O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND IQTISODIYOT VA SERVIS INSTITUTI
«Xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

I.S.Tuxliyev

«T U R I Z M A S O S L A R I»

fanidan o‘quv qo‘llanma


O‘quv qo‘llanma Davlat granti OT-7F-130 «Turizm xizmatlar bozorining ijtimoiy-iqtisodiy mexanizmini modernizatsiyalash» nomli fundamental loyihaning ish rejasi asosida qayta ishlangan va to‘ldirilgan, uchinchi nashri.

SAMARQAND – 2010

UDK 338.48(075.8)

I.S. Tuxliyev, R.Hayitboyev, N.E.Ibodullayev, R.S.Amriddinova

Turizm asoslari: O‘quv qo‘llanma – S.: SamISI, 2010- 247 b.

O‘quv qo‘llanmada turizmga oid fanlarni o‘qitishda va amaliyotda zarur bo‘lgan tushuncha va atamalar hamda turizmning iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy va ijtimoiy ahamiyati yoritib berilgan. Shuningdek o‘quv qo‘llanmada turizm xizmatlarining tasniflanishi, turlari, turizm industriyasi va resurslari, turizm xizmatlari va mahsulotlari hamda O‘zbekistonda turizm to‘g‘risidagi Davlat siyosati, xalqaro turizmning rivojlanishi va turizm sohasini rejalashtirish kabi murakkab mavzular ravon tilda ifodalangan.

O‘quv qo‘llanma Institut o‘quv-uslubiy kengashda tasdiqlangan bo‘lib, oliy o‘quv yurtlarining turizm operatorlik xizmatini tashkillashtirish, turizm menejmenti, marketingi, va turizm servis sohasi yo‘nalishlarida tahsil olayotgan talabalarga va magistr, aspirantlarga mo‘ljallangan. Undan turizm kasb-hunar kollejlari o‘qituvchilari va turizm sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan mutaxassislar ham foydalanishi mumkin.
Taqrizchilar: i.f.d., professor M.Q. Pardayev

i.f.n., dotsent O.X. Hamidov

Kompyuterda sahifalovchi Abdunazarova N.

• 
  Samarqand iqtisodiyot va servis instituti, 2010 yil.
  

