65
Leyla ABASOVA
Bakı Dövlət Universitetinin
“
Kitabşünaslıq və nəşriyyat işi”
kafedrasının müəllimi
AZƏRBAYCAN KİTABININ
FORMALAŞMASINDA VƏ İNKİŞAFINDA
“AZƏRNƏŞR”İN REDAKTORLARININ FƏALİYYƏTİ
Açar sözl
ər: kitab, “Azərnəşr”, nəşriyyat işi, redaktor.
Ключевые слова: книга, «Азернешр», издательское дело, редактор.
Keywords:
book ,
“Azernashr”, Publishing, editor.
Az
ərbaycan kitabının nəşrə hazırlanmasında, redaktə edilməsində
“Az
ərnəşr”də müxtəlif dövrlərdə işləmiş redaktorların fəaliyyəti
unudulmazdır. Çünki onlar kitabın dil və üslubunun formalaşmasında gərgin
əmək sərf edirlər. Bunu respublikamızdakı, xüsusilə “Azərnəşr”də fəaliyyət
göst
ərən redaktorların nümunələrində aydın görürük.
“Az
ərnəşr”də işləyən redaktorlar sırasında vaxtilə baş redaktor
v
əzifəsində işləmiş M.Əfəndiyevin xüsusi yeri və rolu olmuşdur. O,
“Az
ərnəşr”in fəaliyyəti haqqında dəfələrlə respublika mətbuat orqanlarında
maraqlı yazılarla yadda qalmışdır. Bu mənada M.Əfəndiyevin “Kommunist”
q
əzetində (1972-ci il 25 yanvar) “Azərnəşr” – 72” başlıqlı yazıda Azərbaycan
Teleqraf Agentliyinin müxbirinin suallarına cavab verdiyi diqqəti cəlb edir. O,
1972-ci ild
ə K.Marksın, F.Engelsin bir sıra əsərlərinin, N.Nərimanovun
m
əqalə və nitqlərindən ibarət ikicildliyinin çap ediləcəyini qeyd edir.
“Az
ərnəşr” – 72” adlı yazıdan məlum olur ki, “Azərnəşr”in 1972-ci il tematik
planında ictimai-siyasi, istehsalat-texniki, kənd təsərrüfatı, bədii ədəbiyyat və
ədəbiyyatşünaslıq, rus klassik yazıçılarının, şairlərinin əsərlərinin Azərbaycan
dilind
ə nəşrinə geniş yer verilir.
Bu cür s
əmərəli işlədiyinə görə redaktorların fəaliyyəti respublikamızın
hökum
əti tərəfindən daim diqqət mərkəzində olmuş, vaxtaşırı onların əməyi
yüks
ək qiymətləndirilmişdir. Məsələn, 1975-ci ildə respublikada kitab nəşri
işinin inkişafında xidmətlərinə görə və Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının 50
illiyi il
ə əlaqədar olaraq nəşriyyatının işçilərinə Azərbaycan SSR Fəxri
adlarının verilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin
F
ərmanı olmuşdur. Fərmanda deyilir: “Respublikada kitab nəşri işinin
inkişafında xidmətlərinə görə və Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının 50 illiyi ilə
əlaqədar olaraq aşağıdakılara fəxri adlar verilsin:
66
Az
ərbaycan SSR Əməkdar Mədəniyyət işçisi: Ağayev Əsgər Şərbətəli
oğlu – böyük redaktor, Əliyeva Əminə Pirəli qızı – korrektor şöbəsinin müdiri,
Əliyeva Ariadana Sergeyevna – redaktor, Balakişiyev Məzahir Əbdülsəlim
oğlu – texniki tərtibat şöbəsinin müdiri, Azərbaycan SSR Əməkdar
poliqrafçısı – Hüseynov Sabir Həsən oğlu – 26 Bakı komissarı adına
m
ətbəənin stereotipçisi.
N
əşriyyat işçilərinin fəaliyyəti həqiqətən təqdirəlayiqdir. Məsələn,
Əsgər Şərbətəli oğlu Ağayevin fəaliyyəti bu mənada diqqəti cəlb edir. O,
1959-cu ild
ən “Kommunist” qəzetində məsul katibin müavini, 1968-ci ildən
“Az
ərnəşr”də məsləhətçi redaktor, Böyük redaktor vəzifələrində çalışmışdır.
Kamil t
ərcüməçi olan Əsgər Ağayev bir sıra məqalələrin müəllifi, bədii, siyasi,
ictimai kitabların tərcüməçisi və redaktoru olmuşdur. Təkcə 1975-ci ildə onun
redakt
əsi ilə 15 adda, təxminən 100 ç.v. həcmində kitab nəşr edilmişdir.
Yüks
ək əmək göstəriciləri əldə etdiyinə görə ona 1973-cü ildə “Sosializm
yarışının qalibi” döş nişanı, Dövlətnəşrkomun iki “Fəxri Fərmanı” və bir sıra
pul mükafatları verilmişdir. Əsgər Ağayeveyni zamanda respublika kitab nəşri
işinin inkişafında xidmətlərinə görə, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının 50 illiyi
il
ə əlaqədar olaraq Əməkdar mədəniyyət işçisi kimi fəxri ada layiq
görülmüşdür.
Respublikada kitab n
əşri işinin inkişafı sahəsində çoxillik səmərəli
f
əaliyyətlərinə görə və Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının 50 illiyi ilə əlaqədar
olaraq aşağıdakılar Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri
f
ərmanı ilə təltif edilmişdir: Hüseynova Səkinə Məmmədsadıq qızı – redaktor,
Gülüşova Münəvvər Ağası qızı korrektor, İsgəndərzadə Mustafa Namaz oğlu
– redaksiya müdiri, Kamenova Tamara Alekseyevna –
Qızıl Şərq Mətbəəsi
istehsalat şöbəsinin rəisi, Quliyev Məmmədhəsən Mütəllib oğlu – bədii
redaktor, Kuramşina -Güləhmədova Rasimə Şükürovna – istehsalat şöbəsinin
müdiri, N
əsirov Nəriman Qüdrət oğlu – redaksiya müdiri, Rüstəmzadə Vilayət
M
əmməd oğlu – redaksiya müdiri və s.
Araşdırmalar göstərir ki, “Azərnəşr”də redaktorlar, korrektorlar böyük
h
əvəs və səylə çalışmışlar. Onların hər birinin öz əmək yolu, çap olunan
kitablarda adları və nəcib zəhmətləri vardır. Belələrindən biri də Zenfira
Ağayevadır. O, 1959-cu ildən “Azərnəşr”də işləməyə başlamışdır. İlk dəfə
Zenfira Ağayeva mətn oxucusu kimi qəbul olunmuşdur. Bir neçə il işlədikdən
s
onra onu korrektor keçirmişlər. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu
bitirmiş Zenfira Ağayeva neçə-neçə kitabların səhvsiz və nəfis çıxmasında
xidm
əti az deyildir. O, söz düşəndə deyirdi: “Bizim işimiz maraqlı və
m
əsuliyyətlidir. Hər bir kitabın səhvsiz, təmiz, səliqəli çıxması üçün biz
hamıdan çox diqqətli olmalıyıq. Hər dəfə hazır kitabı ələ alarkən biz nə qədər
h
əyəcan keçiririk [1, 23].
67
N
əşriyyatın çap məhsulunun keyfiyyətli olması, oxucuların rəğbətini
qazanması redaktorların fəaliyyəti ilə sıx əlaqədardır. Araşdırmalar göstərir ki,
“Az
ərnəşr”də çox zəhmətkeş, təcrübəli, savadlı, bilikli redaktorlar çalışmışlar.
Bel
ə qabiliyyətli redaktorlardan biri Əkbər Mirzəyev hesab edilir.
