Rim imperiyasining Varvarlar tomonidan istilo qilinishi. Ilgarigi Rim imperiyasi hududida vujudga kelgan Varvar korolliklari Reja

Aim.uz

Rim imperiyasining Varvarlar tomonidan istilo qilinishi. Ilgarigi Rim imperiyasi hududida vujudga kelgan Varvar korolliklari

Reja:

1. 
   IV asr oxiri V asr boshlarida varvarlarning Rim imperiyasiga nisbatan munosabatlarning keskinlashuvi. Gotlar va qora dengiz bo'ylari. Xunlarning bostirib kelishi.
   
2. 
   Vestgotiar lmperiyada va Vestgotlarnmg Tuluza korolligi.
   

3. 
   Shimoliy Afrikada vandallaf korolligi. Burgundiya korolligi. Atilla zamonida xunlar.
   
4. 
   G'arbiy Rim imperiyasining qulashi. Ostgotlar Italiyada va Teadorix Buyuk. Varvar istilalarining natijalari.
   

Adabiyotlar

1. 
   V.D.Semyonov. O'rta asrlar tarixi. “O'qituvchi” nashr. Toshkent, 1973, 28-39- betlar.
   
2. 
   R.Qurbongaliyeva. O'rta asrlar tarixidan o'quv-metodik qo'llanma. "Oqituvch" nashr. Toshkent, 1980 yil. I-bo'lim.
   
3. 
   Xrestomatiya po istorii srednix vekov. "Prasvesheniye". Moskva, 1988, I-qism.
   

Tayanch tushunchalar

Xalqlarning buyuk ko'chishi - gotlarning imperiya chegaralariga bostirib kirishi:

Ostgotlar davlati - IV - V asrlarda Qora dengiz havzasida tashkil topgan davlat.

"Kaspiyen darvozasi" - Jariubiy Ural tog'i bilan Kaspiy dengizi o'rtasidagi joy.

Katalaun - galiya qabilalarining biri nomidan kelib chiqqan.

Nazorat savollari

1. 
   Varvarlarning Rim imperiyasi bilan munosabatlari to'g'risida
   
2. 
   Varvarlarning Rim imperiyasidagi korolliklari to'g'risida nimalar ayta olasiz ?
   
3. 
   Xunnlar to'g'risida hozirgi zamondagi qarashlari qanday?
   

IV asr oxirlariga kelib Rim imperiyasining har tomonlama, iqtisodiy, siyosiy jihatdan zaiflashuvi varvarlar qabilalarining imperiya territoriyasiga bemalol kirishi imkonini yaratdi. Imperiyaning federat - ittifoqchi davlatlarga keng huquqlarni berishi ularning osongina ajralib chiqishi uchun sharoit hozirlari II - IV asr davomida german qabilalarida ro'y bergan ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar bu qabilalarning ko'proq Janubga, yani Rim imperiyasi territoriyasiga yurish boshlashga olib keldi. Bu davrda german qabilalarida chorvachilik, hunarmandchilik, dehqonchilik, non sanoat bilan bog'liq ishlab chiqarish sohalari rivojlandi. Rim imperiyasi viloyarlari bilan savdo - sotiq yaxshi yo'lga qoyildi. Varvarlarning aholisi tobora ko'payib borganligi sababli yer masalasi muhim masala bo'lib qoldi. Ular imperiyasining serhosil va qisman butunlay ishlov berilgan yerlarni ishg'ol qilishga intildilar.

Germanlarda bu davrda ijtimoiy o'zgarishlar sodir bo'lib, tabaqalanish

- zadagonlarning ajralib chiqishi, qabilalarning katta - katta ittifoqlari

vujudga kelayotgan edi:

- Quyi Reynda hamda Yutlandiya yarim orolida anglo-saks qabilalar

birlashmasi :

- O'rta reynda frank qabilalari ittifoqi:

• 
  Yuqori Reynda allemanlar ittifoqi (bunga kvadlar, Markomanlar, qisman svevlar)
  
• 
  Elbada va Elbaning narigi tomonida langobardlar, vandallar, burgundlarning ittifoqi tashkil topdi.
  

