“ Talqin va tadqiqotlar ” ilmiy-uslubiy jurnali

---

“
Talqin va tadqiqotlar
”
 ilmiy-uslubiy jurnali
 

 
 
 
 
 
№15
 
42 
QORAQALPOQ XALQINING KELIB CHIQISHI VA 
QORAQALPOQLARNING DASTURIY MADANIYATI 
Baymuratova Xurliman Kuatbayevna 
QMU magistratura bo’limi “Etnografiya, etnologiya, va antropologiya”
ta’lim yo’nalishi 2-bosqich magistranti 
https://doi.org/10.5281/zenodo.7491115
 
Annotatsiya: 
Bugungi keltirilgan ushbu maqolada qoraqalpoq xalqining 
qadimgi madaniyati, rivojlanishi, kelib chiqish tarixi hamda hozirgi kundagi o’ziga 
xos bo’lgan urf-odatlari haqida soʻz yuritiladi. Siz bu maqola orqali 
qoraqalpoqlarning boshqa millat vakillaridan o’ziga xos bo’lgan jihatlari bilan 
ajralishini bilishingiz, o’rganishingiz va ma’lumotga ega bo’lishingiz mumkin. 
Kalit so’zlar: 
etnografiya, millat, qadimgi davr, madaniyat, dastur va urf-odat. 
Annotation: 
Today’s article talks about the ancient culture, development, 
history of the Karakalpak people, asa well as their unique traditions. Through this 
article you can learn, learn and get information about the unique aspects of the 
karakalpak from other nationalities. 
Key words: 
ethnoghraphy, nation, ancient times, culture, tradition. 
Qoraqalpoqlar uzoq yillar davomida ko’chmanchilik turmush tarzidan 
o’troqlikka o’tish jarayonini boshidan kechirdilar. Aholining asosiy qismi o’tov va 
paxsa uylardan iborat ovullarda yashardi. Keyinchalik qo’rg’on (qal’a) va shaharlar 
vujudga keladi. Qo’rg’onlarning to’rt tomoni devor yoki baland tepalar bilan o’rab 
olinardi. Qoraqalpoqlar bir necha urug’lardan shakllangan bo’lib, har urug’ a’zosi o’z 
urug’ining mustahkamligini ta’minlashga intilardi. Bir urug’ ichida qiz olish, qiz 
berish taqiqlangan edi. Shu boisdan boshqa urug’dan qiz olib qochish odatiy hodisa 
hisoblanardi. Ma’lum vaqt o’tgach qiz olib ketilgan joy ma’lum qilinib, qiz 
tomonning ota-onasi, yaqin qarindoshlari va urug’ oqsoqoli turli sarpolar bilan 
siylanib, to’yga rozilik olinardi. Urug’ ruhoniysi kelin-kuyovni nikohlab qo’yardi. 
To’yda baxshilar dostonlardan qo’shiqlar kuylashardi, aytishuvlar avjiga chiqardi. 
Polvonlar va botirlar kurashga tushardi. Islom dini qoraqalpoqlarning rasmiy dini edi. 
Aholi orasida turli yo’nalishdagi tasavvuf tariqatlari keng tarqalgan edi. 
Hunarmandlar 12-13 yoshli bolalarni shogirdlikka qabul qilib, ularga hunar sirlarini 
o’rgatganlar. Qoraqalpoq yoshlari Xiva va Buxoro madrasalarida ham ta’lim 
olganlar. Qoraqalpoqlarning xalq og’zaki ijodi juda boy. Qoraqalpoq folklor 
namunalari 20 jildligining nashr etilgani fikrimizning dalilidir. Ular so’z ustalari 
bo’lgan chechanlarni, baxshi (jirov)larine sevadilar. El oqsoqollari, rahbarlari 
yonidan qissaxonlar arimagan. O’zbeklarning Afandisi kabi qoraqalpoqlarning 

---