MUNDARIJA

	Kirish ……………………………………………………..........	7
I. BOB. «Turizm asoslari» kursining maqsad va vazifalari..................		8
	1.1. «Turizm asoslari» kursining maqsad va vazifalari…………	8
	1.2.O‘zbekistonda turizmning mohiyati…………………….......	9
	1.3. Kursning boshqa bilimlar tizimida tutgan o‘rni……………	15
II. BOB Sayohat va sayohatchi, turist haqidagi tushunchalar………….		20
	2.1.Ilk sayohatchilar va sayohatlar tarixi……………….............	20
	2.2. Markaziy Osiyo mintaqasi sayohatchilari …………………	22
	2.3.Turizm tushunchasi va uning shakllanish tarixi…................	24
	2.4.Sayohatlarning moddiy ta’minlash jihatlari………………...	25
III. BOB Turizm xizmatlarining tasniflanishi va xususiyatlari…………		29
	3.1. Turizm sohasining tasniflanishi…………………................	29
	3.2. Turistlik xizmatlarning xususiyatlari………………………	35
	3.3. Turistlik xizmatlarning «To‘rtta S» bilan ifodalanishi …….	35
IV. BOB Turizm industriyasi…………………………………….............		39
	4.1.Turizmni industriyasini tashkil qilish ………………………	39
	4.2 Turoperator va turagentliklar……………………………….	40
	4.3 Transport va mehmonxona xo‘jaligi………………………..	41
	4.4 Ovqatlanish xo‘jaligi………………………………………..	45
V.BOB Turizm turlari va asosiy ko‘rinishlari………..........................		50
	5.1.Aktiv va passiv turizm turlarining xususiyatlari....................	50
	5.2. Harakatlarning turlariga nisbatan turizm marshrutlarning tasnifi……………………………….....................................	51
	5.3. Turizm turlarining ko‘rinishlari…………………................	53
	5.4. Qishloq turizmining rivojlanishi…………………………..	56
	5.5. Klubli dam olishni egallash tizimi va uning turlari………...	59
VI.BOB Turizmni rivojlantirishda turlarni shakllantirish texnologi-yasi …………………………………………….……………….		62
	Turistlik xizmatlarni loyihalashtirish…………....................	62
	Xizmat ko‘rsatish dasturini yaratish……………………….	64
	6.3. Turmahsulotni hisoblash jarayoni…………………………	65
	6.4. Turistlik marshrutini ishlab chiqish bosqichlari……………	68
	6.5. Turistlik sayohatning yo‘llanmasi va texnologik haritasini tuzish……………………………………………………....	69
	6.6. Turistlik korxonaning yuklama grafigi va marshrutini tuzish ………………………………………........................	71
VII. BOB Turizm resurslari……………………………………….…...		74
	7.1. Turizm resurslari tushunchasi……………………………...	74
	7.2. Tabiiy turistlik resurslar……………………….………..….	75
	7.3. Madaniy – tarixiy resurslar……………………...................	76
	7.4. Ijtimoiy – iqtisodiy resurslar……………………………….	77
	7.5. Turistlik axborot resurslari…………………………………	78
	7.6. Turistlik hududlar va turistlik akvatoriya…………..............	79
VIII. BOB Turizm xizmatlari va mahsulotlari……………………........		84
	8.1. Turistlik xizmatlar haqida tushuncha………………............	84
	8.2. Turistlik mahsulotlar haqida tushuncha……………………	86
	8.3. Jozibador turistlik mahsulot yaratish……………….............	88
	8.4. Xizmat ko‘rsatish klasslari va paketi…………………........	90
IX.BOB O‘zbekiston Respublikasining turizm to‘g‘risidagi Davlat siyosati……………………………………………..................		98
	9.1. Davlatning turizm sohasidagi siyosati…………………...…	98
	9.2. Davlatning turizm siyosatini amalga oshirish mexanizmi…	99
	9.3. Turizm faolliyatining davlat tomonidan tartibga solishning asosiy maqsadlari…………………………………………..	101
	9.4.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va Respublika Vazirlar Mahkamasining turizm sohasiga oid farmon va qarorlari….	103
X BOB O‘zbekistonning tarixiy shaharlari turistlik ob’ektlar sifa-tidagi xususiyatlari ………………………………………….		118
	10.1. O‘zbekiston turizmini rivojlatirishda tarixiy shaharlar-ning o‘rni………………..................……………………..	118
	10.2. Samarqand, Buxoro, Xiva shaharlari «Sharqning qadimiy obidalari» ……………………………………...................	120
	10.3. Shahrisabz, Termez, Farg‘ona va boshqa shaharlarning asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari………..............	125
XI.BOB O‘zbekistonda xalqaro turizmning rivojlanishi...........……….		129
	11.1. Xalqaro turizm rivojlanishining O‘zbekiston iqtisodiyo-tiga ta’siri………………........................…………………	129
	11.2. O‘zbekistonda xalqaro turizmning rivojlanish dinamikasi	131
	11.3. Xalqaro turizm xizmat bozorida o‘tkazilayotgan islohotlar	132