IV asr oxiri Vizantiya asr boshlariga kelib varvar qabilalari yoppasiga imperiya territoriyasiga yurish boshladilar. Ular istelo qilingan joylarga aholini oilasi, ro'zg'or anjomlari bilan o'rnashtira boshladilar. Qulab borayotgan Rim imperiyasi IV asr oxiri Vizantiya asrning boshlarida Xalqlarning buyuk ko'chishiga qarshilik ko'rsata olmas edi.

Gotlar va Qora dengiz bo'ylari xunnlarning kelishi

Tarixchilar xalqlarning buyuk ko'chishini gotlarning imperiya territoriyasiga bostirib kirishidan boshlangan deb hisoblaydilar. Ostgotlar ham Vestgotlar ham imperiya bilan tinch totuvlikda yashayotgandek ko'rinar edi. Ular o'rtasidagi munosabatlar, savdo - sotiq ishlari, yer masalasi qiyinchiliksiz hal qilinar edi. Gotlar xristiyanlikni Sharqiy rimliklardan qabul qilgan edilar. Gotlar Ostgotlar o'rtasida xristiyanlikni targ'ib qilgan kishi episkop Ulfila bo'ldi, u injilni va diniy kitoblarni got tiliga tarjima qildi. Ostgotlar davlati kuchli bo'lib, u ko'provoslav qabilalarni, hamda slovyan va sharqiy sarmat qabilalarini birlashtirgan edi. Bu davlat korol Germanarix 50 yil boshchilik qildi ( u 375 yilda vaf. etdi). Qora dengiz bo'yidagi Gotlarga Qora dengiz boyidagi Gotlarga qora dengiz bo'yidagi Grek koloniyaliklarining va ayniqsa Bospor podsholigining antik madaniyati anchagina Ostgotlar o'z ta'sirini o'tkazdi.

375. 
     yilda Qora dengiz bo'yiga Osiyodan juda ko'provoslav sonli gunnlar qabilasi keldi. Gunnlar bularning bir qismi turk irqidan bo'lib, bir qismi mo'g'ul irqidan bo'lsa kerak, bir vaqtlar Xitoy chegarasida yashar edilar, key in ular butun Ostgotlar O'rta Osiyoni bosib o'tib, nihoyat, janubiy Ural bilan Kaspiy dengiz Ostgotlar'rtasidagi "Kaspiy darvozasi" orqali Don va Dnepr havzasiga kirib bordilar. Gunnlar ostgotlar ittifoqiga qaqshatgich zarba berdilar. Gunnlar Ostgotlarni Ostgotlar'zlariga bo'ysundirib, ular bilan birgalikda Vestgotlar ustiga yurish qildilar. Vestgotlar Sharqiy Rim imperiyasidan panoh izlab, Dunaydan Ostgotlar'tib, federatlar sifatida Bolqon yarim oroliga joylashish uchun ijozat so'radilar.
     
376. 
     yilda konstantinapol hukumatining ijozati bilan bir shillionga yaqin Vestgotlar (bulardan 200 mingi qurollangan erkaklar edi) Dunaydan o'tdilar. Ularga joylashish uchun hozirgi Bolgariyaning Meziya oblasti ajratib berildi.
     

Vestgotlar Imperiyada

Vestgotlarning Bolqon yarim orolida pay do bo'lishi Shiterriya amaldorlari bilan chiqisha olmasligi oqibatida Rim imperiyasi uchun xavfli oqibatlarga olib keldi. Vestgotlar tez orada Rim hukumatiga qarshi qo'zg'alon ko'tarib "federatlikdan" endi imperiya hukumatining xavfli dushmanlariga aylandilar.

Vestgotlar Bolqon yarim orolining Janubiga qarab yo'l oldilar. 378 yili ular Adrionapolga eminjoyda Rim qo'shinlarini tor - mor qildilar; bu qo'shinlarga qo'mondonlik qilgan imperator Valent o'ldirildi. Vestgotlar hujimidan qo'rqqan Feodosiy Imperiya (1379-1395) hiyla ishlatib, ularni tinchlantirish maqsadida Bolqon yarim orolining serhosil yerlardan ajratib berdi. 90 yillarda hozirgi Yugaslaviya territoriyasidagi illiriya viloyati Vestgotlarga berildi.

