نقــره Silver

ويـژگي هــا

رزنيم فلز سفيد و سختي است كه چهار تغيير شكل بلوري دارد. در دماي اتاق تيره نمي‌شود اما به سرعت اكسيد مي‌گردد و به وسيله هالوژن ها، هيدروكسيدها و ... مورد حمله قرار مي گيرد. رزنيم را با رسوب الكتروليتي يا روش هاي تجزيه‌ي حرارتي آب‌كاري نمود. اين فلز يكي از موثرترين سخت كننده هاي پلاتين و پالادين است و در ساخت اتصالات الكتريكي به منظور افزايش مقاومت به سايش با اين فلزات آلياژ سازي مي‌شود. گفته مي‌شود كه آلياژ رزنيم ـ موليببدن در دماي 6/10 كلورين ابر رسانا ست. با افزودن 1/0 درصد رزنيم به تيتانيم مقاومت به خوردگي تيتانيم چند صد برابر مي‌گردد. رزنيام كاتاليست پركاربردي است. سولفيد هيدروژن را مي‌توان به صورت كاتاليستي توسط نور و با استفاده از مخلوط معلّق آبي ذرات Cds به همراه دي اكسيد رزنيم تجزيه كرد. گمان مي‌رود كه بتوان از اين روش براي حذف H₂S در پالايشگاه هاي نفت و ساير فرآيندهاي صنعتي استفاده نمود. تركيب هايي در حداقل 8 حالت اكسيدي يافت شدند، اما از ميان آنها حالت هاي 2+ ، 3+ و 4+ رايج ترند. تترااكسيدسديم همانند تترااكسيد اسميم شديدا سمي است. بعلاوه احتمال انفجار آن وجود دارد. تركيب هاي رزنيم شباهت زيادي به تركيب هاي كارسيمي از خود نشان مي‌دهند.

قيــمت

اين فلز حدوداً 30 دلار به ازاي هر گرم قيمت دارد.

روديوم Rhodium

( يوناني : رودن ( Rhodon، گل رز) ولاستون¹ در سال 4-1803 روديوم را در سنگ معدن پلاتين ناخالص كه احتمالا از آمريكاي جنوبي به دست آورده بود كشف نمود.

منابع

روديوم به صورت خالص به همراه ساير فلزات پلاتيني در ماسه هاي رودخانه اي كوه هاي اورال وآمريكاي جنوبي وشمالي يافت مي‌شود. هم چنين با ساير فلزات پلاتيني در ناحيه‌ي سولفيد نيكل ـ مس واقع در كانادا ( منطقه‌ي سودبوري و انتاريو²) پيدا مي‌شود. اگرچه كه مقادير روديوم موجود در اين منابع بسيار اندك است اما مقدار فراوان نيكل فراوري شده، بازيابي روديوم را در مقياس تجاري امكان پذير مي‌سازد. توليد سالانه‌ي جهاني روديوم تنها 7 تا 8 تن است.

ويژگي ها

اين فلز سفيد نقره اي است و در حالت برافروخته به آرامي در هوا به رسكيو اكسيد تبديل مي‌شود و در دماهاي بالاتر دوباره به حالت عنصري برمي‌گردد. روديوم نسبت به پلاتين نقطه‌ي ذوب بالاتر و چگالي كم تري دارد. روديوم توان بازتابندگي بالايي داشته و سخت و بادوام است.

كاربردها

استفاده اصلي روديوم به عنوان عنصر آلياژي در سخت كردن پلاتين و پالاديم است. اين آلياژها در سيم پيچي كره ها، المان هاي ترموكوپل، آستري در توليد رشته هاي شيشه، الكترودهاي شمع هواپيما و بوته هاي آزمايشگاهي بكار مي‌روند.

روديوم به دليل داشتن مقاومت الكتريكي پايين، مقاومت تماسي پايدار و كم و مقاومت زياد نسبت به خوردگي به عنوان ماده اتصال الكتريكي مفيدي مي‌باشد. روديوم آبكاري شده كه به روش هاي آب كاري برقي يا تبخيري توليد مي‌گردد، بسيار سخت است و در تجهيزات نوري به كار مي‌رود. روديوم در جواهرات، دكورسازي و به عنوان كاتاليست نيز كاربرد دارد.

ملاحظات بكارگيري

تماس با روديوم ( بخار و غبار فلزي به صورت عنصري ) نبايد از mg_/m³ ( با متوسط 8 ساعت كار روزانه و هفته اي 40 ساعت ) تجاوز نمايد.

قيمت

روديوم حدوداً 1000 دلار به ازاي هر اونس تروي فيمت دارد.

پالاديوم Palladium

تاريخچه

پالاديوم پس از كشف سيارك پالاس³ كه تقريباً در همان زمان روي داد نامگذاري گرديد. پالاس الهه‌ي يوناني عقل و احتياط بود.

منابع

ولاستون در كشف خود در سال 1803، پالاديوم را به همراه پلاتين و ساير فلزات گروه پلاتين در محل هاي رسوبي واقع در روسيه و آمريكا جنوبي و شمالي، اتيوپي و استراليا يافت نمود. پالاديم به همراه منابع نيكل ـ مس آفريقاي جنوبي و كانادا نيز وجود دارد. جدا كردن پالاديم از فلزات پلاتين به نوعي سنگ معدني بستگي دارد كه پالاديوم در آن يافت مي‌شود.

ويژگي ها

اين عنصر فلز سفيد فولادي است كه در هو ا كدر نشده و حداقل چگالي و پايين ترين نقطه ذوب را در ميان فلزات گروه پلاتين داراست. در حالت تاب كاري، نرم و شكل پذير است و انجام كار سرد استحكام و سختي آن را شديداً افزايش مي‌دهد . پالادين توسط اسيدنيتريك و اسيد سولفوريك مورد حمله شيميايي قرار مي‌گيرد. اين فلز در دماي اتاق ويژگي غير معمول جذب هيدروژن تا 900 برابر حجم خودش را داراست كه احتمالاً به صورت P d₂h در مي‌آيد. هنوز روشن نيست كه آيا اين تركيب واقعي است يا نه ؟ هيدروژن به راحتي در پالاديوم حرارت ديده نفوذ پيدا مي‌كند و امكان خالص سازي اين گاز را فراهم مي‌نمايد.

كاربردها

پالاديوم بسيار ريز شده كاتاليست خوبي است و در واكنش هاي هيدوژنه كردن و هيدروژن زدايي بكار مي‌رود. اين عنصر آليژ سازي شده و در حرفه جواهر سازي بكار مي‌رود. طلاي سفيد آلياژي از طلاي رنگ زدايي شده با افزودن پالاديوم است. پالاديوم را مي‌توان همانند طلا به ورقي به نازكي 25000/1 اينچ تبديل نمود. اين فلز در دندانپزشكي، ساعت سازي و ساخت تجهيزات جراحي و اتصالات الكتريكي كاربرد دارد.

قيمت

اين فلز به قيمت حدوداً 150 دلار به ازاي هر اونس تروي به فروش مي‌رسد.

كادميم Cadmium

( لاتين، كادميا ( Cadmia ، يوناني = كادميا (Kadmia، نام قديم كالامين، كربنات روي ) اين عنصر در 1817 توسط استرومير ¹در ناخالصي كربنات روي كشف گرديد.

بيشتر وقت ها كادميم در مقادير كم به همراه سنگ هاي معدني روي مانند اسپالريت (ZNS ) يافت مي‌شود. گرينوكيت (CDS ) تنها كانه اي است كه در هر صورت حاوي كادميم است. تقريباً تمام كادميم به صورت محصول جانبي فراورش سنگ هاي معدني روي، مس و سرب به دست مي‌آيد.