“Az
ərnəşr”in Böyük redaktoru Əkbər Mirzəyev yüksək biliyə, bacarığa, iş
t
əcrübəsinə malik olan redaktorlardan biridir. Məlumdur ki, bu mühüm
keyfiyy
ətlər obyektivlik meyarının ayrılmaz tərkib hissələridir. Redaktor bu
meyarın komponentlərinə nə qədər dərindən yiyələnərsə, bir o qədər onun iş
üsulu t
əkmilləşər. Əlyazması keyfiyyətli işlənər. Müəllifi inandırma metodu,
m
əntiqi güclü olar. “Azərnəşr”in böyük redaktoru Əkbər Mirzəyev bu
keyfiyy
ətləri uzun illərin təcrübəsi sahəsində qazanmışdır. 1980-ci illərdə o, öz
bilik v
ə təcrübəsini gənclərdən əsirgəmir, gündəlik iş prosesində onlara
yaxından kömək edirdi. Araşdırmalar göstərir ki, redaktor Əkbər Mirzəyev 50
il
ə yaxındır ki, mətbuat sahəsində fəaliyyət göstərmişdir. Onun müxtəlif illərdə
“Yeni yol”, “G
ənc işçi”, “Azərbaycan kolxozçusu”, “Müəllim qəzeti”,
“Kommunist”, “Şərq qapısı” qəzetlərində saysız-hesabsız məqalələri çıxır.
Vaxtil
ə, 1930-cu illərin əvvəllərində gənc müxbir kimi fəaliyyətə başlayır,
“Ə.Hicri”, “Ə.Tehrani”, “Ə.M.”, “Ə.Heydəroğlu” kimi gizli imzalarla
q
əzetlərdə müntəzəm çıxış edən Ə.Mirzəyev, sonralar “Kommunist” qəzetinin
“M
əktublar”, “Sənaye”, “Kənd təsərrüfatı”, “Mətbuat xülasəsi” şöbələrinə,
“Şərq qapısı” qəzetinə, “Azərbaycan məktəbi” jurnalına, Azərbaycan
Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Təbliğat və Təşviqat şöbəsinin
m
ətbuat bölməsinə başçılıq edib. O, ayrı-ayrı illərdə keçmiş SSRİ-nin paytaxtı
Moskva şəhərində mərkəzi qəzet redaktorları kurslarında, Sov.İKP MK
yanında, Ali Partiya Məktəbində və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası
M
ərkəzi Komitəsi yanında İctimai Elmlər Akademiyasında təhsil almışdır [2,
22-23].
...Ə.Mirzəyev əlyazma üzərində işlərkən vaxtla hesablaşmır. O, sanki
əlyazması üçün daxili bir narahatlıq duyur, onun üzərində redaktor
əməliyyatlarını tez başa çatdırmağa çalışır. Bir dəfə gənc bir redaktor kimi
onun s
əbəbini ondan soruşduqda bildirdi ki, orijinal əsər üzərində redaktə işi
n
ə qədər tez başa çatdırılsa, əsərin məzmunu, ümumi kompozisiyası bir o
q
ədər keyfiyyətli olar. Çünki redaktor yaddaşı korşalmamış əlyazmasındakı
t
əkrarları bu zaman tez tapıb təshih edə bilər. Əlyazması üzərində iş
uzadıldıqda, yaxud əlyazması yarımçıq qaldıqda isə redaktorun özündən asılı
olmayaraq qarşıya müəyyən çətinliklər çıxır, ya təkrarlar gözdən və
hafiz
əsindən yayınır, ya da əlyazmasının keyfiyyəti nisbətən aşağı səviyyədə
olur [2, 22-23].
Əkbər Mirzəyev nəşriyyatda orijinal ədəbiyyata nisbətən tərcümə
kitabları üzərində daha çox işləyirdi. Məlumdur ki, tərcümə ədəbiyyatını
redakt
ə etmək zəngin bilik və təcrübə ilə yanaşı, həm də xüsusi məharət tələb
68
edir. Əgər bədii ədəbiyyat tərcüməsi zamanı redaktordan tam dəqiqlik tələb
olunmursa, burada yalnız tərcümə olunacaq cümlənin bu və ya digər şəkildə
müxt
əlif variantlarını vermək olursa, ictimai-siyasi ədəbiyyatın tərcüməsi
ondan tamamil
ə fərqlənir. Belə ki, redaktor ictimai-siyasi mətn üzərində
işlərkən hər şeydən əvvəl tərcümə dilini mükəmməl bilməli, həmin mətnin
t
əhrif olunmasına, terminlərin qarşılıqlarının tapılmasına, cümlə daxilində
sözl
ərin düzülüşünə, konkretliyə çalışmalıdır. Ə.Mirzəyev məhz bu
keyfiyy
ətləri əsas tutaraq tərcümə ədəbiyyatı üzərində xüsusi səylə çalışır.
M
əhz elə buna görə də, ən çətin əsərlərin redaktəsi ona həvale olunurdu. Onun
redakt
əsi ilə 1980-ci illərdə nəşr olunmuş akademik Lebedevin “SSRİ dünya
siyas
ətində”, “Partiya təhsilinin metodikası”, N.Tixinovun “Nitqləri və
m
əqalələri” kitabları buna misal ola bilər [2, 22-23].
1970-1980-ci ill
ərdə “Azərnəşr”də çalışan redaktorlar öz ixtisaslarını
sevir, bilik v
ə bacarıqlarını nəşriyyatın çapdan buraxdığı nəşrlərdə ifadə
etm
əyə səy göstərirdilər. Apardığımız tədqiqatlardan məlum olur ki, 1970-
1980-ci ill
ərdə “Azərnəşr”də çox işgüzar, tanınmış redaktorlar işləmişdir.
“Az
ərnəşr”də böyük zəhməti olan redaktorlardan biri də Mehdiyeva
H
əlimə Kazım qızıdır. O, Xaçmaz rayonunun Xudat kəndində dünyaya göz
açıb. 1975-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinə daxil
olur. 1980-ci ild
ə Radio-televiziya ixtisası üzrə təhsilini bitirib, təyinatını
1981-ci ild
ə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı – “Azərnəşr”ə alır. Əvvəlcə
Korrektura şöbəsində təcrübə toplamaq üçün işləyir və altı aydan sonra
H
əlimə Mehdiyevanı İctimai-siyasi şöbəyə kiçik redaktor təyin edirlər. O vaxt,
y
əni 1981-ci ildə İctimai-siyasi şöbəyə Tofiq Quliyev rəhbərlik edirdi. Həlimə
Mehdiyeva o ill
əri belə xatırlayır:
M
ən “Azərnəşr”ə təyinat alıb gələndə nəşriyyatın direktoru Mustafa
Əfəndiyev idi. Amma sonralar Nazim Novruzov, Əjdər Xanbabayev və Azər
Mustafazad
ə kimi tanınmış insanların direktorluq etdiyi “Azərnəşr”də
çalışaraq zəhmətimlə ucalmağa başladım.
Universiteti yenic
ə bitirib təyinatla “Azərnəşr”ə işləməyə gələn
Mehdiyeva H
əlimə Kazım qızı nəşriyyatın tanınmış redaktorlarları ilə çiyin-
çiyin
ə çalışır. Bunlardan Əsgər Ağayev (redaktor), Əkbər Ağayev (redaktor),
Ağababa Rzayev (redaktor), Xasay Vəzirov (redaktor), Əmir Mustafayev
(B
ədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri), Tofiq Quliyev (İctimai-siyasi şöbənin
müdiri), Şamil Rasizadə (redaktor), Mirzəyeva Səyyarə (redaktor), Nəriman
N
əsirov (Bədii tərtibat şöbəsinin müdiri) və s.