Feodosiy o'lgandan key in Rim imperiyasi uning o'gillari ortasida taqsimlandi. Sharqda Arkadiy ( 395 - 423 ) idora qila boshladi. Aka-uka imperatorlarning ikkalasi bir - biriga dushman edi. Konstantinapol hukumati Vestgotlarni g'arbiy Rim imperiyasiga qarshi qo'zg'atishga qastdan harakat qildi.

... Vestgotlar koroli Aralix endi qattiq qarshilikka uchramay, 409 yilda Italiya territoriyasiga kirib bordi. Alarix Rimni qullar yordami bilan oldi. Rimda va uning atrofida yashagan 40 mingga yaqin qul Аlarix tomoniga o’tdi. Vestgotlar 410 yilning 24 avgustida Rimni bosib oldilar. Rimdagi quldor zadagonlarning ko'plari o'ldirildi, asir olindi va qui qilib sotildi, rimliklarning bir qismi qo'rquvga tushib, Shimoliy Afrikaga va Bolqon yarim oroliga qarab qochdilar.

Alarix so'ngra Slisiyaga, u yerdan esa Shimoliy Afrikaga yurish qilmoqchi edi. Lekin 410 yili Alarix o'lganligi sababli bu yurishi to'xtatildi.

Vestgotlarning Tuluza korolligi

Oradan bir oz vaqt o'tgandan key in Gonoriy hukumati bilan kelishib Vestgotlar Janubiy Galiyaga o'tdilar va u yerda 419 yili Rim imperiyasi territoriyasida dastlabki varvarlar korolligini tuzdilar, uning poytaxti Tuluza shahri bo'ldi . tuluza korolligiRim imperatoriga nomigagina qarashli bo'lsada lekin aslida u butunlay mustaqil edi. galiyaga ko'chib kelgan Vestgotlar yerlarni qaytadan taqsimladilar. Ular Galyalik quldorlar ixtiyoridagi yerlarning uchdan ikki qismini undagi qullar, binolar, qishloq xo'jalik asbob uskunalari va boshqa narsalari bilan birgalikda bo'lib olib, katta - katta Latifundiyalarni koroll va zadagonlarga berdilar.

Vestgotlar asrning oxiri VI asrning boshlaridan boshlab Vestgotlar qirolligi Preniya tog'larining narigi tomoniga Ipanyaga ham yoyildi. Uning poytaxti Tolsdo shahriga ko'chirildi.
Shimoliy Afrikada Vandallar qirolligi

Taxminan xuddi shu Vaqtlarda Terinya yarim yarim oroliga Svev va Vandal qabilalari bostirib kirdilar. Sovevlar yarim orolining Shimoli-G'arbiy qismini, vandallar esa Janubga kirib borib birmuncha vaqtgacha Gvadiana daryosi Janubidagi territoriyalarni egalladilar. Bu territoriya Vandalusiya (hozirgi vaqtda Andoluziya) deb ataladi. Vandallar bu yerdan koroll Geyzerix boshchiligida shimoliy Afrikaga hujum qildilar. 439 yilda Vandallar rim imperiyasi territoriyasiga ikkinchi varvar korolligini vujudga keltirdilar, bu davlatning poytaxti Karfagen bo'ldi.

Burgundiya korolligi

443 bilan 447 yil oralig'ida rona daryosi havsasida yana bir varvar korolligi vujudga keldi, bu korollikning poytaxti Lion shahri bo'ldi. Bu Burgundiya korolligi, hajmi jihatidan birmuncha keyinroq bo'lsada, hozirgi Fransiyaning Janubiy - Sharqini, geografik - strategic jihatdan juda muhim va serhosil joyni ishg'ol etadi. Shunday qilib G'arbiy rim imperiyasi o'sha vaqtdan boshlab haqiqatda birgina Italiyaning o'z doirasi bilan cheklanib qoldi. Burgundiyaning o'sha vaqtdagi poytaxti Voris shahri edi. Ular tez orada romanlashib, Vandallar asrdayoq Latin tilini, rimliklarning urf - odatilarini va ularning mulkiy munosabatlarini o’zlashtirib oldilar.

