Quyuların fontan vurmasının əsasları

Quyuların fontan vurmasının əsasları

Quyuların istismarı zamanı laydan maye ilə qaz, yaxud təkcə qaz çıxarılır. Laydakı neftdə, adətən, müəyyən miqdarda qaz həll olur ki, bu da istər layda, istərsə də quyuda neftin hərəkəti zamanı təzyiqin düşməsi nəticəsində qismən neftdən ayrılır. Həmin qaz təzyiq altında olduğundan müəyyən enerjiyə malik olur. Laydan quyuya içərisində qaz həll olmuş neft ilə yanaşı sərbəst qaz da gəlir; bu, şübhəsiz quyudibi təzyiqinin qazın neftdə tam həllolma təzyiqindən az olduğu hala aiddir. Sərbəst qaz da təzyiq altında olduğundan müəyyən enerjiyə malikdir.

Neft yataqlarının işlənmə proseslərinin ən məhsuldar dövrü fontan istismar üsulu ilə istismarıdır. Quyuların fontan vurması əsasən yeni açılmış yataqlarda baş verir. Bu zaman layın enerji ehtiyatı böyük olur. Yəni quyu dibində olan təzyiq maye sütununun hidrostatik təzyiqi, quyu ağzında əks təzyiq və mayenin hərəkəti ilə bağlı olan sürtünmə qüvvəsinin dəf edilməsinə sərf olunan təzyiqi üstələyir. Yəni:


Fontan istismar üsulunda iki təbii enerji mənbəyi vardır:

1. 
   layın hidrostatik təzyiqi;
   
2. 
   lay qazının potensial enerjisi.
   

Layda və quyuda qazlı mayenin hərəkət qanunları başqa-başqa olduğuna baxmayaraq, qərarlaşmış axında hər iki hərəkət tənliyində mayenin və qazın sərfi eyni və quyudibi təzyiq qaldırıcının başmağındakı təzyiqə bərabər olmalıdır (qaldırıcının quyudibinədək endirildiyi nəzərdə tutulur). “Lay-qaldırıcı” hidrodinamik sistemın bir üzvünün işində dəyişiklik olan kimi, bu dəyişiklik o biri üzvün də işinə təsir göstərir və bu təsir, qərarlaşmış axın əmələ gələnədək davam edəcəkdir.
Fontan zamanı neftdən qazın ayrılması nəticəsində neft və mayenin xüsusi çəkisi dəyişəcəkdir. Bunu nəzərə almaq və hesablamanın dəqiqliyini artırmaq üçün yuxarıdakı düsturlarda neftin və qazın xüsusi çəkisinin orta qiymətini yazmaq lazımdır.
Qazın enerjisi bir sıra hallarda neftin quyudan yerin üstünə çıxarılması, yəni quyunun fontan vurması üçün istifadə olunur. Laydan quyunun dibinə hər bir ton neftlə daxil olan enerji:
W_q=10⁴ ( +Q₀p₀ln )
ifadəsi ilə tapılır.
Burada p_q-quzudibi təzyiqi, atm ilə;
p₀— atmosfer təzyiqi (p₀=1 atm);
γ—mayenin xüsusi çəkisi, kq/m3 ilə;
Q₀—atmosfer təzyqindəki qaz amili, m 3 /t ilə.
Uğurlu neft quyusu fontan nasosu quyuların diqqətlə layihələndirilməsi və qazılması ilə başlayır. Mühəndislər qazma üçün optimal yer və dərinliyi müəyyən etmək üçün geoloji birləşmələri qiymətləndirməlidirlər. Quyu lüləsi yeraltı mühitin ekstremal şəraitinə tab gətirmək və səmərəli nasos əməliyyatlarını asanlaşdırmaq üçün diqqətlə tikilməlidir.
Müxtəlif neft layları müxtəlif nasos texnologiyalarını tələb edir. Ənənəvi şüa nasoslarından tutmuş müasir elektrikli sualtı nasoslara qədər seçim quyunun dərinliyi, mayenin özlülüyü və rezervuar xüsusiyyətləri kimi amillərdən asılıdır. Nasos texnologiyalarında yeniliklər neft hasilatına davamlı yanaşmanı təmin etməklə səmərəliliyi artırmağa və ətraf mühitə təsirləri minimuma endirməyə davam edir.
Neft quyusu fontanının məhsuldarlığının maksimuma çatdırılması hasilat proseslərinin davamlı monitorinqini və optimallaşdırılmasını nəzərdə tutur. Qabaqcıl sensorlar və monitorinq sistemləri axın sürəti, təzyiq və temperatur kimi faktorlar haqqında real vaxt məlumatları təqdim edir. Bu məlumat operatorlara nasos əməliyyatlarını dəqiq tənzimləməyə, səmərəliliyi artırmağa və quyunun istismar müddətini uzatmağa imkan verir.
Neft quyuları çox vaxt xam neftlə yanaşı su və qaz hasil edir. Bu əlavə məhsulların səmərəli idarə edilməsi quyunun bütövlüyünü qorumaq və optimal nasos şəraitini saxlamaq üçün vacibdir. Suyun utilizasiyası və qazın təkrar vurulması texnologiyaları ətraf mühitə təsirləri azaltmağa və nasos sisteminin davamlı səmərəliliyini təmin etməyə kömək edir.
Neft quyusu fontanlarının vurulmasında təhlükəsizlik hər şeydən önəmlidir. Sənaye işçiləri, ətraf mühiti və avadanlıqları qorumaq üçün ciddi təhlükəsizlik protokollarına riayət edir. Partlayışın qarşısının alınması sistemlərindən fövqəladə hallara cavab planlarına qədər bu tədbirlər neft quyularının məsuliyyətli və təhlükəsiz istismarının ayrılmaz hissəsidir.
Cəmiyyət ekoloji məsuliyyətə artan önəm verdikdə, neft və qaz sənayesi öz təcrübələrini müvafiq qaydada uyğunlaşdırır. Davamlı neft quyusu fontan nasosu karbon tutma və saxlama, istixana qazı emissiyalarının azaldılması və ekoloji cəhətdən təmiz qazma məhlullarının tətbiqi kimi texnologiyalar vasitəsilə ətraf mühitə təsirin minimuma endirilməsini nəzərdə tutur.
Neft quyusu fontan nasosu qlobal enerji mənzərəsinin təməl daşı kimi dayanır və iqtisadiyyatları və cəmiyyətləri gücləndirən əsas resurs təmin edir. Bu mürəkkəb prosesin əsasları diqqətlə quyu dizaynını, qabaqcıl nasos texnologiyalarını, davamlı optimallaşdırmanı, əlavə məhsulun effektiv idarə edilməsini, möhkəm təhlükəsizlik protokollarını və ətraf mühitə nəzarət öhdəliyini əhatə edir. Sənaye innovasiyaları və davamlılığı əhatə edən inkişaf etdikcə, neft quyusu fontan nasosunun əsasları dünyanın enerji ehtiyaclarını ödəmək və onun ekoloji izlərini minimuma endirmək üçün təkmilləşir.