1980-ci il
ərdə “Azərnəşr”də əsas redaksiyalardan “Siyasi ədəbiyyat”
(müdir: Tofiq Quliyev, sonralar is
ə Tofiq Babayev), “Bədii ədəbiyyat” (müdir:
Əmir Mustafayev, sonralar Əlfi Qasımov), “Elmi-kütləvi”: səhiyyə, tibb və s.
(müdir: Aişə Tahirova), “Kənd təsərrüfatı” (Fərhad Fərəcov), “Sifariş
ədəbiyyatı” (pullu) və s. fəaliyyət göstərirdi.
69
H.Mehdiyeva 1986-
cı ildən 1993-cü ilə kimi “Kitablar aləmində”
jurnalının müxbiri və həm də bu illərdə jurnalın “Kitab nəşri məsələləri”
şöbəsinə müdir təyin olunub.
İctimai-siyasi şöbədə 1980-ci illərdə kitablar müxtəlif seriyalarla
çapdan buraxılırdı. Bunlardan misal olaraq: “Böyük Vətən müharibəsi”,
“Az
ərbaycanın maarifpərvər qadınları”, “Represiya qurbanları”, “Sosialist
əməyi qəhrəmanları”, “Sovet qəhrəmanları” və s. göstərmək mümkündür.
M
əhz bu seriyada nəşrə hazırlanan kitabların hər birində Həlimə
Mehdiyevanın zəhməti böyük olmuşdur.
H.Mehdiyeva 1993-cü ild
ən 2002-ci ilə qədər “Azərnəşr”də Ümumi
şöbənin və Kadrlar şöbəsinin müdirini vəzifəsində çalışıb; 2002-ci ildən
Az
ərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyəsət Heyətinə Baş mütəxəssis
(bu gün
ə kimi orada çalışır) təyin olunur.
“Az
ərnəşr”də böyük zəhməti olan redaktorlardan biri Solmaz
Mirkişiyeva hesab edilir. O, Azərbaycan Dövlət Universitetinin Jurnalistika
fakült
əsində təhsil aldığı illərdə işləmək arzusunda olmuşdur. Onun bu arzusu
h
əyata keçmiş, təhsil ala-ala “Azərnəşr”də texniki redaktor vəzifəsində
çalışmışdır. Solmaz Mirkişiyevanın texniki redaktor olduğu kitablar saysız-
hesabsızdır. Məlum olur ki, 1967-ci ildən etibarən Solmaz Mirkişiyeva
mük
əmməl bir texniki redaktor kimi fəaliyyətə başladı. Həmin il onun ömür
kitabında yeni bir səhifə açdı. O il görkəmli Azərbaycan şairi Molla Pənah
Vaqifin anadan olmasının 250 illiyi keçirilirdi. Şairin əsərlərinin texniki
redaktorluğu Solmaz Mirkişiyevaya tapşırıldı. Yüksək bədii və texniki
t
ərtibatına görə həmin kitablar şairin yubileyi münasibətilə keçirilmiş
Zaqafqaziya müsabiq
əsində diploma layiq görüldü. Sonralar onun redaktəsi ilə
çapdan çıxmış “Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı Konstitutsiyası” və
“Az
ərbaycan SSR Konstitutsiyası” kitabları da Respublika müsabiqəsində
mükafata layiq görüldü. Onun redakt
əsi ilə bir sıra miniatür kitablar da çapdan
buraxılmışdır. Miniatür kitabların redaktəsinə görə o, Azərbaycan SSR
R
əyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur [3, 33-34].
B
əli, Böyük texniki redaktor Solmaz Mirkişiyeva 30 ildən artıq
Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatında çalışmışdır. Bu illər onu çox sınaqlardan
çıxarıb. Çətinliklərdən qorxmayıb, sənətinin vurğunu olub. Gözlərindən zərrə-
z
ərrə nur, həyatından günlər, illər bəxş edib kitablara [3, 34].
“Az
ərnəşr”də çalışan böyük redaktorların əksəriyyəti müxtəlif
redaksiyalarda işləsə də, məqsədləri bir olub: nəşriyyatın kitabları keyfiyyətli,
m
əzmunlu, oxucuların rəğbətini qazanan olsun. Bu cür redaktorlar sırasında
“Az
ərnəşr”in “Bitkiçilik ədəbiyyatı redaksiyası”nın müdiri (1984) Qasım
F
ərəcov, “Azərnəşr”in “Bitkiçilik ədəbiyyatı redaksiyası”nın redaktoru Adil
Abdullayev, “K
ənd təsərrüfatı ədəbiyyatı redaksiyası”nın böyük redaktoru
Elman Əliyev belə redaktorlardan hesab edilir. Bu cür zəhmətkeş, bilikli,
70
t
əcrübəli redaktorlar öz fikir və ideyalarını, iş təcrübələrini yaymaq məqsədilə
d
ə, müxtəlif dövri mətbuat səhifələrində, xüsusilə “Kitablar aləmində”
jurnalında məqalələrlə çıxış edirdilər. Məsələn, Elman Əliyevin “Kitablar
al
əmində” jurnalının 1982-ci il 3-cü sayında (səh. 23-24) “Müəllif, rəyçi,
n
əşriyyat” başlıqlı məqalə ilə çıxış edir. O, bu məqaləsində müəllif, rəyçi və
n
əşriyyat münasibətlərinə dair öz maraqlı fikir və mülahizələrini yazır.
M
əsələn, onun aşağıdakı fikri maraq doğurur:
Ölk
əmizdə bütün kitablar üçün qabaqcadan (satışı gözləmədən) dövlət
(ümumxalq) v
əsaiti hesabına müəllif qonorarı verilir. Bu vəsait mücərrəd
pullar deyil
dir, el demişkən “yerdən çıxmır” deməli, oxucuya yaxşı olmayan
kitab verm
əyə və ya buraxılmasında iştirak etməyə bizim sadəcə olaraq
ixtiyarımız yoxdur. Müəllif də, rəyçi də, nəşriyyat da bunu daim diqqət
m
ərkəzində saxlamalıdırlar [4, 23].
“Az
ərnəşr”in redaktorları sırasında Azərbaycanın çox görkəmli
yazıçıları, şairləri, pedaqoqları da olmuşdur. Bu cür yüksək səviyyəli
redaktorlardan biri d
ə Cəmil Əlibəyov hesab edilir. Cəmil Əlibəyov
Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatının baş redaktoru vəzifəsində səmərəli fəaliyyət
göst
ərmiş, Azərbaycan kitabının təbliği və yayılmasına kömək məqsədilə
dövri m
ətbuat səhifələrində maraqlı və əhəmiyyətli elmi-təcrübi xarakterli
m
əqalələrlə çıxış etmişdir. Məsələn, onun “Görən göz və döyünən qəlb” [5, 2-
3] adlı məqaləsi bu mənada maraq doğurur. O, məqaləsində yazır ki, kitaba
olan t
ələbat, həmçinin bu tələbatın operativ surətdə ödənilməsi, ideya və
praktik istiqam
ətin tamamilə sinfi mövqedən müəyyən edilməsi, hər cür
şüarçılığın və boşboğazlıqdan uzaq, əməli əhəmiyyət kəsb edən əsərlər
buraxılması nəşriyyatın idarə mexanizmini yenidən qurmağı tələb edir” [5, 2-
3]. Vaxtil
ə “Azərnəşr”in Aqrosənaye ədəbiyyatı redaksiyasının redaktoru
işləmiş (indi “Gənclik” nəşriyyatının direktoru), Adil Abdullayevin redaktor
kimi redaktor v
əzifəsi, kitab nəşri problemlərinə aid də maraqlı məqalələri
d
ərc edilmişdir. Bu mənada A.Abdullayevin “Kitablar aləmində” jurnalında
“K
ənd və kitab” rubrikasında iqtisadçı və ərzaq proqramı adlı məqaləsi
resenziya xarakteri daşıyır. Qarşıda duran əzəmətli vəzifələrin müvəffəqiyyətlə
yerin
ə yetirilməsi işində digər mütəxəssislərlə bərabər, iqtisadçıların da
üz
ərinə böyük məsuliyyət düşür. Bu baxımdan iqtisad elmləri doktoru Ramil
Əliyevin Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən çap edilmiş “İqtisadçı və
ərzaq proqramı” kitabının aktual bir məsələyə həsr edilməsi, kitabın ideya
istiqam
əti haqqında Adil Abdullayevin yazdığı məqalə maraq doğurur.