Atilla zamonida Gunnlar

V asr o'rtalarida imperiya uchun eng xavfli dushman Gunnlar bo'ldi. V asrning boshlarida Gunn qabilalari gayratli va shijoatli korol Atilla (435-453) qo'l ostida birlashdilar Atilla korolligining poytaxti Tissa qirgogi hozirgi Vengriya territoriyasi edi. Shu joy dan turib Atilla Bolqon yarim oroliga, Kichik Osiyoga, Armeniyaga va Mesopotamyaga bosqinchilik, talonchilikdan iborat yurishlar qildi.

Sharqiy Rim imperatori Dunay yonida yashovchi ko'pgvina slovyan qabilalari to'lovlar to'lab turardilar. 50 yillarning boshida Attilla G'arbga yurish qilib 451 yili Galiyaga bostirib kirdi ammo galil koroli Aetsi Gunlarga qarshi varvarlar federatsiyasini tuzib Atillani Orlean siqib chiqarishga erishdi. Atilla ko'provoslav sonli lashkarlari bilan birgalikda уana sharqqa orqaga burilib, (Sans shahri orqali) Trua shahri tomonga qarab yo'l oldi. Aetsi uning orqasidan quvib bordi. 451 yil 15 chi iyunda Trua shahri yaqinida (bu shaharga keyin Shampan deb nom berildi) Katalaundalari deb atalganjoyda "Xalqlar jangi" bo'ldi. Rimliklarning federatlari: vestgotlar, burgundlar, franklar, rimliklar tomonidan turib urishdilar; Atilla qo'l ostida esa, gunlarning o'zidan tashqari, ostgotlar va boshqa mayda - mayda sharqiy german qabilalari hamda qisman slovyanlar va janubi-sharqiy Yevropadagi turli sarmat qabilalari bor edi.

Atilla mag'lubiyatga uchradi, Rimliklar g'alaba qozondi. Bu g'alaba rimliklarning oxirgi g'alabasi edi.

Vestgot va Burgundiya korolliklari to'la mustaqillikka erishdilar. 453 yilda Atilla vafotidan keyin uning ko'provoslav qabilali harbiy davlati ham quladi Gunlarning o'zlari esa mahaliy aholi bilan qo'shilib ketdi. Vizantiya manbalarida VII asrdan boshlab Gunlarning nomi tiga olinmasdan qoldi.

Shunday qilib, tashqi hujumlar kamayishiga qaramay, imperiya ichkarisidagi qarama-qarshiliklar va ziddiyatlar Rim imperiyasining halokatini yaqinlashtirayotgan edi.

G'arbiy Rim imperiyasining qulashi

Atilla vafotidan keyin saroydagi fitnalar avj olgach, Aetsi ham halok bo'ldi. Imperator buyrug'i imperiya bilan o'ldirilgan Aetsidan keyin Valentinian III ham o'ldirildi. Shundan keyin vandallar 455 yilda Rimga hujum qilib, uni 14 kun taladilar, bu hujum imperiyani uzil-kesil halok qildi. Shu drujina boshliqlaridan biri Odoakr 467 yilda Rimning oxirgi imperatori go'dak Romup Avgustukni taxtdan tushirib, imperatorlik nishonlarini Konstantinapolga, Sharqiy imperatorga yubordi. Shunday qilib, G'arbiy Rim imperiyasi rasmiy jihatdan ham tamom bo'ldi. Uning markazi Parij bolgan Shimoliy Galiyadagi qolgan.

- qutgan territoriyasini 10 yildan keyin (486 yilda) frank koroli Xlodvig bosib oldi. Odoakr davlati etnik sastavi jihatidan qurama bir davlat edi. Uning qo'l ostida Skerlar, Gerullar, gotlarning bir qismi, alanlar (Shimoliy Kavkaz qabilasi) va boshqalar bor edi. U Italiya zadagonlari ixtiyoridagi yerlarning 1/3 qismini musodara qilib, o'z tarafdorlariga berdi. lekin italiyalik - rimlik aholininh ichki idora ishlariga aralashmadi. Odoakrni davlatni boshqarishga layoqatsizligi sababli Konstantinapoldagilar Ostgotlar koroli Teodorixni tayyorlanmoqda edilar.