ويژگي ها

كادميم فلز آبي كم رنگ ونرمي است كه با چاقو برده مي‌شود و از بسياري جهات شبيه روي است.

كاربردها

كادميم جزئي از برخي آلياژهاي داراي حداقل دماي ذوب است و در آلياژهاي ياتاقان با ثابت هاي اصطكاك كم و مقاومت به خستگي زياد كاربرد دارد. اين عنصر به طور گسترده در آب كاري استفاده مي‌شود. به طوري كه حدود 60 درصد مصرف آن را در بر مي‌گيرد. همچنين در بسياري از انواع لحيم براي پيل هاي استاندارد emf ، باتري هاي Ni – Cd و به عنوان مانع در كنترل شكافت هسته اي كاربرد دارد. تركيب هاي كادميم در مواد شب تاب تلويزيون هاي سياه و سفيد و در شب تاب هاي سبز و آبي تلويزيون رنگي استفاده مي‌شود. كادميم و محلوهاي تركيبي آن سمي هستند.

ملاحظات بكارگيري

سهل انگاري در توجه به خواص سمي كادميم مي تواند موجب تماس غير منتظره با بخارهاي سمي شود. به عنوان مثال، در كار بالحيم نقره كه حاوي كادميم است بايد دقت نمود. مشكلات جدي مربوط به سمي بودن آن در مدت زمان هاي طولاني تماس و كار با حمام هاي آب كاري كادميم مشخص شده است. تماس با غبار كادميم نبايد از 01/0 ميلي گرم بر متر مكعب ( به ازاي متوسط 8 ساعت كار روزانه و هفته اي 40 ساعت كار ) تجاوز نمايد. غلظت سقف (بيشينه) به ازاي يك دوره 15 دقيقه اي نبايد از mg_/m³ 14/0 بيش تر باشد. تماس با بخار اكسيد كادميم نبايد از mg_/m³ 05/0 در 8 ساعت كار روزانه و هفته اي 40 ساعت تجاوز نمايد وبيشينه ي غلظت نبايد از mg_/m³ 05/0 عبور كند. اين مقادير به تازگي مورد مطالعه قرار گرفته و براي كاهش خطات تماس پيشنهاد شده اند. در سال 1927 ، كنفرانس بين المللي وزن ها و معيارها، متر را بر حسب طول موج خط طيفي قرمز كادميم ( مجدداً تعريف نمود به عبارت ديگر يك متر مساوي طول موج هاي 553/1 و 13/164 است. اين تعريف در حال حاضر تغيير كرده است ( كريپتون را ببينيد)

قيمت

قيمت رايج كادميم حدوداً 12 دلار به ازاي هر پوند است و در خلوص بالا قابل تهيه مي‌باشد.

اينديم Indium

تاريخچه

( به دليل خط نيلي رنگ درخشان در طيف آن ) اين عنصر توسط ريچو² و ريشتر ³ كه بعداً آن را جداسازي نمود كشف كرد.

تا سال 1924 ، يك گرم يا بيشتر از اين فلز به صورت جدا توليد شده بود. اين عنصر احتمالاً به فراواني نقره است امروزه در حدود 4 ميليون اونس تروي از اينديم به طور سالانه در غرب توليد مي‌شود. در حال حاضر، كانادا سالانه يك ميليون اونس تروي اينديم توليد مي‌كند.

منابع

اينيدم غالباً با مواد داراي روي همراه است و بيشتر اينديم تجاري از اين مواد تهيه مي‌شود ؛ البته اينديم در سنگ هاي معدني آهن، سرب و مس نيز يافت مي‌شود.

ويژگي ها

اينديم فلز نقره اي متمايل به سفيد با درخشندگي فراوان و بسيار نرم است. در هنگام خمش فلز خالص، صداي جيغ بلندي شنيده مي‌شود. اينديم همانند گاليم شيشه را تر مي‌كند.

كاربردها

اينديم در توليد آلياژها با دماي ذوب كم كاربرد يافته است :

آلياژ 76 Ga – 24 In در دماي اتاق مايع است. اينديم در ساخت آلياژهاي ياتاقان، ترانزيستورهاي ژرماتيمي، يك سو كننده ها، مقاومت‌هاي گرمايي و رساناهاي نوري استفاده مي‌شود. مي‌توان اينديم را بر روي فلز ديگر آبكاري كرد و يا بخار آن را روي شيشه نشاند و آينه‌اي به خوبي آيينه نقره اي اما با مقاومت به خوردگي محيطي بالاتر به دست آورد.

ملاحظات بكارگيري

شواهدي وجود دارد كه اينديم بو و خاصيت سمي بودن كمي دارد البته تا حصئل اطلاعات بيش تر بايد در كار با آن دقت نمود.

قيمت

قيمت اينديم حدودا 1 تا 5 دلار به ازاي هر گرم بسته به خلوص و كميت است. اينديم به شكل فوق خالص در دسترس است.

قلع TIN

تاريخچه

( انگلوساكسون : tin ، لاتين: استاليومStannum ) از باستان شناخته شده بوده است.

منابع

قلع عمدتاً در كاستريت ( Sno₂ ) يافت مي‌شود. بيش تر نياز جهاني از مالايا، بوليوي، اندونزي، زئير، تايلند و نجريه تامين مي‌شود. اگر چه منابعي در آلاسكا و كالفرنيا وجود دارد اما توليد آمريكا تقريباً صفر است. قلع از طريق احياي كاستريت با ذغال سنگ در كوره‌ي شعله‌اي به دست مي‌آيد.

ويژگي ها

قلع معمولي از نه ايزو توپ نا پايدار نيز شناخته شده‌اند. قلع معمولي فلز نقره‌اي متمايل به سفيد،چكش خوار و تا حدي شكل پذير است و ساختار شديدا بلوري دارد. به دليل شكست همين بلورها در هنگام خمش ميله، صداي فرياد قلع شنيده مي‌شود.

شكل هاي موجود قلع

اين عنصردر فشار معمولي دو شكل آلو تروپي دارد. در هنگام گرم كردن قلع خاكستري يا آلفابا ساختار مكعبي در 13/2^0c به قلع سفید یا بتا تبدیل می شود که شکل معمول این فلز است. قلع سفید ساختار چهارگونه دارد. هنگامی که قل7ع تا زمیر13/2^0c سرد می شود به آهستگی از سفید به خاکستری تغییر می‌یابد.

این تغییر تحت تأثیر ناخالصی‌هایی مانند آلومینیوم و روی قرار می‌گیرد و می‌توان با افزودن کمی از آنتیموان یا بیسموت از این تأثیرات جلوگیری نمود. این تغییر از شکل آلفا به بتا....................... نامیده می‌شود. کاربردهای قلع خاکستری بسیار ناچیزاست.قلع، بسیار صیقل می‌یابد و در پوشش‌دهی سایر فلزات به منظور پیشگیری از خوردگی یا سایر واکنش‌های شیمیایی به‌کار می‌رود. این ورقه‌ی قلع بر روی فولاد در اصطلاحاً کنسرو قلع برای نگه داری مواد غذایی استفاده می‌شود.

آلیاژهای قلع بسیار مهم هستند. لحیم نرم، فلز چاپ، فلز گداز پذیر، پیوتر،برنز، فلز رنگ، بابیت، فلز سفید، فسفر برنز برخی از آلیاژهای مهم قلع هستند.