M
əqalədə oxuyuruq: diqqətəlayiq haldır ki, kitabda şərh edilmiş məsələlər biri
dig
ərini tamamlayır, irəli sürülən faktlar nəzəri cəhətdən əsaslandırılır” [6, 3-
4].
“Az
ərnəşr” ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələr, yubileylər,
ədəbiyyat və incəsənət ongünlükləri və s. tədbirlərdə iştirak edir, bu tədbirlərə
71
öz münasib
ətini kitab nəşri ilə bildirirdi. Məsələn, Moskvada keçiriləcək
Az
ərbaycan incəsənəti və ədəbiyyatı ongünlüyü münasibətilə nəşriyyat
Az
ərbaycan yazıçılarının əsərlərinin tərcümə və nəşr edib paytaxtımızın geniş
oxucu kütl
əsinə çatdırmaq vəzifəsini üzərinə götürmüş ən böyük nəşriyyat
idar
əsi kimi fəaliyyət göstərirdi. “Azərnəşr”in xəttilə ongünlüyə müasir
Az
ərbaycan yazıçılarının 47 kitabının getməsi nəzərdə tutulurdu. Şeir, poema,
hekay
ə, roman və pyeslərdən ibarət bu kitabların ümumi həcmi 460 ç.v. idi.
H.Oruc
əlinin “Azərnəşr” ongünlüyə necə hazırlaşır adlı məqaləsində
göst
ərilirdi ki, “Azərnəşr” bunlardan indiyə kimi 200 ç.v. miqdarında müxtəlif
əsər nəşr etmişdir. Halbuki respublikamızın incəsənət və ədəbiyyat təşkilatları,
Az
ərbaycan mədəniyyətinə böyük baxış olan ongünlüyə bir ildən çoxdur ki,
hazırlıq aparır. Vaxta üç ay qaldığına baxmayaraq, bu müddətdə “Azərnəşr”
280 ç.v. h
əcmində, yəni 25-dən çox kitab nəşr etməlidir.
“Az
ərnəşr”in rəhbərləri çap işlərinin ləngiməsinə mane olan səbəblərin
yalnız son aylarda tamamilə aradan qaldırıldığını, “Azərnəşr”in bütün
redaksiya v
ə mətbəə imkanlarının səfərbərliyə alındığını bildirirlər [7].
Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatı ildən-ilə öz nəşriyyatçılıq fəaliyyətini
genişləndirirdi. Bu dövrdə işləyən və öz işi ilə tanınan, hörmətlə adı çəkilən
baş redaktorlardan biri də Qılman İlkin olmuşdur. O, 1952-ci ildə
“Az
ərnəşr”də baş redaktor vəzifəsində çalışmışdır. “Azərnəşr”in Baş redaktoru
Qılman Musayevin “Sovet kəndi” qəzetində (1961-ci il 3 yanvar) “Azərbaycan
Dövl
ət Nəşriyyatı 1961-ci ildə” adlı məqaləsində oxuyuruq: Azərbaycan
Dövl
ət Nəşriyyatı 1961-ci ildə 325 addan ibarət 2.031 ç.v. həcmində müxtəlif
ədəbiyyat çap edəcəkdir. Oxucular siyasi, kənd təsərrüfatı, elmi-kütləvi
kitablar, plakat v
ə s. rəngli reklam materialları alacaqlar.
1961-ci ild
ə nəşriyyatın ictimai-siyasi ədəbiyyat şöbəsi üzrə 78 kitab
buraxılacaqdır. Bunların içərisində marksizm klassiklərinin əsərləri ilə yanaşı,
f
əlsəfəyə, iqtisadiyyata, konkret iqtisadiyyata aid bir sıra maraqlı kitab və
kitabçalar vardır.
“Az
ərnəşr”in Baş redaktoru Qılman Musayev məqaləsində qeyd edir
ki, keç
ən illərdən fərqli olaraq bu il müasir mövzuya həsr olunan ədəbiyyat
böyük yer tutur.
1958-ci ild
ə İlyas Tapdığın Uşaq və Gənclər Ədəbiyyatı Nəşriyyatında
(indi “G
ənclik”) redaktor kimi fəaliyyətə başlaması onun ədəbiyyat və
t
ərcüməçilik sahəsindəki fəaliyyətinə müsbət təsir göstərmiş və digər tərəfdən
şairin redaktor kimi formalaşmasında da əsas rol oynamışdır.
İlyas Tapdıq aşağıda adları çəkilən şair və yazıçıların ilk kitablarının
redaktoru olmuşdur: C.Novruz, İ.Coşqun, T.Bayram, M.Günər, F.Mehdi,
F.Sadiq, Y.H
əsənbəy, T.Mahmud, H.Ziya, M.İsmayıl, M.Aslan, M.Yaqub,
O.Rza, Ə.Salahzadə, E.Borçalı, M.Süleymanlı, S.Rüstəmxanlı, V.Rüstəmzadə,
Zahid X
əlil, V.Nəsib, D.Nəsib, A.Laçınlı, Ə.Əhmədova, Ə.Nicat,
72
R.Əhmədzadə, Ə.Elbrus, Ə.Əhməd, D.Gədəbəyli, Balasadıq, R.Nuray,
Ş.Salmanov, Ağasəfa, Ş.Rza, Ə.İncəli, M.Şükür, M.İsgəndərzadə, Ş.Aslan,
M.Kazım, Ə.Saləddin, H.Mahmud, M.Əliyeva, A.Abdullazadə, S.Səxavət,
Rübail, Ə.Fərzəli, Ə.Rza, H.Rzayeva, F.Şimşək, Ş.Dəlidağ, A.Vəfalı, Q.Əziz,
Ə.Muxtar, A.Rəsul, O.Şamil, Z.Ağayeva, A.Kəmalə, Z.Mahmudov,
T.Şahdağlı, V.Yusif, Q.Cahani, Mənzərə, M.Qudyalçaylı, Ə.Muradxanlı,
M.Fitr
ət, Rafiq Musa, A.Arabaçı, S.Şeyda, S.Sərvi və b. [8, 277].
O, özünün
ədəbi yaradıcılığında bir neçə istiqamətdə müvəffəqiyyət
əldə etmişdir. Xüsusilə uşaq ədəbiyyatı və tərcümə ədəbiyyatı sahəsində onun
nailiyy
ətləri olduqca böyükdür. O, respublikamızda edilən uşaq dövri mətbuatı
il
ə sıx əlaqədə olması onun ədəbi yaradıcılığına daha da güclü təsir etmiş və
müxt
əlif xalqların görkəmli uşaq ədəbiyyatı yazıçılarının əsərlərini ana
dilimiz
ə tərcümə etmiş və çapdan buraxmışdır. Bu mənada İlyas Tapdıq özünü
peşəkar uşaq ədəbiyyatı tərcüməçisi kimi tanıda bilmişdir. Robert Bernis, Yan
Raynis, Fyodor Tutçev, Abay Kunanbayev, Lesya Ukrainka, Mixail Stelmax,
Mixail Zoşşenko, E.Mejelaytis, Aybek, Uyğun, Zülfiyyə, Valentin Berestov,
Kayum Tanrıquliyev və başqa görkəmli şair və yazıçılardan etdiyi tərcümələr
Az
ərbaycan oxucusunun, xüsusilə uşaq və gənclərin sevimli kitablarıdır [8,
277-278].