Ostgotlar Italiyada. Teodorix Buyuk

Vizantiyaning yordami bilan Teodorix 439 yilda Italiyani bosib oldi va shundan keyin 30 yi81dan ortiqoq (493-526) "Totlar va italyaliklar koroli" bo'lib hukumronlik qildi. Uning poytaxti Ravena shahri edi. Teodorix Vizantiyaga nisbatdan mustaqil holatda ichki va tashqi siyosat olib bordi.

Ichki siyosatda Tepdorix aholining ikkala etnik gruppasini-rimliklar va varvarlarni murosaga keltirishga harakat qildi. U o'z saroyiga Rim olimlari va yozuvchilarini tortdi, eski Rim yodgorliklarini tikladi, atrofiga rimliklardan maslahatchilar to'pladi. Bular ichida rimlik Kassiodor davlat sekretari bumich bilan birga Teodorix topshirig'iga asosan "Gotlar tarixi"ni yozdi. Rimliklar uchun ilgarigi qonunlar o'z kuchini saladi. Gotlarga qui va kalonlardan foydalanish imtiyozlari berildi. Teodorix rimliklar uchun ham, gotlar uchun ham umumiy qonunlar (155 moddan iborat) to'plamini yaratdi. Ammo bu qonunlarni amlga oshirish qiyin edi. Teodorix davlatining siyosiy tuzumi Teodorix hukmronligining oxiriga qadar ikki yonlama bo'ldi. Gotlar rimliklarga qo'shilmay, alohida vaziyatda yashadilar.

Ular alohida sudlarga ega bo Tib, harbiy xizmatlarni o'z zimmasiga olgan edilar.

Din jihatdan ular katolik emas, balki arian edilar, mahaliy aholi esa katolik dinida edi. Teodorixning rimliklarga hayrihoh bo'lishi got zadagonlari orasida unga nisbatdan narozolik pay do qila boshladi.

Gotlar urishi

Teodorix vafotidan keyin Ravena saroyida ikkita gruppa bir - biriga qarshi kurash olib bordi : bulardan biri :

1. 
   Konstantinapol bilan ittifoq tuzish tarofdori ("Rim guruhi")
   
2. 
   Mustaqil siyosat yuritish va rimlik quldorlarni yanada cheklash tarafdori ("Got guruhi" yani eski got guruhi) edi.
   

Bu janjallardan vizantiyaliklar foydalandilar.

Armanlik IV va V asrlarda xristian cherkovida juda ko'pchilikni tashkil qilgan bir mashab bo'lib, asosan imperiyaning Sharqiy viloyatlarida, shunungdek varvarlar orasida-ostgotlar, vestgotlar, vandallar, burgundlar va boshqalar orasida keng tarqalgan edi. Bu mashabga asos solgan kishi aleksandryalik Ariy degan bir ruhoniy bo'lib, u Iso hudo emas xudo - ladar emas, balki xudo tomonidan yaratilgan, deb targ'ib qilgan.

Imperator Yustinian Imperiya zamonida vizantiyaliklar ostgotlar italiyasini istelo etdilar va butun Apennin yarim orolini Vizantiyaga qo'shib oldilar. Lekin Italiyani Vizantiya osonlik bilan bosib olmadi. Gotlar urushi 20 yildan ortiq davom etdi.

Yangi saylangan ostgot koroli Totila (541 - 552) Vizantiyaga qarshi kurashga, Ostgotlardan tashqari ezilgan italiyaliklarning bir qismini ham tortdi. Ostgotlar qo'shiniga qui va kalonlar qabul qilindi. Totila flot qabul qurdi, Slisiyani va O'rta dengizdagi yana boshqa orollarni bosib oldi. Biroq Vizantiyadan yetib kelgan yangi qo'shinlar ostgotlarni mag'lubiyatga uchratdi. (552 yil) Vizantiyaliklar ltaliyani 555 yilda batamom bosib oldi. Ostgotlarning deyarli hammasi qirib tashlandi.

Imperator Yustinian farmonlar chiqarib, Italiya ilgarigi quldorlik tuzumini tikladi. Totilaning qillar va kolonlar to'g'risidagi farmon va hukmlari bekor qilindi.