قلع نسبت به آب دریا و آب نرم مقاوم است اما با اسیدهای قوی، بازها و نمک‌های اسیدی مورد حمله قرار می‌گیرد. اکسیژن محلول به این شتاب می دهد. قلع با حرارت دادن در هوا، Sn₂ تشکیل می‌دهد که خاصیت اسیدی ضعیفی دارد و با اکسیدهای بازی، نمک‌های استانتات می‌سازد. مهم‌ترین نمک قلع که به عنوان عامل احیاء کننده و ثابت کننده‌ی رنگ در چاپ قلمکار به کار می‌رود، کلرید قلع است. نمک‌های قلع پاشیده شده بر روی شیشه در ساخت پوشش‌های رسانای الکتریسیته استفاده می‌شود. این نمک‌‌ها در نوردهی به سکوها و شیشه‌ی جلوی بدون برفک ‌ماشین بکار گرفته شده اند. امروزه بیش‌تر شیشه پنجره‌ها با غوطه ‌وری شیشه‌ی مذاب بر روی قلع مذاب(شیشه‌ی فلوت) ساخته می‌شوند تا سطح صافی داشته باشند( فرایندپیلکینگتون¹)

یکی از آلیاژهای جالب توجه جدید، آلیاژ بلوری قلع-نیوبیوم است که در دماهای بسیار کم ابررسانا است.

این خاصیت می‌تواند در ساخت مغناطیس‌های ابررسانا مهم و امیدوار کننده باشد. مغناطیس‌های ابر رسانا، شدت میدان‌های قوی تولید می کنند در حالی که عملاً هیچ توانی مصرف می کنند. چنین مغناطیس‌هایی که از رشته‌ی قلع-نیونیوم ساخته می شوند فقط چند پوند وزن دارنذد و میدان‌های مغناطیسی تولید می‌کند که هنگامی‌که با یک باتری کوچک شروع به کار می نمایند با میدان مغناطیسی یک مغناطیس برقی 100تنی که مداوماً با توان بالا کار می کند، قابل مقایسه هستند.

ملاحظات به کارگیری:

مقدار کم قلع در مواد غذایی کنسرو شده کاملاً بی‌خطر است حد توافق شده‌ی قلع در مواد غذایی آمریکا حدوداً 300mg/kg است. ترکیب‌های تری الکیل و تری اریل قلع به عنوان........... استفاده می شوند و با ید با احتیاط با انها کار کرد.

قیمت:

پس از گذشت 25 سال قیمت قلع از50 سنت به ازای هر پوند به قیمت کنونی‌اش در حدود4 دلار بر پوند در ژانویه‌ی 1990 تغییر یافته است.

تلریم Tellurium

لاتین: تلوس(tellus)، زمنی) این عنصر در 1782 توسط مولرون ریچینشتین² کشف شد و توسط کلاپروت که9 در 1798 آن را جداسازی نمود، نامگذاری گردید.

منابع:

تلریم گاهی اوقات به صورت ازاد یافت می شود اما اغلب به صورت تلورید طلا(کالاوریت) و در ترکیب با سایر فلزات وجود دارد و به صورت تجاری از لجن آندی که در تصفیه‌ی ‌الکترولیتی مس تاول دار تولید می گردد بازیابی می‌شود.آمریکا، کانادا، پرو و ژاپن بزرگ‌ترین تولید کنندگان جهان فی این عنصرند.

ویژگی ها:

تلریم بلوری ظاهر نقره‌ای متمایل به سفید داردو در حالت خالص درخشندگی فلزی از خودشان می دهد. تلریم ترداست و به راحتی پودر می شود. تلریم بی شکل از طریق رسوب تلریم از محصول اسید تلوریک یا تلروس به دست می اید. این که آیااین شکل به دست امده واقعاً بی شکل است یا از بلورهای بسیار ریز ساخته شده است هنوز معلوم نشده استو تلریم نیمه رسانای نوعp است و در جهت‌های خاص بسته به جهت گیری اتم‌ها رسانایی بیش‌تر نشان می دهد.

رسانایی آن به آرامی در معرض نور افزایش می‌یابد. می‌توان این عنصر را با نقره، مس،طلا، قلع یا فلزاتدیگر ناخالص نمود. درهواٌ تلریم با شعله‌ی سبز کم رنگ متمایل به آبی و دی اکسید تولید می‌کند. تلریم مذاب باعث خوردگی آهن، مس و فولاد زنگ نزن می‌گردد.

ملاحظات بکارگیری:

سی ایزوتوپ از تلریم با جرم‌های اتمی از108 تا 137 شناخته شده است. تلریم طبیعی از خشت ایزوتوپ ساخته شده است.

کاربردها:

تلریم، قابلیت ماشین کاری مس و فولاد زنگ نزن را بهبود می‌دهد و افزودن آنبه سرب، خورندگی اسید سولفوریک را بر روی سرب کاهش داده و استحکام و سختی آن را بهبود می‌بخشد. تلریم به عنوان جزء اصلی در کلاهک‌های انفجاری به کار می‌رود و به منظور کنترل تبرید به چدن اضافه می‌شود. تلریم در سرامیک‌ها استفاده می شود. تلورید بسیموت در تجهیزات حرارت الکتریکی به کار گرفته شده است.

قیمت:

تلریم با خلوص تقریبی5/99 درصد حدوداً 100 دلار بر پوند قیمت دارد.

ید:Iodin

تاریخچه:

(یونانی.................،بنفش) ید توسط کورتویس¹ در 1811 کشف شد. ید هالوژنی است که به صورت........................... به شکل یدیدهایی در آب دریا................................

...................................................

منـابــع

ید فوق خالص را می توان از واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس به دست آورد. چند روش دیگر نیز برای جداسازی این عنصر شناخته شده است.

ویـژگـی‌هـــا

ید جامد آبی تیره‌ی براقی است که در دمای معمولی به صورت گاز آبی متمایل به بنفش با بویآزاردهنده تبخیر می شود. ید با بسیاری از عناصزر ترکیب می شود اما از سایر هالوژن‌ها که جایگزین آن در یدیدها می‌شوند، فعالیت کم‌تری دارد. ید چند خاصیت شبه فلزی از خود نشان می دهد و به راحتی در کلروفرم، تتراکلرید کربن یا دی‌سولفید کربن حل می شود و محلولهای بنفش زیبایی تشکیل می‌دهد. ید به آهستگی در آب حل می گردد.

ایـزوتـوپ‌هــا

سی ایزوتوپ ید شناخته شده است. تنها یک ایزوتوپ پایدار ید(127I) در طبیعت یافت می‌‌شود. رادیوایزوتوپ مصنوعی 131I با نیمه عمر 8 روز در درمان غده‌ی تیروئید استفاده شده است. متداول‌ترین ترکیب‌های ید عبارتند از یدیدهای سدیم و پتاسیم و یدات‌ها (KIO₃). کمبود ید عامل بیماری گواتر است.

کـاربـردهـــا

ترکیب‌های ید در شیمی آلی بسیار مهم و در پزشکی بسیار مفیدند. یدیدها و تیروکسین حاوی ید است و به صورت خوراکی در پزشکی استفاده می شود و به صورت محلول KI و ید در الکل برای درمان زخم‌های خارجی به کار می‌رود. یدید پتاسیم در عکاسی کاربرد یافته است. رنگ آبی به همراه محلول آهاردار از مشخصه‌های عنصر آزاد ید است.