Ar
aşdırmalar göstərir ki, İlyas Tapdıq öz ədəbi yaradıcılığı və
t
ərcüməçilik fəaliyyəti ilə Azərbaycan kitabını zənginləşdirmiş, kitab nəşri
m
ədəniyyətinin inkişafında böyük rol oynamışdır. Onun redaktə etdiyi
kitabları əsasən üç qrupa bölmək olar: 1) Tərcümə ədəbiyyatı; 2) Uşaqlar
ədəbiyyatı; 3) Şeirlər və nəsr əsərləri.
H
əmçinin, Azərbaycanda redaktor fəaliyyəti araşdırılarkən məlum olur
ki, İlyas Tapdıq ən məhsuldar redaktorlardan biridir və o, fəaliyyəti dövründə
çox sayda
əsərləri tərcümə etmiş və kitablar, kitabçalar şəklində çapdan
buraxmışdır. Onun “Gənclik” nəşriyyatında redaktor kimi işləməsi İlyas
Tapdığın peşəkar redaktora çevrilməsinə də güclü təsir göstərmişdir. Təkcə,
bel
ə bir faktı göstərə bilərik ki, 800-ə qədər şeir, hekayə və tərcümə kitablarını
redakt
ə etmişdir [8, 277-278].
M
əlumdur ki, 1960-cı illərdə “Gənclik” nəşriyyatı Azərbaycan Dövlət
N
əşriyyatı – “Azərnəşr”lə birləşir. Həmin illərdə İlyas Tapdıq Azərbaycan
Dövl
ət Nəşriyyatı – “Azərnəşr”də bir tanınmış redaktor kimi müxtəlif yazıçı
v
ə şairlərin əsərləri üzərində işləyib onları çapa hazırlayır. Məsələn: İbrahim
K
əbirli “Adsız adam” (Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1961), Xəlil Rza
“M
ənim günəşim” (Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1963), Hüseyn
Hüseynzad
ə “Torpaq eşqi” (Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1964), Məmməd
İbrahim “Anamdan yadigar nəğmələr: şeirlər və poema” (Azərbaycan Dövlət
N
əşriyyatı, 1966) və s.
73
“Az
ərnəşr”in redaktorlarının fəaliyyətindən, yaradıcı və gərgin
əməklərindən söhbət gedərkən “Azərnəşr”in lüğətlər və məlumat ədəbiyyatı
redaksiyasının müdiri fəl.e..dok.Vəli Məcidovun adını xüsusilə qeyd
etm
əliyik. O, redaksiya müdiri kimi nəşriyyatın fəaliyyətinə, kitab nəşrinə,
redakt
ə işinə, redaktorların fəaliyyətinə aid çox maraqlı məqalələr yazaraq
dövri m
ətbuat səhifələrində ardıcıl və sistemli şəkildə çıxış edirdi.
“Az
ərnəşr”in ən zəhmətkeş redaksiya müdirlərindən biri də Yaqub Hacıyev
olmuşdur. O, redaktor, redaksiya müdiri və nəhayət “Azərnəşr”in baş
redaktorunun müavini kimi v
əzifələrinə qədər yüksəlmişdir. O, tez-tez,
vaxtaşırı respublika mətbuatında nəşriyyatın fəaliyyətilə bağlı müxtəlif səpgili
m
əqalələrlə çıxış edirdi. “Ərzaq proqramı və kitab”, “Kənd zəhmətkeşləri
üçün” rubrikalarında onun çox sayda məqalələri “Kitablar aləmində”
jurnalında dərc edilmişdir.
1970-1980-ci ill
ərdə nəşriyyat öz fəaliyyətini daha da genişləndirmiş,
respublika n
əşriyyat sistemində aparıcı, əsas mövqeyə malik olmuşdur.
N
əşriyyatın kitab məhsulunun elmi səviyyəsinin, məzmununun,
t
ərtibatının yaxşı olmasına, dövrün tələblərinə cavab verməsinə kömək edən
redaksiyaların, redaksiya müdirlərinin rolunu da qeyd etmək lazımdır. Belə ki,
“Az
ərnəşr”də bir sıra böyük redaksiyalar və xüsusilə onların müdirləri:
İctimai-siyasi və hüquq ədəbiyyatı (redaksiya müdiri: Hürümüz Tağızadə);
D
ərsliklər və dərs vəsaiti (redaksiya müdiri: İsmayıl Zərgərli); Kənd təsərrüfatı
ədəbiyyatı (redaksiya müdiri: Yaqub Hacıyev); Elmi-kütləvi və tibb ədəbiyyatı
(redaksiya müdiri: İsmayıl Gözəlov); Neft sənayesi və texniki ədəbiyyat
(redaksiya müdiri: Tük
əzban Əliyeva); Fizika-riyaziyyat və kimya ədəbiyyatı
(r
edaksiya müdiri: Suğra Məmmədxanlı); Bədii ədəbiyyat (redaksiya müdiri:
M
əmməd Araz); Uşaq və gənclər ədəbiyyatı (redaksiya müdiri: Əzizə
Əhmədova); Musiqi və not ədəbiyyatı (redaksiya müdiri: Tofiq Bakıxanov);
B
ədii tərtibat (redaksiya müdiri: Əmir Hacıyev); Texniki tərtibat (redaksiya
müdiri: R
əhman Hüseynov); Korrektor şöbəsi (redaksiya müdiri: Gövhər
S
əfərəlibəyova); İstehsalat şöbəsi (redaksiya müdiri: Ağadadaş Quliyev) və b.
“Az
ərnəşr”in kitab məhsulunun nəşrə hazırlanmasında, nəşr edilib
yayılmasında, məzmunlu və elmi səviyyəsinin yüksək olmasında xidmətləri
diqq
ətəlayiqdir.
Müxt
əlif dövrlərdə “Azərnəşr”də öz işini sevən, bacarıqlı, dünyagörüşü
v
ə elmi səviyyəsi yüksək olan redaktorlardan aşağıdakıların fəaliyyəti təqdir
olunmalıdır: Əli Səbri, Cəfər Bağır, Ələkbər Ziyatay, Səlim Cəfərov, Səlim
Əhmədov, Siyavuş Məmmədzadə, Zəkiyyə Qiyasbəyli, Mirzə Müştaq,
M
əmməd İbrahim, Səkinə Hüseynova, Mehdi Mirkişiyev, Məleykə Quliyeva
v
ə b. Ümumiyyətlə, “Azərnəşr”də müxtəlif vəzifələrdə çalışan və kollektivin
hörm
ətini qazanan nəşriyyat işçilərindən söhbət gedərkən qocaman poliqrafçı
Saleh M
əmməd oğlu Salayevin fəaliyyətini xüsusilə qeyd etməliyik. Saleh
74
M
əmməd oğlu Salayev 65 illik ömrünün 40 ilini nəşriyyat və poliqrafiya işinə
h
əsr etmişdir. Saleh 1926-cı ildə “Azərnəşr”in mətbəəsində işə qəbul olunur.
O, burada hesabdar, kalkulyator v
ə sifariş şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışır.
G
ənc Saleh qısa vaxtda öz işgüzarlığı və bacarığına görə kollektiv arasında
d
ərin hörmət qazanır. Bir qədər sonra isə “Azərnəşr”də işləməyə dəvət edirlər.
