139
sonra Afrikanın cənub-şərq sahillərində heyətdən kənar
düşür və müstəqil şəkildə hamıdan birinci Lissabona çatır.
Belə olan halda əlbəttə ki, onları kral sarayına dəvət edib
səyahət barəsində bütün vacib məlumatları, o cümlədən,
faciəli hadisələri əyanlara ərz edirlər. Nəyə görə mən bu
məqama toxundum? İş ondadır ki, Kabral vətənə qayıtma-
mışdan əvvəl, artıq kralın istədiyi ümidini doğrultmadığın-
dan onun gözündən düşmüşdü. Çünki Kabralın ekspedisi-
yası həm gəmilərin, həm də insan resurslarının çoxluğuna
görə, Vasko da Qamanın ekspedisiyasına nisbətən çox
böyük idi, amma nəticə qənaətbəxş sayılmırdı. Təkcə,
təsəlliverici hal o idi ki, Duarti Pireyra həmin səyahətdən
salamat qurtulmuş və Braziliyanın “kəşfi” rəsmiləşdiril-
mişdi.
Təxminən il yarımlıq səyahətdən sonra ekspedisiya 6
gəmi itkisi ilə Pireney yarımadasının sahillərində görünür.
Sentyabrın 6-sı 1501-ci ildə ekspedisiya, içərisi həddindən
çox qiymətli mallarla dolu olan 5 gəmi ilə səyahətdən
qayıdır.
Gətirilən qiymətli malların dəyərinə əhəmiyyət vermə-
yən kral I Manuel ekspedisiyanın nəticəsindən narazı idi.
Ona görə ki, qoyulan məqsədə nail olunmamışdı. Bütün
bunlara baxmayaraq ekspedisiyaya qoyulan xərc iki
dəfədən çox gəlir gətirmişdi.
140
XVI əsrdə Avropada tərtib olunan xəritələrdə Kabral
tərəfindən aşkarlanan torpaq gah “Terra Brasilis”, gah da
“Santa Kruz do Brasil” adlandırılırdı. Xalq arasında isə
ora başqa cür də adlandırılırdı – “Tutuquşular ölkəsi” və
ya “Braziliya torpağı”.
Kabral saraydan kənarlaşdırılır və 1502-ci ildə təşkil
olunan növbəti ekspedisiyanın komandoru yenidən Vasko
da Qama təyin olunur, Kabrala ikinci kapitan vəzifəsi
verilsə də o, həmin səyahətdə iştirak etməkdən boyun
qaçırır.
Tamamilə gözdən düşən keçmiş komandor 1509-cu ildə
Beyra-Bayşa vilayətinə gedir və ömrünün sonuna kimi
orada qalır. Lakin gec də olsa I Manuel 1515-ci ildə, “Vera
Kruz” torpaqlarını “kəşf” etdiyi üçün Kabrala illik
məvacib ayırır. Hamıdan təcrid olunan və sakit həyat tərzi
sürən keçmiş komandor 1526-cı ildə vəfat edir və bir
səyahətə dörd qitənin sahillərində - Avropa, Cənubi
Amerika, Afrika və Asiyada olmuş onu “İgreja da Graca”
adlı qotik kilsənin ümumi qəbristanlığında dəfn edirlər.
Onun yaşadığı bağdan nadir ağac növü tapılır. Həmin
ağaclar qırmızı-bənövşəyi boya əldə etmək üçün xammal
kimi Avropaya gətirilməyə başlayır və onun adı (pau-
brasil) ilə bütün ərazi Braziliya adlandırılır.
141
XIX əsrdə tapılan sadə qəbir daşından müəyyən etmək
olur ki, XVI əsrdə “Böyük kəşfin” sahibin şəxsiyyətinə o
qədər də önəm vermirdilər. Əksinə həyat yoldaşını İzabell
Kaştrunun qəbr daşının üstündəki yazıda, onun Portuqal
kralı III Juanın qızlarının birinin kameristka olması
bildirilir.
Pedru Kabralın səyahətinin marşrutu (1500-1501)
142
1848-ci ildə braziliyalı tarixçi Fransisko Adolfo
Varnhagen uzun müddət baxımsız qalan Kabralın qəbrini
identifikasiya edir. 1968-ci ildə Braziliya və Portuqaliya
tamtəraqla Kabralın anadan olmasının 500 ilini qeyd edir.
Braziliya kimi qiymətli xəzinəni Portuqal taxt-tacına bəxş
etdiyinə görə Kabralın xatirəsini əbədiləşdirmək üçün həm
Lissabonda, həm də Rio-de-Janeyroda ona heykəl qoyublar.
Maraqlıdır Braziliyanı əsl aşkarlayan adamın adı bəlli
olandan sonra ona da həmin ölkələrdə heykəl ucaldacaqlar,
ya yox? Mənim əminəm ki, yaxın gələcəkdə həqiqət bütün
bəşəriyyət qarşısında acıqlanacaq.
XVI əsr başlayana qədər bir neçə dünya miqyaslı kəşflər
vardısa, onların hər birisi ayrı-ayrılıqda dünya ictimaiyyə-
tində müəmma doğurur. Öz varisləri üçün böyük bir qitəni
əldə etmək istəyən Xristofor Kolumb Seviliyanın Kafedral
məbədində uyuyur, “İgreja da Graca” qəbristanlığında dəfn
olunan sirr gizlətməkdə kral I Manuelə sadiqliyini nümayiş
etdirən Pedro Alvareş Kabral, böyük ambisiyalarla yaşamış
və hiyləgər fəndləri ilə dünya ictimaiyyətini aldatmış
Ameriqo Vespuççi və böyük kəşfi daxilində dövlət maraq-
ları naminə qurban edən Duari Paşeku Pireyra Lissabonda
şəhər qəbristanlığında adi vətəndaşlar kimi dəfn edilmiş və
heç bir şübhə doğurmadan əsl həqiqəti gizlətməyə
çalışıblar. Bununla onlar, daha doğrusu portuqal monarxları
Dostları ilə paylaş: |