ملاحظـــات یادگیـــری

در کار و استفاده‌ی ید باید دقت نمود زیرا تماس آن با پوست می تواند موجب ضایعه‌ی اندامی گردد. بخار ید شدیداً تحریک کننده چشمان و اعضای مخاطی است. حداکثر غلظت مجاز ید در هوا نباید از1 میلی‌گرم بر متر مکعب (با متوسط8 ساعت کار روزانه و هفته‌ای 40 ساعت کار) تجاوز کند.

گـــزنــون Xenon

تــــاریخچـــه

(یونانی:گزنون، بیگانه) گزنون توسط رامسی و تراورس در 1898 در باقی مانده های حاصل از تبخیر اجزای هوای مایع کشف شد. گزنون عضوی از خانواده‌های گازهای به اصطلاح نجیب یا«خنثی» محسوب می گردد. گزنون به میزان حدود در بیست میلیون در هوا وجود دارد و به مقدار08/0 جزء در میلیون در اتمسفر مریخ حاضر است. این عنصر در گازهای متصاعد شده از چشمه‌های معدنی خاص یافت می‌شود و در مقیاس تجاری از طریق استخراج آن از هوای مایع بدست می‌آید.

ایـــزوتـوپ‌هـــا

گزنون طبیعی از نُه ایزوتوپ پایدار ساخته شده است. علاوه بر اینها، 20 ایزوتوپ ناپایدار دیگر شناسایی شده اند. قبل از 1962, عموماً تصور می شد که گزنون و سایر گازهای نجیب قادر به تشکیل ترکیب نیستند. طی چند سال گذشته شواهدی به دست آمده است که گزنون و همچنین سایر عناصر با ظرفیت صفر، تشکیل ترکیب می‌دهند. در میان «ترکیب‌های» گزنون که تا کنون گزارش شده اند، پریکسینات سدیم، دیوترات گزنون، هیدرات گزنون، دی فلوراید، تترافلوراید و هگزا فلوراید گزنون حضور دارند. تری اکسید گزنون تهیه شده است و قابلیت انفجار بالایی دارد. بیش از 80 ترکیب از گزنون از طریق ایجاد پیوند شیمیایی آن با فلوئور و اکسیژن ساخته شده است. برخی از ترکیب‌های گزنون رنگی هستند. گزنون فلزی با استفاده از فشار چند صد کیلو باری تهیه شده است. گزنون در لوله‌ی خلاء وقتی با تخلیه‌ی الکتریکی برانگیخته شده باشد به رنگ آبی زیبایی می‌درخشد.

کــاربــردهــا

این گاز در ساخت لوله‌های الکترونی، لامپ‌های...........، لامپ‌های باکتری‌کش و لامپ‌های مورد استفاده در تحریک لیزرهای ‌یاقوتی(قرمز) برای تولید نورتک فام استفاده می‌شود. گزنون در زمینه‌ی انرژی هسته‌ای در محفظه‌های حبابی، کاوش‌گرها و سایر کاربردهایی که در انها وزن ملکولی بالا حائز اهمیت است به کار می رود. پریکسینات ها به عنوان اکساینده در شیمی تجزیه استفاده می شوند. _{133Xe , 135Xe} از طریق تشعشع نوترونی در راکتورهای هسته‌ای هوا خنک تولید می‌کردند. _133Xe کاربردهای مفیدی به عنوان رادیوایوزتوپ دارد. این عنصر در محفظه‌های شیشه‌ای آب بندی شده‌ی گاز در فشار استاندارد در دسترس هستند. گزنون سمی نیست اما ترکیب‌های آن به دلیل مشخصه‌های اکسیدکنندگی قوی، شدیداً سمی هستند.

بــاریــم Barium

تــاریخچــه

(یونانی، باریس(barys)، سنگین) شل در 1774، باریتا را از آهک تمیز داد. این عنصر در 1808 توسط سر(؟؟؟؟؟ ص 79) دیوی کشف گردید.

منـــابع

باریم تنها در ترکیب سایر عناصر و عمدتاً به صورت سولفات و کربنات یافت می‌شود و از طریق الکترولسز کلرید آن تهیه می گردد.

ویــــژگی‌هــا

باریم عنصر فلزی نرمی است که در حالت خالص همانند سرب سفیدا نقره ای به نظر می‌رسد. باریم به گروه فلزات قلیایی خاکی تعلق دارد و از لحاظ شیمیایی شبیه کلسیم است. این فلز به راحتی اکسید می شود و باید زیر نفت یا دیگر مایع‌های بدون اکشیژن برای محافظت از هوا نگه داری شود. اکسید ان در آب یا الکل متلاشی می‌گردد.

کـــاربردهــا

این فلز به عنوان «گاززدا» در لوله‌های خلاء استفاده می‌شود. مهمترین ترکیب‌های آن عبارتند از: پراکسید، کلرید، سولفات، کربنات، نیترات و کلرات باریم. لیتوفن رنگ دانه‌ای است که حاوی سولفات باریم و سولفید روی بوده و قابلیت پوشش دهی مناسبی دارد و در حضور سولفیدها تیره نمی شوند. سولفات باریم به دلیل سفیدی دائمی در رنگ‌ها، کارهای تشخیصی با اشعه‌ی ایکس و ساخت شیشه نیز به کار می‌رود. باریت به عنوان عامل سنگین کننده در سیال‌های حفرچاه نفت و ساخت لاستیک استفاده می‌شود. کربنات آن به عنوان سم موش به کار گرفته شده است در حالی که نیترات و کلرات باریم در رنگ فشفشه‌ها استفاده می کنند. سولفید ناخالص آن پس از تماس با نور شب‌تاب می‌شود. تمام ترکیب‌های باریک که محلول در آب یا اسید باشند، سمی هستند.

ایـــزوتوپ‌هــا

باریم موجود در طبیعت مخلوطی از هفت ایزوتوپ پایدار است. بیست و دو ایزوتوپ رادیواکتیو دیگر نیز شناخته شده است.

لانتـــانیــم Lanthanum

(لانتانین یونانی، مخفی شدن به حالت خوابیده) موسندر در 1839 لانتانای خاکی جدیدی را از نیترات سریم ناخالص استخراج کرد و عنصر نوینی را مشخص نمود.

لانتانیم به شکل نسبتاً خالص در سال 1923 جداسازی شد. های استخراج حلال و تبادل یونی به جداسازی بسیار آسان‌تر عناصر مرسوم به« خاکی نادر» انجامیده است.

منــابع

لانتانیم در کانه‌های خاکی نادر مانند سریت، مونازیت، آلانیت و بشتازیت یافت می‌شود. موناریت و بشتاریت سنگ‌های معدنی اصلی هستند که لانتانیم در انها به ترتیب تا 25و38 درصد وجود دارد. میش متال ه در ساخت فندک به کار می‌رود حدوداً 25 درصد لاتانیم دارد.

قابلیت دسترسی لانتانیم و سایر عناصر خاکی نادر در سالهای اخیر بهوبد فراوانی بافته است. این فلز را می توان از طریق احیای فلورید بی آب با کلسیم تهیه نمود.

ویژگــی‌هــا

لانتانیم فلز سفید نقره ای، چکش خوار، شکل پذیر و نرمی است که با چاقو بردیه می‌شود و یکی از فعال‌ترین فلزات خاکی نادر است. این عنصر در تماس با وا سریعاً اکسید می گردد. آب سرد به آرامی با لانتانیم واکنش می دهد اما آب داغ بسیار سریع‌تر مورد جمله قرار می‌گیرد.