XII.BOB Ekologiya va turizm……………………………………………..		138
	12.1. Ekologik turizm……………………………………...........	138
	12.2. Xorijiy ekoturizm bozori………………………………….	139
	12.3. O‘zbekistonda ekologik turizmni rviojlantirish..................	140
	12.4. O‘zbekiston geografiyasining turistlik jozibadorligi…….	141
	12.5. O‘zbekistonning turistlar e’tiboriga molik asosiy tabiiy boyliklari………………………………...………………..	146
XIII.BOB Turizm sohasini rejalashtirishning tashkiliy mexanizmlari		151
	13.1.Turizmni rivojlantirish rejalarini ishlab chiqish bosqichlari	151
	13.2.Turizmni rivojlantirish rejalari va dasturlarini ishlab chiqish, ularning bajarilishini ta’minlash..............................	153
	13.3.Turizm industriyasining rivojlanishini rejalashtirish mexanizmlari…………………………...………………	155
	13.4. O‘zbekiston Respublikasida turizmni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari va xususiyatlari...................................	158
XIV.BOB Turizm xizmatini litsenziyalashtirish……………………....		163
	14.1. Turistlik faoliyatni litsenziyalashtirish rasmiyatchiligi…..	163
	14.2. Litsenziya olish uchun davlat tomonidan o‘rnatilgan talablar ..……………………………...…………………..	165
	14.3. Turistlik faoliyatga litsenziya berish uchun tegishli hujjatlarni tayyorlash…………………......………………	166
	14.4. O‘zbekturizm Milliy kompaniyasining litsenziyalarni tek-shirish jarayonidagi huquqlari…………………………..	170
XV.BOB Turistlarni sug‘urtalash……………………...………..……		173
	15.1. Sug‘urtalash turizm faoliyatidagi zaruriy element sifatida	173
	15.2. Turizmda sug‘urtalashning turlari…………………..…….	174
	15.3. Turizmda sug‘urtalashni rasmiylashtirish………………...	175
XVI.BOB Turizm infratuzilmasi……………………………........……….		179
	16.1. Turizm infratuzilmasi haqida tushuncha…………………	179
	16.2. Turizm infratuzilmasida transport tuzilmasining hissasi…	181
	16.3. Turizm infratuzilmasidagi mehmonxonalar tasnifi……….	183
	16.4. O‘zbekiston Respublikasida turizm infratuzilmasini rivoj-lantirish chora-tadbirlari ………………............................	184
XVIII. BOB Turizm xizmatlarini sertifikatlashtirish va standartlash-tirish…………………………………………………………		187
	17.1. Turizmda sertifikatlashtirishning turlari………………......	187
	17.2. Turizm va mehmonxona xizmatlarini sertifikatlash bo‘yi-cha ishlarning kalkulyatsiyasi.............................................	189
	17.3. Sertifikatlashtirishda Davlat standartlaridan foydalanish	190
	17.4. Turizmda standartlashtirish jarayonining mazmuni va mohiyati ………………………………………….………	192
	17.5. Turizmni standartlashtirish jarayonidagi rasmiyatchiliklar	193
XVIII. BOB Turistlik xizmat bozorining xususiyatlari………………...		200
	18.1. Turistlik xizmat bozorning funksiyalari va tarkibi ………	200
	18.2. Turistlik xizmat bozorni segmentlashtirish……………..	2004
	18.3. Turizm xizmat bozoriga ta’sir qiluvchi asosiy omillar…..	210
XIX.BOB Turistlik tashkilotlarda marketing strategiyasini aniqlash		215
	19.1. Marketing strategiyasi rejasining bosqichlari…………….	215
	19.2. Korxona maqsadini rejalashtirish…………………………	215
	19.3. Muqobil strategiyalar ishlab chiqish……………………...	216
	19.4. Boston konsalting guruhining matritsasi (BKG)…………	217
	19.5. Marketing dasturini ishlab chiqish……………………….	218
XX BOB Turizmga oid rasmiyatchilik va hujjatlar…………………..		219
	20.1. Turizmga oid rasmiyatchilik tushunchasi va uning mazmuni ………………………………………………...	219
	20.2. Bojxonaga oid turizm rasmiyatchiliklari………………….	222
	20.3. O‘zbekiston bojxonasi qoidalari………………………….	224
	20.4. Turizmga oid hujjatlar…………………………………….	226
	20.5. Turist uchun tibbiy rasmiyatchiliklar tartibi………………	230
XXI BOB	Turizm sohasida xavfsizlikning huquqiy asoslari……….…..	232
	Turizmda xavfsizlik tushunchasi…………………….......	232
	Xalqaro turizmda turistlarining hayoti xavfsizligini ta’minlashning huquqiy me’yorlari…………………...….	235
	O‘zbekiston Respublikasining qonun va qarorlarida turistlarning hayoti xavsizligining ta’minlanganligi…...…	239
	Turistlarning hayoti xavsizligiga ta’sir qiluvchi omillar va turistlarning hayoti xavfsizligini ta’minlash tadbirlari..	240
ILOVALAR………………………………………………………………..		246
ADABIYOTLAR……………………………………………………………		250