Shimoliy Italiyaning langobordlar tomonidan istelo qilinishi

Vizantiyaning Italiyada hukumronlik qilishi uzoqga bormadi. 568 yilda Shimoliy Italiyaga yangi varvarlar-langobardlar bostirib kirdilar. Langobardlar oldin Elbaning chap qirg'og'ida yashagan bo'lib, svev qabilalariga qarindosh edi. Langobardlarning bоshlog'imperiya korol Alboin edi. Yangi davlatning poytaxti Paviya shahri bo'ldi. Italiyada Langobardlarning nomi shu mahalgacha ham saqlanib qolgan - hozirgi Shimoliy Italiya Lombardiya deb ataladi.

Langobardlar istelosining o'ziga xos bir qancha xususiyatlar bor edi.

Birinchidan: Langobardlar Shimoliy va qisman O'rta Italiyani batamom ishg'ol qildilar, mahaliy quldor zadagonlar bilan hech qanday bitimga kelmadilar. Ular Apinnin yarim oroliga rimliklarning federatlari sifatida emas, balki ularni istelo qiluvchilar sifatida keldilar.

Ikkinchidan: Langobardlar Rim quldorlarining juda ko'provoslav mol-mulkini musodara qildilar. Langobardlar badavlat rimliklarning pomisitellarini butunlay tortib oldilar. Ko'pdan ko'p rimlik quldorlar qo'lga aylantirildi, bir qismi oila a'zolari bilan boshqa mamlakatlarga sotib yuborildi.

Uchinchidan: ulardagi ijtimoiy tuzumning o'ziga xos jihatidan kelib chiqdi. Langobardlar Italiyaga kelgan vaqtlarida ularda urug'chilik aloqalari bir muncha mustahkam edi.

Shunday qilib, langobardlar istelosi natijasida xiyla katta va kuchli varvar korolligi vujudga keldi, bu korollikda juda ko'p dehqonlar va ancha erta tashkil topgan ko'p yerli, kuchli zadagonlar bor edi. Langobard korolligi bilan bir vaqtda Italiyada VI - VII asrlarda yana bir siyosiy tashkilot - papalik vujudga keldi. Italiyaga Langobardlar kelgan keyin ham rimlik episkoplar - papalar - rasman o'zlarini Sharqiy Rim imperatorlarining oily hokimyati qo'l ostida deb hisoblab qoldilar. Papalar asta - sekin O'rta Italiyaning mustaqil hukumdorlariga ay la boshladilar. Rimninig va Rim oblastining xam diniy, xam dunyoviy hokimi bo'lgan birinchi papa Grigoriy I (590- 604) bo'ldi. Langobard korolligi keyincha papa oblastini o'z hokimyatlariga bo'ysundurishga harakat qildilar, lekin bu harakat natija bermadi. Papalar Frank korollaridan iborat ittifoqchilarga ega edila. VIII asrning I yarmida ular shu frank korollarining yordami bilan o'zlarining papa cherkova davlatini uzil - kesil tashkil etdilar, bu davlat ham, shunday qilib, ilgarigi Rim imperiyasining o'ziga xos birqoldig'i edi.

Varvarlar istelosining natijalari

Shunday qilib, G'arbiy Yevropa kartasi eramizning V va VI asrlari ichida butunlay o'zgarib ketdi. G'oyat katta G'arbiy Rim imperiyasi tamomila yo'qoldi.

- Yevropada davlat tuzumi ibtidoiy bo'lgan o'nlab mayda - mayda varvar korolliklari vujudga keldi. Lekin bu o'zgarish faqat siyosiy o'zgarishlardan iborat emas edi.

- Xalqlarning buyuk ko'chishi deb atalgan ko'chish antic quldorlik tuzumining halok bo'lishi edi.

- Oqibat natijada Rim qullari va kalonlari Dehqonlar ommasiga aylandilar, kelgindi varvar dehqonlar ancha erkinroq edilar.

- ... Yerlarning bir qismi esa varvar dehqonlar qo'liga o'tdi, bu dehqonlar shaxsiy erkinliklarini ham saqlab qolgan va o'zlarining jamoa tartiblarini yangijoyga ko'chirib olib kelgan edilar, bu jamoa tartiblari sinflar paydo bo'lmasdan ilgarigi urug'chilik tuzumi bilan bog'langan edi.

Aim.uz