این فلز مستقیماً با عناصر کربن، نیتروژن، بور، سلنیم، سیلیسم، فسفر، گوگرد و با هالوژن‌ها واکنش می‌دهد. در دمای ^0c 310، از ساختار هگزاگونال به مکعب با وجوه مرکز پر تغییر می یابد و در^0c865 مجدداً به ساختار مکعبی مرکز پراستحاله پیدا می‌کند.

ایــزوتوپ‌هــا

لانتایم طبیعی مخلوطی از دو ایزوتوپ پایدار La_{138 و} La₁₃₉ است. بیست و سه ایزوتروپ رادیواکتیو دیگر شناخته شده‌اند.

کــاربردهــا

ترکیب‌های خاکی نادر حاوی لانتانیم در کاربردهای ‌ نوردهی کربنی مخصوصاً در صنعت تصویر متحرک برای نور دهی و طراحی تصویر استفاده می‌شوند. این کاربرد حدوداً 25 درصد ترکیب‌های خاکی نادر تولید شده را مصرف می کند. La₂o₃ مقاومت قلیایی شیشه را افزایش می دهد و در ساخت شیشه‌های نوری خاص به کار می‌رود. مقادیر کم لانتانیم را می توان به عنوان یک افزودنی در تولید چدن با گرافیت کروی به کار گرفت.

علاقه‌ی خاصی به آلیاژهای اسفنجی هسدروژنی حاوی لانتانیم وجود دارد. این آلیاژها تا400برابر حجم خود هیدروژن ذخیره می کنند و این فرایند برگشت پذیر است. هرگاه این آلیاژها گاز را جمع کنند انرژی گرمایی آزاد می‌شود؛ بنابراین امکان‌هایی برای استفاده از آنها در سیستم ‌های تبدیل انرژی وجود دارد.

ملاحــظات به کــارگیــری

لانتانیم و ترکیب‌های آن میزان سمی بودن کم تا متوسط دارند؛ بنابراین در کار با آنها باید احتیاط نمود.

قیـمت

این فلز حدود 5 دلار بر گرم قیمت دارد.

هــافنــیم Hafnium

تـــاریخچــه

(هافنیا، نام لاتین کپنهاگ) سال‌ها پیش از کشف ان در 1932 ( توسط دی کاستر* و ون هوسی¹) گمان می‌رفت که هافنیم در کانه‌های مختلف و در غلظت‌های متنوع وجود دارد. بر اساس نظریه‌ی بور² انتظار می‌رود که این عنصر جدید به همراه زیرکوینم باشد.

سرانجام این عنصر در زیرکن به دست آمده از فروژ و از طریق تحلیل طیف نگاری اشعه‌ی ایکس مشخص گردید. نام هافنیم به خاطر شهری که در آن کشف شد، نام گذاری گردید. اغلب کانه‌های زیر کوینمی یک تا پنج درصد هافنیم دارند.

هافنیم ابتدائاً از طریق تبلور مجدد مکرر آمونیوم مضاغف یا فلورایدهای پتاسیم توسط ون هوسی و جانتزن * از زیر کوینم جداسازی شد. هافنیم فلزی نخستین باز توسط وان آرکل و دی بویر از طریق عبور دادن بخار تترایدید هافنیم از روی رشته ی تنگستنی داغ دیده تهیه شد. تقریباً تمام هافنیم فلزی که امروزه تولید می گردد از طریق احیای تتراکلرید هافنیم با منیزیم یا با سدیم ساخته می شود(فرایند کرول)*

ویـــژگی هـــا

هافنیم فلز شکل پذیر بادرخشندگی نقره ای است. خواص آن شدیداً تحت تأثیر وجود ناخالصی‌های زیر کونیمی است. درمیان همه‌ی عناصر، جداسازی زیرکونیم و هافنیم از بقیه دشوار تر است. اگر چه شیمی آنها تقریباً یکسان است، اما چگالی زیر کوینم حدوداً نصف هافنیم می‌باشد. هافنیم بسیار ناخالص و با ناخالصی اصلی زیر کونیمی تولید شده است. هافنیم به صورت موفقیت امیزی با آهن، تیتانیم، نیوبیم، تانتالم و سایر فلزات آلیاژ سازی گردیده است. کاربیدهافنیم دیرگدازترین ترکیب دوتایی شناخته شده و نیترید ان نیز دیرگدازترین نیترید فلزی (با نقطه‌ی ذوب c 3310) شناخته شده می باشد. هافنیم در دمای c700 به سرعت هیدروژن جذب می کند و ترکیب_86/1 HfH می سازد.

هافنیم به قلیای غلیظ مقاوم است اما در دماهای بالا با اکسیژن، نیتروژن، کربن، گوگرد و سیلیسم واکنش می دهد و با هالوژن ها مستقیماً تتراهالید می سازد
کــاربردهـــا

این عنصر علاوه بر جذب خوبی در راستای سطح مقطع برای نوترون‌های حرارتی(600 برابر بیش از زیرکوینم) خواص مکانیکی عالی نیز دارد و نسبت به خوردگی از مقاومت بسیار بالایی برخوردار است. هافنیم در میله‌های کنترل راکتور استفاده می شود. این میله‌ها در زیر دریایی‌های هسته‌ای به کار برده می‌شوند.

هافنیم در لامپ‌های پر شده با گاز و التهابی استفاده شده و یک گاز زدای موثر در پالایش مذاب از اکسیژن ، نیتروژن محسوب می‌گردد.

ملـاحظــات به کارگیــری

هافنیم خرد شده، خود احتراق است و ممکن است خود به خود در هوا مشتعل شود. در هنگام ماشین کاری فلز یا کار با هافنیم اسفنجی داغ باید کاملاً احتیاط کرد. تماس با هافنیم نباید از 0/5 mg/hr ( با متوسط8 ساعت کار روزانه و هفته‌ای 40 ساعت) تجاوز کند.

قیــمت

قیمت این فلز بسته به خلوص و مقدار دامنه‌ی وسیعی از100تا500 دلار هب ازای هر پوند دارد. تقاضای سالانه‌ی هافنیم در آمریکا رد حال حاضر متجاوز از 000/100 پوند است.

تــانتالــم Tantalum

(یونانی:تانتالوس(Tantalos). شخصیت اسطوره ای یونان، پدر نایوبی (ملکه‌ی شهر تیب) این عنصر در 1802 توسط اکبرگ*کشف شد. در حالی که بسیاری از شیمی دان‌ها گمان می‌کردند که نیوبیم و تانتالم یک عنصر هستند. راو* در 1844 و ماریکناگ* در 1866 نشان دادند که اسید تانتالیک و اسید نیوبیکدو اسید مختلف هستند. محققان قبلی تنها فلز ناخالص را جداسازی می‌کردند. نخستین بار تانتالیم شکل پذیر نسبتاً خالص توسط ون بلتون* در 1903 تولید شد. تانتالیم به مقدار زیاد در کانه‌ی کلمبیت-تانتالیت وجود دارد.

منــابع

کانه‌های تانتالیم در استرالیا، برزیل، موزامبیک، تایلند، پرتغال، نیجریه، زئیر و کانادا یافت می شود.

روش تولیــد

جداسازی تانتالم از نیوبیم به انجام چند مرحله‌ی پیچیده نیاز دارد. چندین روش برای تولید تجاری این عنصر وجود دارد از جمله: الکترولیز فلوروتانتالات پتاسیم مذاب، احیای فلور تانتالات پتاسیم با سدیم یا واکنش کاربیدتانتالم با اکسید تانتالم.

ایــزوتوپ‌هــا

تانتالم طبیعی از دو ایزوتوپ ساخته شده است. بیست و پنج ایزوتوپ تانتالم شناسایی شده است.