65 yaşlı Saleh “Azərnəşr”in bədii tərtibat redaksiyasında işləyir. Saleh Böyük
V
ətən müharibəsi illərində arxa cəbhədə göstərdiyi əmək rəşadətinə görə SSRİ
Ali Soveti R
əyasət Heyətinin 1946-cı il 15 yanvar tarixli Fərmanına əsasən
“1941-1945-ci ill
ərdə Böyük Vətən müharibəsində fədakar əməyə görə”
medalı ilə və Azərbaycan SSR Nazirlər Seveti yanında Mətbuat Komitəsinin
1966-
cı il 20 may tarixli əmrinə görə “Fəxri fərmanla” təltif olunmuşdur [9,
51].
S
əlim Əhmədov Azərbaycanın kitabçılıq işində xüsusi yeri olan
tanınmış texniki redaktoru olmuşdur. O, ziyalı ailəsində tərbiyə almış, kiçik
yaşlarından kitaba olan böyük sevgisi onu məhz bu sahədə peşəkar texniki
redaktor olmağa sövq etmişdir [9, 309]. Səlim Əhmədov 1923-cü ildə Bakının
Balaxanı kəndində anadan olmuşdur. 1941-ci ilin aprel ayının 23-dən 26-lar
m
ətbəəsində (o zaman 26-lar mətbəəsi “Azərnəşr”in tərkibində idi) mürəttib
kimi
əmək fəaliyyətinə başlayır. Arxa cəbhədə müdafiə işlərində göstərdiyi
f
əallıqlarına görə Səlim Əhmədov 2 dəfə Respublika Ali Sovetinin Fəxri
F
ərmanı (1968, 1985), “Qafqazın müdafiəsi uğrunda”, 1941-1945-ci illərdə
Böyük V
ətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə”, 1941-45-ci illərdə Böyük
V
ətən müharibəsində qələbənin “Otuz illiyi”, “Qırx illiyi”, “Əlli illiyi”
yubileyi medalları ilə təltif olunmuşdur.
S
əlim Əhmədovun əmək fəaliyyətinin çox böyük hissəsi ictimai-siyasi
ədəbiyyatın, xüsusilə V.İ.Leninin əsərlərinin azərbaycanca nəşri ilə bağlı
olmuşdur. 1943-cü ildə V.İ.Leninin əsərlərinin IV nəşrinin birinci cildinin çapı
“Az
ərnəşr”ə həvalə olundu [9, 310].
Müdiriyy
ət tərəfindən nəşriyyata təqdim olunmuş çoxcildli əsəri
yığmağı Səlim Əhmədova tapşırdılar. Bu, böyük etimad idi! Əvvəl o, mürəttib
kimi kitabların yığılmasında iştirak etmişdir. 1951-ci ildə S.Əhmədovu
Höküm
ə Sultanovanın sərəncamı ilə mürəttiblikdən texniki redaktor vəzifəsinə
keçirirl
ər və həmin ildən V.İ.Lenin 45 cildlik külliyyatın texniki redaktoru
olur.
S.Ə.Əhmədov 1964-cü ildə əsas işilə yanaşı, (yəni “Azərnəşr”in
texniki redaktoru) “Göy
ərçin” (2005-ci ilə qədər), 1966-cı ildən isə “Kitablar
al
əmində” (1993-cü ilə qədər) jurnallarının texniki və bədii redaktoru
olmuşdur. “Göyərçin” jurnalının tərtibatında fəal iştirakına görə ona jurnalın
n
əşrə başlanmasının 10 illiyi münasibəti ilə respublika Ali Sovetinin Fəxri
F
ərmanı verilmişdir. Səlim Əhmədov 1967-ci ildə SSRİ “Mətbuat əlaçısı”
adına layıq görülmüşdür [9, 310-311]. Qeyd etmək lazımdır ki, Səlim
75
Əhmədovun texniki tərtibat verdiyi kitablar diplomlara layiq görülmüşdür. O
cüml
ədən M.P.Vaqifin “Əsərləri” (“Azərnəşr” - 1968), “Azərbaycan
Kommunist Partiyası Sov.İKP-nin qabaqcıl dəstəidir”, “Sovet Azərbaycanı
SSRİ xalqlarının qardaşlıq ailəsində” kitabları (“Azərnəşr” – 1980) məhz I
d
ərəcəli diplomlara layiq görülmüşdür [9, 311].
V.İ.Leninin “Azərnəşr”də 1970-ci ilin mart ayında külliyatın IV
n
əşrinin son cildi başa çatdı. Nəşriyyatın əməkdaşlarından M.Qasımov,
M.Quliyev, S.Əhmədov, S.Mirkişiyev S.Mirzəyeva, M.Muradova,
P.M
əşədiyeva Ə.Əliyeva yubiley nəşrlərinin vaxtında və keyfiyyətlə nəşrə
hazırlanması üçün səylə çalışmışdılar. Bununla bağlı “Azərnəşr”in bir qrup
n
əşriyyatçı və poliqrafçılarına fəxri adlar verildi. Həmin poliqrafçıların
sırasında Səlim Əhmədov da var idi. Beləliklə, 1970-ci ildə Səlim Əhmədov
“Əməkdar poliqrafçı” adına layiq görülür.
V.İ.Leninin seçilmiş əsərlərindən texniki tərtibat işinə başlayan Səlim
Əhmədov sonralar Karl Marksın, F.Engelsin Azərbaycan dilində çıxmış
əsərlərinin texniki redaktoru olmuşdur.
V.İ.Leninin əsərləri külliyyatının 55 cildliyinin (V nəşr) nəşrə
hazırlanmasında da Səlim Əhmədovun əməyi əvəzsizdir. Məhz bu 55 cildlik
tam
əsərlər külliyyatının nəşrə hazırlanmasında və buraxılmasında xüsusi
xidm
ətləri olan bir qrup işçiyə Azərbaycan SSR fəxri adlar verilir. Bu
n
əşriyyat işçiləri arasında Səlim Əhmədov da var idi [9, 312]. Səlim Əhmədov
partiya v
ə dövlət rəhbərlərinin bir çox əsərləri və çıxışlarının, Qurani-Kərimin
n
əşrinin maketinin, dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin 6 cildlik
əsərlər, dünya klassiklərindən L.Tolstoy, R.Taqor, T.Drayzer və başqalarının
əsərlər külliyyatlarının və s. əsərlərin texniki redaktoru olmuşdur.
S
əlim Əhmədov 1986-cı ildə “Əmək veteranı” [9, 314], habelə Mediya
mükafatı laureatı “Nailiyyət” diplomu (2001), ittifaq və respublika səviyyəli
müxt
əlif fəxri fərmanlarla təltif olunmuşdur. Texniki redaktə etdiyi kitablardan
bir çoxu Ümmumittifaq, Zaqafqaziya v
ə Respublika müsabiqələrində
diplomlara layiq görülmüşdür [9, 314]. Həmçinin, S.Əhmədovun redaktə
etdiyi kitablar arasında ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin bir sıra çıxış və
m
əruzələri, əsərləri, habelə onunla bağlı “Qəsd”, “Biz öz yurdumuza
qayıdacağıq”, “Heydər Əliyev çörəyi”, mərhum akademik Həsən Əliyevin,
akademik Z
ərifə Əliyevanın əsərləri, tanınmış naşir və ziyalı Əjdər
Xanbabayevin r
əhbərliyi ilə 1990-cı ilin yanvarında gizli çapdan çıxmış “Qara
Yanvar” kitabı və s. vardır.
1984-cü ild
ən respublika əhəmiyyətli fərdi təqaüdçü S.Əhmədov 1992-
ci ild
ən “Ümumittifaq Günahsız Qurbanlar Assosiasiyası” Azərbaycan
Şöbəsinin üzvüdür.
