Mavzu: testlarning klassifikatsiyasi reja psixologik testlar va ularning klassifikatsiyasi

Mavzu: testlarning klassifikatsiyasi reja psixologik testlar va ularning klassifikatsiyasi

Mavzu: Psixodiagnostika metodlari

Mavzu:TESTLARNING KLASSIFIKATSIYASI

REJA

1.Psixologik testlar va ularning klassifikatsiyasi.

2.So‘rovnomalar. So‘rovnoma klassifikatsiyasi.

 

Akimova M.K.,Gurevich K.M. bo`yicha:

• Psixodiagnostik

  
  

• metodika

  
  

• turlari
  

• Formallashgan
  

• metodikalar

  
  

• Kam formallashgan

  
  

• metodikalar

  
  

Formallashgan metodika – aniq shakldagi qoidalarga qat`iy amal qilishni talab qiluvchi metodikalar.

Kam formallashgan metodikalar – bu qo`llashning qat`iy, aniq qoidalariga ega bo`lmagan metodikalar bo`lib, ko`proq psixodiagnostning psixik intuitciyasi va kasbiy tajribasiga bog`liq metodikalar.

• Formallashgan

  
  

• metodikalar

  
  

• Testlar
  

• So`rovnomalar
  

• Proektiv

  
  

• texnika
  

• metodikalari
  

• Psixofiziologik

  
  

• metodikalar

  
  

• Kam
  

• formallashgan
  

• metodikalar

  
  

• Kuzatish

  
  

• Suhbat
  

• Faoliyat
  

• mahsulinii

  
  

• tahlil qilish

  
  

L.F.Burlachuk bo’yicha

• Psixologik tadqiqot

  
  

• metodlari

  
  

• Tadqiqotchilik

  
  

• metodlari

  
  

• Diagnostik

  
  

• metodlar

  
  

• Ob`ektiv

  
  

• yondashuv

  
  

• Noeksperimental

  
  

• (tavsifiy)

  
  

• Eksperimental

  
  

• Sub`ektiv

  
  

• yondashuv

  
  

• Proektiv

  
  

• yondashuv

  
  

• Psixodiagnostik

  
  

• metodlar

  
  

• Ob`ektiv

  
  

• yondashuv

  
  

• Sub`ektiv

  
  

• yondashuv

  
  

• Proektiv

  
  

• yondashuv

  
  

• 1.Intellekt testlari

  
  

• 2.Maxsus qobiliyat

  
  

• testlari

  
  

• 3.Shaxs testlari

  
  

• 4.Muvaffaqiyat testlari

  
  

• 1.Shaxs so`rovnovalari

  
  

• 2.Psixik holatlar va

  
  

• kayfiytnio`rganish

  
  

• so`rovnomalari

  
  

• 3.Anketa so`rovnovalari

  
  
• 
  

• 1.Motor-ekspressiv

  
  

• 2.Pertcepchiv-strukturaviy

  
  

• 3.Appertcepctiv-dinamik

  
  

Test – standartlashtirilgan, faollikni talab

Test – standartlashtirilgan, faollikni talab

etuvchi, vaqt jihatdan chegaralan-

gan holda bajariladigan topshiriq-

lar bo`lib, uning natijasi miqdor

va sifat jihatdan baholanib, shaxs-

individual-psixologik xususiyat-

larini aniqlash imkonini beruvchi

metod (L.F.Burlachuk).

So`rovnovalar – savol va mulohaza-

• So`rovnovalar – savol va mulohaza-

  
  

• lar tarzida berilgan

  
  

• topshiriqlarga tek-

  
  

• shiriluvchidan ma`-

  
  

• lumot olishga

  
  

• qaratilgan psixo-

  
  

• diagnostik meto-

  
  

• dikalar guruhidir.

  
  

Shaxs so`rovnomalari –

bu shaxsning alohida xususiyatlarini aniqlash va baholash uchun qo`llaniladigan metodik vositalar majmuidir.

Ushbu metodning nazariy asosi – introspektcionizm hisoblanadi.
So`rovnoma metodi 1-bo`lib F.Galton tomonidan shaxs sifatlarini emas, balki insonning bilish sohasini baholash uchun qo`llanilgan(ko`rish idroki, aqliy obraz).
XIX asr oxirlarida ushbu metod yordamida xotira (Bine,E.Kurt`e), umumiy tushunchalar (T.Ribo), ichki nutq (O.Sen-Pol) tadqiq qilingan.
Shaxs so`rovnomalaridan biri amerikalik psixolog R.Vudvorts tomonidan 1919 yilda ishlab chiqilgan “Shaxs haqidagi ma`lumotlar blanki” dir.
Ushbu so`rovnoma harbiy xizmatchilarning nevrotik simptomatikasini aniqlash va ularni xizmatchilar safidan chiqarish uchun mo`ljallangan.