ویــژگی‌هــا

تانتالم فلز خاکستری، سنگین و بسیار سخت ایت. در حالت خالص، شکل پذیر است و می توان ان را به صورت رشته های ظریف کشید و به عنوان رشته‌ی گرم شونده در تبخیر فلزاتی مانند آلومینیوم به کار برد. تانتالم تقریباً به طور کامل در دماهای زیرc 150 از حملات شیمیایی در امان است و فقط با اسید هیدروفلوریک، محلول‌های اسیدی حاوی یون فلوئر و تری اکسید گوگرد آزاد مورد حمله قرار می گیرد. قلیاها به آهستگی با آن واکنش می‌دهند. در دماهای بالا، تانتالم بسیار فعال‌تر می شود. نقطه‌ی ذوب این عنصر تنها از تنگستن و رنیوم کم‌تر است.

کــاربردهــا

تانتالم در ساخت آلیاژهای نختلف با خواص مطلوب از جمله دمای ذوب بالا، استحکام زیاد و شکل پذیری خوب به کار می‌رود. تانتالم خاصیت«گاززدایی» خوبی در دماهای بالا دارد و ورقه‌های نازک اسید تانتالم پایدارند و خواص دی‌الکتریک و یکسو کنندگی خوبی دارند.

دانشمندان ماده‌ی مرکب کاربید تانتالم-گرافیت ساخته‌اند که گفته می‌شود یکی از سخت‌ترین موادی است که تا کنون تولید شده است. این ترکیب دمای ذوبی در حدc3738 دارد. تانتالم در تولید خازن‌های الکترولیتی و قطعات کوره‌ی خلاء به کار می رود و 60 درصد مصرف دمای آن در همین کاربرد است. هم چنین تانتالم در ساخت تجهیزات فرایندهای شیمیایی،راکتورهای هسته‌ای، هواپیما و قطعات موشک استفاده‌ی فراوانی دارد. تانتالم در مقابل مایعات بدن کاملاً مقاوم و ماده‌ی غیر تحریک کننده ای محسوب می‌گردد. از این رو استفاده‌ی زیادی در ساخت وسایل جراحی یافته است. اکسید تانتالم در ساخت شیشه‌ی خاصی با ضریب شکست بالا در لنز دوربین به کار می رود. این فلز کاربردهای بسیار دیگری نیز دارد.

قیــمت

قیمت تانتالم (9/99 درصد) در دسامبر 1988 حدوداً 50 دلار به ازای هر اونس بود.

رنــیوم Rhenium

تــاریخچــه

(لاتین، رنوس (Rhenus) ، رودخانه‌ی راین)³. کشف رنیوم عموماً به نوداک*، تاک* و برگ نسبت داده می‌شود. آنها در 1925 اعلام نمودند که این عنصر را در سنگ معدن پلاتین و کلمبیت شناسایی کرده اند. آنها این عنصر را در گلدنیت و مولیبرنیت نیز یافتند و با فراوری 660 کیلوگرم مولیبدنیت در 1928، یک گرم رنیوم استخراج کردند.

منــابع

رنیوم به صورت آزاد در طبیعت یا به صورت ترکیبی در یک کانه‌ی خاص یافت نمی‌شود. البته این عنصر به طور گسترده در تمام پوسته‌ی زمین به مقدار حدود001/0 جزء در میلیون پراکنده است. امروزه رنیوم تجاری آمریکا از غبارهای دودکش تشویه‌ی مولیبدن به دست می‌آید. این غبارها از کانه‌ی سولفید مس معادن به دست می آید.

برخی از مولیبدن‌ها گاهی از002/0 تا2/0 رنیوم دارد. در حال حاضر سالانه بیش از 000/150 اونس رینوم در آمریکا تولید می‌شود. مجموع ذخیره‌ی فلز رنیوم در جهان، 3500 تن است، فلز رینوم از طریق احیای پرهنتات آمونیم با هیدروژن در دماهای بالا تهیه می‌شود.

ایــزوتــوپ

رینوم طبیعی مخلوطی از دو ایزوتوپ پایدار است. بیست و شش ایزوتوپ ناپایدار دیگر شناخته شده است.

ویـژگـی هــا

این عنصر سفید نقره‌ای با درخشندگی فلزی است و چگالی آن فقط از پلاتین، ایریدیم، و اسمیوم کم‌تر و نقطه‌ی ذوب آن از تنگستن و کربن پایین‌تر است.

شکل تجاری معمول این عنصر، پودری است و می‌توان آن را از طریق فشردن و تف‌جوشی مقاومتی در محیط خلاء یا هیدروژن، چگالی نمود. این فرایند شکل فشرده‌ای با بیش از90 درصد چگالی فلز تولید می‌کند.

رنیوم تابکاری شده بسیار شکل پذیر است و می‌توان آن را پیچید، و به صورت سیم پیچ در آورد و یا نورد نمود. رنیوم به عنوان افزودنی به تنگستن و مولیبدن به‌‌کار می‌رود که پایه گذار آلیاژهایی با ویژگی‌های مفید می‌شوند.

کـاربردهـــا

رنیوم به عنوان رشته‌ی گرم شونده در طیف نگارهای جرمی و سنجه‌های یونی استفاده‌ی فراوانی دارد. آلیاژهای رنیوم-مولیبدن در دمای10 کلوین ابر رسانا هستند.

رنیوم به عنوان ماده‌ی اتصال الکتریکی نیز به‌کار می‌رود. زیرا مقاومت به سایش بالا و تحمل خوردگی قوسی خوبی دارد.

ترموکوپل‌های ساخته شده از آلیاژ Re-W در سنجش دما تا ^.C 2200 به کار می‌رود. رشته‌ی رنیومی در لامپ‌های فلاش عکاسی استفاده می شود.

کانالیست‌های رنیومی مقاومت فوق العاده ای نسبت به مسمومیت حاصل از نیتروژن، گوگرد و فسفر دارند و در هیدروژنه کردن ذرات ریز مواد شیمیایی به‌کار می‌روند.

مـلاحظــات بـه کـار گیـری:

به دلیل، شناخت کم از سمی بودن رنیوم باید در کار با آن احتیاط نمود تا اطلاعات بیش‌تری از آن به دست آید.

قــیمت

رینوم در 1928، 000/10 دلار به ازای هر گرم ارزش داشت.قیمت رینوم در حال حاضر 250 دلار به‌ازای هر اونس می‌باشد.

اسـمیم Osmium

تاریـخچه

(یونانی،osme بوی بد) این عنصر در 1803 توسط تنات در پسمانده‌یبه‌جا مانده از انحلال پلاتین ناخالص در تیزاب سلطانی کشف شد.

منــابع

اسمیم در ایریدسل و شن‌های رودخانه‌ی دارای پلاتین دردریاچه‌ی اورال و آمریکای جنوبی وشمالی یافت می‌شود. هم چنین در سنگ‌های معدنی نیکل دار در ایالات متحده (منطقه‌ی سودبوری،اونتاریو) به همراه سایر فلزات پلاتینی یافت می‌شود. با وجود این که مقدار فلزات پلاتینی این سنگ‌های معدنی بسیار کم است اما فراورش مقدار بسیار زیاد سنگ معدن نیکل، بازیابی تجاری اسمیم را ممکن می‌سازد.

