Mavzu: ovqat hazm qilish tizimi
Yüklə 469,39 Kb. Pdf görüntüsü
|
1 2
4-ma\'ruza- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanch so’z va iboralar
| 4-ma’ruza MAVZU: OVQAT HAZM QILISH TIZIMI. Reja: 1. Baliqlarning og’iz tuzilishi. 2.Baliqlarning jag’larining tuzilishi. 3. Halqum, oshqozon, ichaklar tuzilishi. 4. Jigar, o’t pufagining tuzilishi va vazifalari. Tayanch so’z va iboralar: og’iz, jag’, tish, ostki og’iz, ustki og’iz, old og’iz, halqum, oshqozon, ichak, anal teshigi, Baliqlarning ovqat tutadigan birdan bir a’zosi og’zidir. Ularning yemishi turli- tuman bo’lganidan og’iz va tishlarining tuzilishi ham har xil. Tish baliqlarda o’ljani tutish, maydalash, uzib olish kabi vazifalarni bajaradi, yemishi qandayligiga qarab ba’zi baliqlarning faqat jag’laridagina emas, balki til, tanglay va halqumida ham tishlari bo’ladi. Masalan, karpsimonlarning tishi jag’ida emas, balki ko’rinishi o’zgargan oxirgi jabra yoyiga o’rnashgan. Bu tishlar qattiq yemishlarni, hatto molluskalarning kosalarini ham maydalay oladi. Og’izning o’rnashgan joyi va tuzilishi baliqning yemishiga va uni qanday tutishiga bog’liq. Parrik kabi yemishni pastdan tutib yeydigan va og’iz bo’shlig’ining ostiga o’rnashgan baliqlar og’zi ostki og’iz deb ataladi (akulalar, lappakbaliqlar bundan mustasno, chunki ularning og’zi boshining ostida bo’lishi ovqatlanish xarakteriga bog’liq emas, balki ustki jag’ining tepasidagi cho’zinchoq qazg’ich burniga - rostrumga bog’liq). Zog’orabaliq, olabug’ a kabilar ro’parasidan chiqqan ovqatni tutib yeyishi sababli og’zi boshining oldiga o’rnashgan bo’ladi. Bunday baliqlarning og’zi old og’iz deb ataladi. Tarashabaliq, munajjimbaliq, qizilqanot kabi yemishini tepadan tutib yeydigan baliqlarning og’zi yuqoriga qaragan bo’lgani sababli tepa og’iz deb ataladi. Qanday ovqatlanishiga qarab baliqlarning pastki, ustki jag’lari va lablarining tuzilishi ham turlicha bo’ladi. Ba’zi laqqasimon baliqlarning og’zi chambarak shaklda bo’lib, suvdagi biron narsaga yopishib olishga moslashgan. Boshqa baliqlar, chunonchi, labbaliqning qalin labi ovqat tutish, tosh va o’simliklarga yopishib qolgan suvo’tlarni qirib olish vazifasini bajaradi. Cho’rtan kabi yirtqich baliqlarning og’zi esa ovqatni tutib olishga moslashgan. Shuning uchun ham ularning og’zi katta, jag’larida, dimog’, tanglay suyaklarida yirik va o’tkir tishlari bor, jabra panjaralari (tichinkalari) ham qisqa. Dengiz ninasi, oqcha kabi baliqlarning og’izlari so’ruvchan bo’ladi, shuning uchun ularning og’zi nay shaklida tuzilgan, tishlari yo’q. So’ruvchan og’izli baliqlar suv ostidagi umurtqasiz jonivorlar bilan ovqatlanadi. Savatbaliq, lappakbaliq kabilarning og’zi tumshuqqa o’xshash, tishlari lavha shakl bo’lib, molluska va marjon kabi jonivorlarning toshdek qattiq kosalarini g’ajib, maydalashga yaxshi moslashgan. Seldlar va ba’zi karpsimonlar kabi planktonxo’r baliqlarning og’izlari katta, lekin tortiluvchan emas, tishlari mayda, uzun va yaxshi rivojlangan yoki butunlay bo’lmaydi, jabra panjaralari filtr vazifasini bajaradi. Oq amur, xramulya, tog’ayog’iz ‘simlikxo’r baliqlarning og’zi boshining ostiga o’rnashgan, ko’pincha tishlari bo’lmaydi, pastki labi xuddi pichoqdek o’tkir, goho usti shox modda bilan qoplangan bo’ladi. Baliqlar og’zining bu asosiy shakllaridan tashqari yana bir qancha oraliq shakllari yoki hayot kechirish tarziga qarab boshqacha tuzilganlari ham uchraydi. Yüklə 469,39 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2