• Akimova M.K. va Gurevich K.M. bo`yicha shaxs so`rovnomalarini quyidagicha tasniflash mumkin:

  
  

Tipologik so`rovnomalar (MMPI,X.Shmishek xarakter aktcentuatciyasi tiplarini aniqlash)

Shaxs xususiyatlarini aniqlash so`rovnomalari(R.B.Kettel )

Motivlarni aniqlash so`rovnomalari
Qiziqishlarni aniqlash so`rovnomalari
Qadriyatlarni aniqlash so`rovnomalari
Ustanovkalarni aniqlash so`rovnomalari
MMPI – (Minnesota Multiphasik Personality Inventory) Minnesot ko`p omilli shaxs so`rovnomasi 1941 yilda S.Xetuey va Dj.Makkinli tomonidan ishlab chiqilgan.
Ushbu so`rovnoma norma va patologiyani aniqlash uchun mo`ljallangan.
16 dan 55 yoshgacha bo`lgan 700 nafar sinaluvchilarda standartlashtirilgan.
550 ta tasdiqdan iborat bo`lib, ularga “to`g`ri”,”noto`g`ri”,”aytish qiyin” tarzida javob berish so`raladi.
10 ta asosiy va yana 3 ta nazorat shkalasidan iborat.
1.Ipoxondriya shkalasi (sog`ligiga haddan ortiq etibor qaratish)
2.Depressiya shkalasi (ta`sirchanlik,o`zidan qoniqmaslik).
3.Isteriya shalasi (namoyishkoronalik).
4.Psixopatiya shkalsi (ijtimoiy dezadaptatciya,o`zini tutolmaslik, agressivlik,ta`sirchanlik).
5.Erkaklik va ayollik shkalasi (ayollik yoki erkaklik roli bilan identefikatciya).
6.Paranoyallik shkalasi (egoizm,o`zidan mamnunlik)
7.Psixoasteniya shkalasi(xavotirli, shubhali,o`z kuchlariga ishonmaslik).
8.Shizoidlikni aniqash shkalasi(autistik tip).
9.Gipomaniya shkalasi(sababsiz ko`tarinki kayfiyatda bo`lish,faollik,g`ayratlilk)
10.Ijtimoiy introversiya shkalasi(munosabatlarda tortinish, uyalish)
X.Shmishekning aktcentuatciya tiplarini diagnostika qilishga mo`ljallangan metodika.
K.Leongardning xarakter aktcentuatciyasi kontceptciyasi asosida yaratilgan. Bunda 10 ta tip ajratib ko`rsatiladi :

• boshqalarning diqqat markazida bo`lish

  
  

Namoyishkorona tip

• Haddan ortiq tartiblilik,qat`iyatsizlik,ehtiyotkorlik,o`zgarishlarga noqobillik

  
  

Pedantik tip

• Kuchli barqaror affekt,emotcional kechinmalarni uzoq saqlanishi

  
  

Qotib qoluvchi tip

• Impulsivlik

  
  

Qo`zg`aluvchan tip

• Doimo ko`tarinki kayfiyatning ustuvorligi

  
  

Gipertim tip

• Gipertimning aksi,hayotning achchiq, qora tomonlariga etiborlilik,passivlik

  
  

Distim tip

• Omadsizliklardan cho`chish,kuchli xavotirlanish, tortinchoalik, o`z kuchlariga ishonmaslik

  
  

Xavotirli tip

• Gipertim va distim holatlarni doimiy almashinib turishi

  
  

Ciklotim tip

• Quvonchli holatlarga va qayg`uga kuchli reaktciya ko`rsatish, haddan ortiq ta`sirchanlik

  
  

Ekzaltir tip

• Yumshoq ko`ngillilik, dilkashlik,yuqori empatiya, yig`loqilik

  
  

Emotiv tip

Proektiv texnikalar

• Proektiv texnikalar

  
  

Ushbu metodikalar asosi so`zli assotcialar metodi hisoblanadi

So`zli assotciyalar metodi F.Galton nomi bilan bog`langan.

Assotcionizmdan tashqari bu metodlarning asosi psixoanalizga borib taqaladi.
Psixoanalizning asosiy tushunchasi ongsizlikdir.
Dastavval,bu tushuncha shaxsning yashirin harakatlantiruvchi kuchi , organizmning yashirin tubidan harakat qiluvchi motiv deb qaralgan. Aql ongsizlikka nisbatan yashirin mexanizm bo`lib xizmat qiladi.
Ongsizlik sohasiga kirish, undagi yasharin tendentciyalarni tushunish uchun eksperiment davomida ongni o`ziga xos topshiriqlarni hal qilishga qaratish lozim bo`lgan. Bu esa shaxsda ongsizlikni ihtiyorsiz tarzda namoyon qilish imkonini yaratgan. Aynan mana shunday topshiriqlar proektiv metodikalarga kiritilgan.
http://fayllar.org
http://fayllar.org