ویـــژگی هــا

این فلز آبی کم رنگ متمایل به سفید درخشان، و حتی در دمای بالا بی نهایت سخت و ترد است. این عنصر بالاترین دمای ذوب و کم ترین فشار بخار را در گروه پلاتین دارد. شکل دهی این فلز بسیار دشوار است. اما فلز پودر شده یا اسفنجی آن به آرامی به صورت تتراکسید اسمیم درآمده که اکساینده‌ای قوی است و بوی تندی دارد. تتراکسید آن شدیداً سمی است و در ^.C 130 می‌جوشد.

اندازه‌گیری چگالی ایریدیم و اسمیم نشان می دهد که چگالی اسمیم کمی بیش‌تر از ایریدیم است.. به همین دلیل عموماً اسمیم به عنوان سنگین‌ترین فلز شناخته شده است. البته محاسبه‌ی چگالی از شبکه‌ی فضایی که می‌تواند در این فلزات معتبر تر از محاسبات عملی باشد، چگالی ایریدیم را 65/22 gr/cm³ در مقایسه با 661/22 gr/cm³ برای اسمیم به دست می‌دهد. از این رو در حال حاضر هم ایریدیم و هم اسمیم به عنوان سنگین‌ترین عناصر شناخته می شوند اما این داده ها امکان انتخاب بین این دو را فراهم نمی‌کنند.

مــلاحظات

غلظت اسمیم در هوا به اندازه‌ی 10 gr/cm³ می تواند به احتقان ریه ، آسیب پ.ست یا چشم منجر شود. تماس با تتراکسید اسمیم نباید از 0016/0 mg/m³ ( با متوسط 8 ساعت کار روزانه و هفته ای 40 ساعت کار) تجاوز نماید.

کــاربــرد هــا

تتراکسید اسمیم در تشخیص اثر انگشت و رنگی کردن بافت روغنی در اسلایدهای میکروسکپی استفاده شده است. این فلز استفاده‌ی تقریباً وسیعی در تولید آلیاژهای بسیار سخت با سایر فلزات گروه پلاتین، نوک خودکار، لوله‌ها، سوزن گرامافون و اتصالات الکتریکی دارد.

قــیمت

قیمت پور اسمیم خالص 99 درصد- شکلی که معمولاً به صورت تجاری تهیه می شود- بسته به مقدار و سازنده تقریباً 100 دلار به ازای هر گرم است.

ایــریدیم Iridium

تــاریخچــه

(لاتین، رنگین کمان (iris)،..................) تنات ایریدیم را در سال 1803 در رسوبات باقی مانده از انحلال پلاتین ناخالص در تیزآب سلطانی کشف نمود. ایریدیم نام مناسبی برای آن است زیرا نمک‌های آن بسیار رنگی هستند.

ویـــژگی‌ها

ایریدیم فلزی از خانواده‌ی پلاتین، سفید و شبیه پلاتین است اما کمی متمایل به زرد کم رنگ است به دلیل سختی و تردی بالای آن، ماشین کاری، شکل دهی و کار اب ان دشوار است.

ایریدیم مقاوم ترین فلز نسبت به خوردگی شناخته شده است و در ساخت میله‌ی متر استاندارد پاریس به کار رفت. این متر از جنس آلیاژ با 90 درصد پلاتین و 10 درصد ایریدیم است. این میله‌ی متر به عنوان واحد اصلی طول در 1960 تغییر یافت(کریپتون را ببینید)

ایریدیم نه توسط هیچ اسیدی و نه تیزآب سلطانی مورد حمله قرار نمی گیرد اما از طریق نمک‌های مذاب از جمله NaCL , NaCN مورد تهاجم قرار می‌گیرد. سنگینی ویژه‌ی ایریدیم فقط اندکی کم‌تر از اسمیمی است که به عنوان سنگین‌ترین عنصر شناخته می‌شود. محاسبه‌ی چگالی ایریدیم و اسمیم با استفاده از شبکه‌های مقادیر به ترتیب 65/22 و 61/22 گرم بر سانتی متر مکعب را به دست می‌دهد. این مقادیر می تواند از اندازه گیری‌های فیزیکی واقعی قابل اطمینان تر باشد. از این رو در حال حاضر می دانیم که ایریدیم و یا اسمیم چگالی ترین عنصر شناخته شده هستند اما این داده‌ها اجازه‌ی انتخاب بین این دو را فراهم نمی کنند.

مـــنابع

ایریدیم به صورت آزاد در طبیعت به همراه پلاتین و سایر فلزات این خانواده در رسوبات آبرفتی یافت می‌شود و به عنوان محصول جانبی صنعت استخراج معدن نیکل بازیابی می‌گردد.

کـــاربردهـــا

اگر چه استفاده‌ی اصلی آن به عنوان سخت کننده‌ی پلاتین است، اما در ساخت بوته‌ها و تجهیزات دما بالا نیز به کار می رود و در ساخت اتصالات الکتریکی نیز کاربرد دارد.

این عنصر آلیاژی با اسمیم می‌سازد که در نوک خودکار و تکیه‌گاه‌های قطب نما استفاده می‌شود.

قیمت

ایریدیم در 1990 حدوداً 500 دلار به ازای هر اونس قیمت داشت.
پـــلاتیـــن Platinum

تـــاریخچه

(اسپانیایی، پلاتینا،(Platina)، نقره) پلاتین در 1735 توسط یولوا¹ در آمریکای جنوبی و وود² در 1741 کشف شد. این فلز توسط سرخپوستان استفاده می‌شده است.

منــابع

پلاتین به صورت خالص به همراه مقادیر کمی ایریدیم، اسمیم، پالادیم، رسنیوم و رادیوم که همگی به گروه یکسانی از فلزات تعلق دارند، یافت می‌شود. این عناصر در رسوبات آبرفتی کوه‌های اورال، کلمبیا و ایالات غربی آمریکا پیدا می‌شوند. اسپریلیت که در منابع نیکل در آمریکا یافت می شود منبعی قابل توجه از این فلز محسوب می گردد.

تولید انبوه نیکل جبران کننده‌ی این واقعیت است که تنها یک قسمت از دو میلیون قسمت سنگ معدن، فلزات پلاتینی هستند.

ویــژگی‌هــا

پلاتین فلز نقره‌ای متمایل به سفید و زیباست و درحالت خالص چکش‌خوار و شکل‌پذیر است. ضریب انبساط آن تقریباً مساوی شیشه‌ی سیلیکا- آهک- سود است و بنابراین در ساخت الکترودهای آب بندی شده در دستگاه‌های شیشه‌ای به کار می رود. این فلز در هوا در هیچ دمایی اکسید نمی شود اما توسط هالوژن‌ها، سیانیدها، گوگرد و قلیاهای سوزآور خورده می‌شود.

پلاتین در اسید نیتریک و هیدروکلریک نا محلول است اما وقتی با تیزآب سلطانی مخلوط می‌گردد و تشکیل اسید کلروپلاتینیک می‌دهد، در ان حل می شود.

کــاربردهـــا

این فلز کاربرد فراوانی در جواهرسازی،سیم ها و ظروف آزمایشگاهی و در بسیاری از تجهیزات با ارزش از جمله المان‌های ترموکوپل دارد. هم چنین در اتصالات الکتریکی، ابزار مقاوم به خوردگی و در دندانپزشکی استفاده می‌شود. آلیاژهای پلاتین-کبالت خواص مغناطیسی دارند. چنین آلیاژی که از 7/76 درصد پلاتین و3/23 درصد کبالت ساخته شده است، مغناطیسی بی نهایت قدرتمندی است که B-H(max) تقریباض دو برابر آلیاژ اکنیکوی V دارد. رشته‌های مقاوم پلاتینی در ساخت کوره‌های الکتریکی دما بالا استفاده می شوند.

