Laboratoriya ishi № Fotoqarshilik(Fotorezistor). Fotoqarshilik (Fototranzistor) orqali yorug‘lik diodni boshqarish. Lm335 xarorat datchigi (davomiy dht-11 moduli). Ulash prinsiplari. Boshqarishga doir misollar

Laboratoriya ishi № 6.
Fotoqarshilik(Fotorezistor). Fotoqarshilik (Fototranzistor) orqali yorug‘lik diodni boshqarish. LM335 xarorat datchigi (davomiy DHT-11 moduli). Ulash prinsiplari. Boshqarishga doir misollar (DHT-22 moduli).
Ishdan maqsad: Fotorezistorlar, ishlash tamoyillari, fotorezistorning tuzilishi bilan tanishish va uni loyihalarda qo‘llash. DHT11 va DHT22 harorat va namlik sezgichlari bilan tanishish va uni loyihalarda ishlatish.
Nazariy qism.
Yarimo‘tkazgichli materiallar ko‘plab qiziqarli xususiyatlarga ega. Ulardan biri yorug‘lik ta'siri ostida qarshilikningo‘zgarishi. Yarimo‘tkazgich elementlarining elektr qarshiligi fotorezistorlar deb ataladigan qurilmalarda qo‘llaniladi. Yorug‘lik oqimlari yordamida yarimo‘tkazgichli qurilmalarning ichki qarshiligini boshqarish eskirgan dizaynlarda, kamdan - kam hollarda zamonaviy elektrotexnikada qo‘llanilgan.
Boshqa turdagi fotosellardan (fotodiodlar va fototransistorlar) farqlio‘laroq, bu qurilmada pn birikmasi yo‘q. Bu shuni anglatadiki, fotorezistor oqimni uning yo‘nalishidan qat'i nazaro‘tkazishi mumkin va u faqat doimiy kuchlanish mavjud bo‘lgan doimiy oqim davrlarida emas, balkio‘zgaruvchan toklar bilan ham ishlashi mumkin.

48-rasm. Fotoqarshilik turlanishi
Kesilgan qatlamlar elektrodlarga ulanadi, ularga elektr toki beriladi. Bu butun struktura ko‘pincha shaffof plastmassa bilan qoplangan va yorug‘lik nurlari kirishi uchun oynasi bo‘lgan qutiga joylashtirilgan.

49-rasm. Fotoqarshilik ichki tuzilmasi
Ko‘rinish shakli, uningo‘lchamlari va materiali ishlab chiqaruvchi texnologiyasi tomonidan aniqlangan fotorezistor modeliga bog‘liq. Model namunalari

50-rasm. Asosi fotorezistordan iborat bo‘lgan sensor.

51-rasm. Fotodetektor
Bugungi kunda sotuvda siz metall korpusdagi qismlarni, ko‘pincha plastik yoki ochiq turdagi modellarni ko‘rishingiz mumkin.
Yorug‘lik fotonlari ta'sirida yarimo‘tkazgich elektronlar bilan to‘yingan, buning natijasida u elektr tokinio‘tkaza oladi. Elektron qancha ko‘p ishlab chiqarilsa, yarimo‘tkazgich materialining tokga qarshiligi shunchalik kam bo‘ladi. Hozirgi quvvatning yoritishga bog‘liqligi ko‘rsatilgan.

52-rasm. Oqimning yoritishga bog‘liqligi grafigi
Fotorezistorlar ishi shu tamoyilga asoslanadi. Elektronlarning shakllanishiga ko‘rinadigan yorug‘lik spektri ham, ko‘rinmas ham yordam beradi. Bundan tashqari, fotorezistor yuqori energiyali infraqizil nurlariga sezgirroqdir. Toza materiallar ko‘rinadigan nurga nisbatan past sezuvchanlik ko‘rsatadi.