“Az
ərnəşr”də çap edilən kitabların gözəl olmasına, yayılmasına təsir
göst
ərən əsas vasitələrdən biri bədii redaktorların, rəssamların seçilməsi,
76
düzgün yerl
əşdirilməsi ilə əlaqədardır. Bu mənada “Azərnəşr”in müxtəlif
dövrl
ərdəki fəaliyyətində xüsusi fərqlənən tanınmış rəssamlar: Əmir Hacıyev
(xalq r
əssamı), Oqtay Sadıqzadə (xalq rəssamı), Elmira Şahtaxtinskaya (xalq
r
əssamı), Rəşid Əmirov, Yusif Ağayev və b.; bədii tərtibat redaktorlarından:
M
əmmədhəsən Quliyev, Muxtar Aslanov, Mikayıl Qasımov, Nəriman Nəsirov
v
ə b.; texniki tərtibat redaktorlarından: Rəhman Hüseynov, Məmməd
Zeynalzad
ə, Əhməd Səlim, Məzahir Balakişiyev, Böyükxanım Qurbanova,
Solmaz Mirkişiyeva, Bağırova Sima və b. əməyi təqdirəlayiqdir.
Kit
abın səhvsiz çapdan buraxılmasında korrektor əməyi xüsusi qeyd
olunmalıdır. “Azərnəşr”də öz qabiliyyətləri, bacarıqları, yüksək elmi
s
əviyyələri ilə kollektivin rəğbətini qazanmış redaktorların fəaliyyətini də
qeyd etm
ək yerinə düşər: Gövhər Səfərəlibəyova, Mahmur Muradova, Elmira
Qulam qızı, Məşədiyeva Bikəxanım, Hüsniyyə Mircəfərova, Fərəcullayeva
Böyükxanım, Fatma Nuriyeva, Əsəd Ağayev, Validə Musayeva, Böyükxanım
Zeynalova v
ə b.
“Az
ərnəşr”in redaktorlarının, redaksiya müdirlərinin böyük əksəriyyəti
re
daksiyalarına uyğun materiallarla “Azərnəşr”in çapdan buraxdığı kitabların
t
əbliği və yayılmasında fəal iştirak edirdilər. Bu mənada “Azərnəşr”in Baş
redaktoru Sabir Tarverdiyevin, “Az
ərnəşr”in İstehsalat-texniki ədəbiyyat
redaksiyasının müdiri T.Əliyevanın “Azərnəşr”in kənd təsərrüfatı ədəbiyyatı
redaksiyasının böyük redaktoru Q.Fərəcovun, “Azərnəşr”in uşaq və gənclər
ədəbiyyatı redaksiyasının müdiri E.İbrahimovun fəaliyyətləri də nəşriyyatın
tarixind
ə dərin izlər buraxmışdır. Bu redaktorlar, redaksiya müdirləri daim
“Az
ərnəşr”də çap olunan kitabların məzmun, dil-üslub, bədii texniki tərtibat
baxımından yüksək səviyyədə buraxılmasına səy göstərirdilər. Bu məqsədlə
d
ə, onların dövri mətbuatda məqalələri dərc edilirdi. Qeyd etdiyimiz kimi,
m
əqalələr kitabların məzmununa, mövzusuna, redaktə xüsusiyyətlərinə,
t
ərtibat və dil-üslub məsələlərinə həsr edilirdi. Araşdırmalar göstərir ki,
“Az
ərnəşr”in aktual mövzularda kitab nəşrinə xüsusi diqqət yetirirdi.
“Az
ərnəşr”in İstehsalat-texniki ədəbiyyat redaksiyasının müdiri T.Əliyevanın
v
ə “Azərnəşr”in Kənd təsərrüfatı ədəbiyyatı redaksiyasının böyük redaktoru
Q.F
ərəcovun “Kitablar aləmində” jurnalının 1966-cı il 4-cü sayında (səh. 45-
47) “Əmək məhsuldarlığı mühüm mövzudur” başlıqlı yazıda bu istiqamətdə
“Az
ərnəşr”in çap etdiyi bir sıra nəşrlər haqqında maraqlı və əhəmiyyətli
t
əhlillər verirlər.
B
ədii ədəbiyyat, ədəbi tənqid: ədəbiyyatşünaslıq, sənətşünaslıq, musiqi
t
ənqidi və təsviri sənət kitablarının nəşri sahəsində 1980-ci ildə ən yaxşı
redaktor işi üzrə müsabiqəyə yekun vurulmuşdur. Müsabiqədə iştirak edən 9
m
ərkəzi, 19 respublika nəşriyyatının 70-ə qədər redaktor işi nəzərdən
keçirilmiş və 10 əsərin redaktoru “1981-ci il SSRİ XTNS-nin iştirakçısı”
şəhadətnaməsi ilə mükafatlandırılmışdır. Mükafatlnadırılanlar arasında
77
Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatının redaktoru Tarıyel Cahangirov da vardır.
Tarıyel Cahangirova mükafat Azərbaycan SSR-in 60 illiyi ilə əlaqədar nəşr
olunmuş “Al bayraqlı respublikam mənim” oçerklər almanaxının
hazırlanmasına və redaktəsinə görə verilmişdir. Həmçinin 1980-ci ildə nəşr
olunan S.G
əncəlinin “Qızıl qələm” mükafatına layiq görülmüş “Azadlıq
yollarında” kitabının da redaktoru T.Cahangirov olmuşdur.
“Az
ərnəşr”də çox saylı korrektorlar işləmiş və hər biri özünəlayiq yer
tutmuşdur. Əlbəttə, korrektorlar nəşriyyatda buraxılan kitabların səhvsiz
olmasına xüsusi əmək sərf edirlər və öz əməkləri ilə Azərbaycan kitabının
n
əşrini yaxşılaşdırır, kollektivin hörmətini qazanırlar. Belə tanınmış, sevilən,
hörm
ət edilən korrektorlardan biri də Münəvvər Gülüşova hesab edilir. O, 21
ildir ki, “Az
ərnəşr”də işləyir. O, ixtisasca jurnalist olsa da, nəşriyyat işçisi,
korrektor kimi daha çox tanınmışdır. Yetişdirmələri olan R.Qarayeva,
G.M
əmmədova, G.Novruzova, A.Bağırova da qabaqcıldırlar. Partiya və
hökum
ətimiz “Azərnəşr”in korrektoru M.Gülüşovanın əməyini yüksək
qiym
ətləndirmişdir. O, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin,
Respublika Dövl
ətnəşrkomunun Fəxri fərmanları ilə təltif edilmiş, “Sosializm
yarışının qalibi” döş nişanı, qiymətli hədiyyələr və pul mükafatlarına layiq
görülmüşdür [10, 71-73].
Müst
əqillik illərinə nəzər salsaq bu işdə hal-hazırda direktor
v
əzifəsində çalışan Mustafazadə Azər Abdulla oğlu, baş redaktor Ağalarov
Əlövsət İbrahim oğlunun, direktor müavini Qasımov Mirqalim Mirabdulla
oğlunun, xidmətləri xüsusilə qeyd olunmalıdır.
Hal-
hazırda 20-30 ildən çox nəşriyyatda işləyən Hüseynova
Aynaxanım Əliağa qızının (redaktor) – 1974-cü ildə korrektor vəzifəsinə təyin
olunub. 1988-ci ild
ə “İstehsalat” şöbəsində çalışıb. Sonaralar isə Bədii şöbə
yaranır və A.Ə.Hüseynova həmin şöbədə redaktor kimi çalışmağa başlayıb.