این فلز در پوشش دهی کلاهک‌های دماغه‌ی موشک، نازل‌های سوخت موتور جت که باید با اطمینان در درماهای بالا در دوره‌های طولانی زمانی کار کنند. به کار می رود. این فلز همانند پالادیم مقادیر زیادی هیدروژن را در دماهای معمولی جذب و نگه‌داری می کند و در هنگام حرارت دادن از دست می دهد.

پلاتین بسیار خرد شده ، کاتالیت بسیار خوبی است که در فرایند پیونددهی در تولید اسید سولفوریک استفاده شده است. هم‌چنین به عناون کاتالیست در کراکینک محصولات نفت به کار می رود. تمایل زیادی به استفاده از پلاتین در پیل‌های سوختی و وسایل ضدآلودگی در خودروها وجود دارد.

آندهای پلاتینی کابرد فراوانی در سیستم‌های حفاظت کاتدی در کشتی‌های بزرگ و مخازن اقیانوس پیما، خطوط لوله و اسکله های فولادی دارند. رشته‌ی ظریف پلاتین هنگامی که در بخار الکل متیل قرار می‌گیرد با رنگ قرمز می درخشد. در تبدیل الکل به فرمالوئید به عنوان کاتالیست عمل می کند. این پدیده به صورت تجاری در ساخت فندک های سیگار و گرم کن‌های دست استفاده شده است. هیدروژن و اکسیژن در حضور پلاتین منفجر می شوند.

قیــمت

قیمت پلاتین تغییرات زیادی داشته است. بیش از یک قرن قبل، پلاتین برای پست کردن طلا استفاده می شده در حالی که ارزش ان در سال 1920 حدوداً هشت برابر طلا بوده است. قیمت پلاتین در 1990 حدود 500 دلار به ازای هر اونس بود.

طــلا Gold

تــاریخچـه

(سانسکریت، جوال (jval)، انگلوساکسون، طلا (Gold)، لاتین، آئورم (aurum)، طلا)، طلا از قدیمی ترین و از همان ابتدا فوق العاده با ارزش بوده است. طلا در طبیعت به صورت آزاد و در تلوئوریدها یافت می‌شود. طلا پراکندگی بسیار زیادی داردو تقریباً همیشه با کوارتز و پیریت همراه است.

منــابع

طلا در رسوبات آبرفتی یافت یم شود و غالباً از سنگ‌ها وسایر کانه‌ها توسط عملیات‌های معدن کاری و خاک‌شویی جدا می‌گردد. حدود دو سوم طلای جهان در آفریقای جنوبی به دست می‌آید و تقریباً دو سوم کل تولید آمریکا از داکوتای جنوبی و نوادا تأمین می‌شود. این فلز از طریق سیانیدکاری، ملغمه سازی و فرایند ذوب احیایی از سنگ‌های معدنی بازیابی می‌گردد. هم‌چنین اغلب خالص سازی آن با الکترولیز انجام می‌شود.

طلا در آب دریا بسته به منطقه نمونه گیری وجود دارد. تا کنون هیچ روش سودمندی برای بازیابی طلا زا آب دریا یافت نشده است.

ویــژگی‌هــا

تخمین زده می شود که کل طلایی که تا کنون در دنیا تهیه شده است را می توان در یک مکعب به اضلاع 60 فوت قرار داد. بدون شک طلای خالص در میان همه‌ی عناصر زیباترین آنهاست. طلای فلزی در شکل حجیم خود زرد رنگ است اما اگر خرد شود ممکن است سیا، یاقوتی، یا بنفش شود. * آلومون حساسی برای برای سنجش طلایی بودن طلاست.

طلا چکش خوار ترین و شکل پذیر ترین فلز است. یک اونس طلا را می توان تا 300 فوت مربع چکش کاری کرد. طلا فلزی نرم است ومعمولاً برای استحکام بیشتر آلیاژ سازی می‌شود. و رسانای خوب گرما و الکتریسیته است. تحت تأثیر هوا و اغلب عوامل شیمیایی قرار نمی‌گیرد.

کــاربردهــا

طلا در ضرب سکه به کار می‌رود و در بسیاری از کشورها استانداری برای سیستم‌های پولی محسوب می‌شود. هم‌چنین استفاده‌ی فراوانی در جواهرسازی، دکورها، دندان سازی و آب کاری دارد و در پوشش دهی قمرهای مصنوعی فضایی خاص استفاده می‌‌شود. زیرا انعکاس دهنده‌ی خوب اشعه‌ی مادون قرمز و فلزی خنثی است.

ایــزوتوپ‌هــا

متداول‌ترین ترکیب‌های طلا عبارتند از کلرید آئورک و اسید کلروآئوریک و دومی در عکاسی برای ظهور عکس نقره‌ای به‌کار می‌رود. طلا، 18 ایزوتوپ دارد. Au 198 با نیمه عمر 7/2 روز در درمان سرطان و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود. دی‌سدیم آئوروتیومالات به صورت درون ماهیچه‌ای در درمان آرتروز کمک می کند. مخلوطی از یک جزء اسید نیتریک با سه جزء اسید هیدروکلریک، به تیزآب سلطانی مشهور است( زیرا طلا را به عنوان سلطان فلزات در خود حل می کند) طلای تجاری با خلوص 999/99+ درصد در دسترس است. از سال های دور دمای انجماد طلا،^0c 1063 شناخته شده بود و به عنوان نقطه‌ی تصحیح مقیاس‌های بین المللی دما (48-ITS و 27-ITS) و مقیاس بین المللی دمای کاربردی (48- IPTS) به خدمت گرفته می شد. در سال 1968، مقیاس بین المللی دمای کابردی جدیدی (68- IPTS) پذیرفته شد که به عنوان نمود باید دمای انجماد طلا به ^0c 43/1064 تغییر یابد. معلوم شده است که چگالی ویژه‌ی طلا وابستگی قابل توجهی به دما، چگونگی رسوب فلز و کارسرد انجام شده دارد.

قــیمت

وزن طلا همانند سایر فلزات قیمتی بر اساس اونس تروی سنجیده می‌شود. و هنگامی که با سایر فلزات آلیاژ می گردد عبارت قیراط برای بیان مقدار طلای موجود در ان به کار می‌رود. 24 قیراط یعنی طلای خالص. چندین سال متوالی قیمت طلا در آمریکا در67/20 دلار به ازای هر اونس تروی ثابت بود در 1943 این قیمت قانوناً در 35 دلار به ازا ی هر اونس................ تثبیت گردید.

در مارس 1968 به دلیل بحران طلا سیستم قیمت گذاری دور دیخی پایه گذاری شد که بدین وسیله طلا هنوز برای تعیین حسابهای بین‌المللی به کار رود، در حالی که قیمت طلا در بازار اختصاصی آن می تواند نوسان داشته باشد. از آن زمان، قیمت طلا در بازار آزاد نوسان زیادی داشته است. در ژانویه قیمت طلا در بازار آزاد به 620 دلار بر اونس رسید. پس از آن قیمت طلا حدوداً 410 دلار بر اونس بود.

تــالــیم Thallium

تــاریخچــه

(یونانی، تالوس(thallos) نهال یا شاخه سبز) تالیم در سال 1861 توسط کروکس¹ به روش طیف نمایی کشف گردید. این عنصر بر اساس خط طیفی زیبای سبزی که این عنصر را مشخص می‌کرد، نام گذاری شد. این عنصر تقریباً به طور هم‌زمان توسط کروکس و لامی² در 1862 جداسازی گردید.