 aprel. - №
22/23. - S. 11.
25
Vaqif Bayatlının həndəsəsiz aləmi // Ədəbiyyat qəzeti. - 2017. -
4 noyabr. - № 39. - S. 3.
Vətənin Elçini : Elçin Əfəndiyev - 75 // Ədəbiyyat qəzeti. - 2018.
- 5 may. - № 16. - S. 32.
Yeni düşüncə təmayülləri : [Elnarə Akimovanın "Çağdaş
poeziya və ədəbi təmayüllər" kitabı haqqında] // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2016. - 19 mart. - № 11. - S. 10.
Zəki Vəlidinin təlqinləri : Zəki Vəlidi Toğan - 125 // Ədəbiyyat
qəzeti. - 2015. - 26 dekabr. - № 64. - S. 4.
Haqqında
Akimova E. Çağdaş ədəbiyyatşünaslığının Azər Turan səhifəsi :
[Azər Turan haqqında ən gerçək obrazı XX əsrin əvvəllərində
Hüseyn Cavid cızır] // Kaspi. - 2016. - 10-14 sentyabr. - № 143.
- S. 16-17.
Akimova E. Modern dünya savaşı : [Azər Turanın "XX əsr:
Fəryadın metafizikası" adlı kitabı haqqında] // Ədəbiyyat qəzeti.
- 2017. - 16 sentyabr. - № 32. - S. 12-13.
26
Qəlbi Turan olan insan Azər Turan
(metodik vəsait)
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88;
E-mail:info@clb.az
URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanasında
çap olunmuşdur.
Sifariş: 51
Çapa imzalanmışdır: 07.09.2018
Tirajı:100
Pulsuz
Dostları ilə paylaş: |