Hal-
hazırda “Azərnəşr”də Kadrlar şöbəsinin müdiridir; Nəcəfova Zoya
Qurban qızı (texniki redaktor) – 1982-ci ildən bu günə kimi “Azərnəşr”də
texniki redaktor v
əzifəsini icra edir; İslam Sadıq Hüseyn oğlu (redaktor);
Aslanova Sevinc Aslan qızı – 1978-ci ildən korrektor, sonralar İstehsalat
şöbəsində və nəhayət hal-hazırda nəşriyyatın redaktorudur; Fərəcov Etibar
Zülfüqar oğlu (redaktor) – 1990-cı ildən bu günə kimi “Siyasi ədəbiyyat”
şəbəsində redaktordur, Orucov Məhəbbət Bilal oğlu (kompüter operatoru) –
1999-cu ild
ən bu günə kimi nəşriyyatın kompüter proqramistidir; Kərimova
Ramil
ə İsrail qızı – 2005-ci ildən bu günə kimi kompüter operatorudur;
Süleymanova V
əfa Vaqif qızı – 2009-cu ildən “Azərnəşr”də kompüter
opiratoru v
əzifəsində çalışır; Məmmədova Lətifə Musa qızı (redaktor) – 1992-
ci ilin sonlarından “Azərnəşr”də çalışır. Əvvəlcə altı ay korrektura şöbəsində
çalışıb sonralar isə “Sifariş ədəbiyyatı” (1992-ci ildə yaranıb) şöbəsində
redaktor v
əzifəsinə keçib; Məmmədyarova Elmira Kamil qızı (redaktor) –
78
1978-ci ild
ən “Siyasi ədəbiyyat” və “Tarix” redaksiyalarının redaktoru təyin
edilib; Aslanova Sevinc Aslan qızı (redaktor) - əməyini xüsusilə qeyd etmək
lazımdır [11, 35].
Ağalarov Əlövsət İbrahim oğlu 1954-cü ildə Kəlbəcər rayonunun
Quzeyçirkin k
əndində anadan olub. Qılınclı kənd orta məktəbini bitirib. Hərbi
xidm
əti başa vurduqdan sonra, 1976-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin
Filologiya fakült
əsinə daxil olub. Əla oxuduğuna və xüsusi istedadını nəzərə
alaraq 1979-cu ild
ə Leninqrad Universitetinin Jurnalistika Fakültəsinə
gönd
ərilib. Təhsilini həmin ali məktəbdə davam etdirən Əlövsət Ağalarov
1981-ci ild
ə Leninqrad Universitetini bitirərək Jurnalist ixtisasına yiyələnib.
T
əyinatla Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatına göndərilib. Əməksevərliyi, yüksək
savadı və bacarığı hesabına respublikanın ən böyük nəşriyyatında
“Az
ərnəşr”də kiçik redaktorluqdan baş redaktor vəzifəsinəcən yüksəlib. O, bir
neç
ə sanballı tərcümə kitabının, yüzlərlə elmi, publisistik məqalənin müəllifi,
onlarla kitabın tərtibatçısıdır [11, 34-35].
Hal-
hazırda “Azərnəşr”də direktor müavini vəzifəsində çalışan
Qasımov Mirqalib Mirabdulla oğlu 1959-cu il 29 mart Quba rayonunun Gədik
k
əndi doğulub. Bakıda Azərbaycan Dövlət Neft və Kimya İnstitutunun
Maşınqayırmanın iqtisadiyyatı və sənayenin təşkili fakültəsini (1980-1985-ci
ill
ərdə) bitirib. Daha sonra 1986-1990-cı ildə Moskva Poliqrafiya İnstitutunun
Müh
əndis texnoloq ixtisası üzrə təhsil alıb. 1981-ci ildən 1993-cü ilə qədər
Az
ərbaycan Dövlət Mətbuat və İnformasiya Komitəsinin nəzdində olan 26
Bakı komissarı adına mətbəədə (fəhlə, usta, cild sexində texnoloq, cild sexinin
r
əisi, iqtisadiyyat şöbəsinin rəisi və kommersiya işləri üzrə direktor müavini)
çalışmışdır. 1993-cü ilin iyul ayından Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı –
“Az
ərnəşr”də əvvəlcə istehsalat şöbəsinin rəisi, sonralar isə direktor müavini
v
əzifəsinə təyin edilir [11, 35].
Fikrimizi ümumil
əşdirərək qeyd edə bilərik ki, Azərbaycan Dövlət
N
əşriyyatı yarandığı ildən (1920) bu günə kimi universal fəaliyyət göstərir.
Burada işıq üzü görən hər bir kitabın (çap məhsulunun) üzərində redaktor
əməyi, başqa sözlə desək redaktor zəhməti vardır. Yüksək keyfiyyətli kitab
çap etm
ək əsasən müəllif, tərcüməçi, redaktor və rəyçilər kollektivindən
asılıdır. “Azərnəşr” daim öz ətrafına görkəmli alimlər, ziyalılar, mütəxəssislər,
k
ənd təsərrüfatı yenilikçiləri, kənd təsərrüfatı sahəsində çalışan ixtisaslı
jurnalistl
ər, tərcüməçilər, rəy yazanlar, ən başlıcası isə geniş oxucu kütləsi cəlb
ed
ə bilmişdir.
ƏDƏBİYYAT
1. M
əmmədova R. Kitablar burada doğulur // Azərbaycan qadını jur., 1967. -№9. –S.23
2. M
əcidov V. Zəhmətkeş redaktor // Kitablar aləmində jur., 1982. -№4. –s.22-23
3. Mehdiyeva H. Kitablarda qalan izl
ərt // Kitablar aləmində jur., 1982. -№1. –s.33-34
79
4.
Əliyev E. Müəllif, rəyçi, nəşriyyat // Kitablar aləmində jur., 1982. -№3. –s.23
5.
Əlibəyov C. Görən göz və döyünən qəlb // Kitablar aləmində jur., 1986. -№4. –s.2-3
6.
Abdullayev A. İqtisadçı və ərzaq proqramı // Kitablar aləmində jur., 1986. -№2. –s.3-4
7. Oruc
əli H. “Azərnəşr” ongünlüyə necə hazırlaşır //Ədəbiyyat və incəsənət qəz., 1959, 7
fevral
8.
Abasova L. İlyas Tapdıq redaktor kimi // Dil və Ədəbiyyat: beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal,
2010. -
№1 (72). –s.276-278
9. Abasova L. S
əlim Əhmədov – Texniki redaktor kimi //Kitabşünaslıq və nəşriyyat işi: elmi-
n
əzəri və təcrübi jurnal, 2009. -№1 (5). –s.84-88.
10. Abdullayev A. S
ənətinin vurğunu // Kitablar aləmində jur., 1981. -№1. –s.71-73
11. Abasova L. Az
ərbaycan Dövlət Nəşriyyatı – “Azərnəşr” bu gün //Kitabşünaslıq və
n
əşriyyat işi: elmi-nəzəri və təcrübi jurnal, 2012. -№2. –s.23-37.
Л.АБАСОВА
ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ РЕДАКТОРОВ "АЗЕРНЕШРА" В ФОРМИРОВАНИИ
И РАЗВИТИИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ КНИГИ
РЕЗЮМЕ
В статье изучается деятельность редакторов, в разные годы трудившихся и
внесших большой вклад в работу Азербайджанского Государственного Издательства.
Также в статье на основе фактов были проанализированы государственные награды
редакторов, долгое время работавших в "Азернешре" и имевших большую заслугу в
формировании Азербайджанской книги. На основе анализа определенного периода
стало ясно,что редакторы "Азернешра",которые имели большой труд в издании каждой
книги, являлись известными просветителями.
L.ABASOVA
THE ACTIVITY OF THE EDITORS AT “AZERNASHR” IN FORMATION
AND DEVELOPMENT OF AZERBAIJANI BOOK
SUMMARY
The activity of the editors who worked for the Azerbaijan State Publishing House
throughout different years and contributed a lot to its work was studied in the article. The
rewarding of the editors by the state who had a significant role in formation of Azerbaijani
book and worked at “Azernashr” for many years is also studied based on facts. It was made
identified through the research carried out on the particular period that the editors at
“Azernashr” are well-known intellectuals who made significant efforts in release of every
single book by “Azernashr”.
Dostları ilə paylaş: |