& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti



Yüklə 1,82 Mb.
səhifə13/231
tarix05.04.2023
ölçüsü1,82 Mb.
#104225
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   231
Қаракалпак тили китап

Ayrιm dawιssιz ha`riplerdin` jazlιwι.
Qaraqalpaq tilinin` imla qa`deleri boyιnsha dawιssιz sesler ko`binshe esitilse solay, sa`ykes tan`basι menen jazιladι.
Sonlιqtan da, barlιq dawιssιz seslerdin` jazιlιwι jo`ninde so`z etpey-aq, ayrιm dawιssιzlardιn` jazιlιwιn aytιw menen sheklenemiz.
Qos erinlik dawιssιz sesti an`latatug`ιn w ha`ribi dawιslι ha`riptin` aldιnda ya son`ιnda, so`zdin` basιnda, ortasιnda, aqιrιnda keleberedi. Mιsalι: waqιt, wa`de, taw, jaw, awlaq, tawla, ha`m t.b. Eki dawιslιnιn` arasιnda da kele beredi. Mιsalι: awa, tawιq, suwιq, ha`m t.b. W ha`ribi buwιnnιn` basιnda dawιssιzg`a jaqιnιraq, buwιnnιn` aqιrιnda dawιslιg`a jaqιnιraq bolιp aytιladι. Salιstιrιn`: waz-aw, sawap-tawla, Usιnday pikirdi y ha`ribi haqqιnda da aytιwg`a boladι. Salιstιrιn`: yar-ay, sayaq-sayla.
Erinlik –tislik, u`nsiz dawιssιz sesti an`latatug`ιn v ha`ribi orιs tilinen kirgen so`zlerde g`ana ushιrasadι. Mιsalι: Vagon, Vrach ha`m t.b. so`zdin` aqιrιnda kelgende f bolιp aytιlg`an menen v ha`ribi jazιladι. Mιsalι: arxiv, Ivanov, Petrov, so`zlerinde v jazιladι da, aytιlιwι f tu`rinde boladι.
Erinlik –tislik, u`nsiz dawιssιz sesti an`latatug`ιn f ha`ribi ko`binshe sιrttan kirgen so`zlerde jumsaladι. Mιsalι: Fabrika, Ferma, fizika, professor, kofe, bufet, Fauzulla, Fatima, feyil ha`m t.b. sonday-aq, u`f, su`f, tu`f, usag`an eliklewish so`zlerde de ushιrasadι.
Q ha`ribine qarag`anda X ha`ribi siyregirek qollanιladι. Mιsalι: Xat, xabar, xalιq, Xiywa, paxta, Paraxat, baxιt, asxana, su`txor, xlor, paroxod, texnika, ruwx. Al x esitilgen menen q jazιladι. Mιsalι: Saqal, saqshι, saqaw, salqιn, taqιr, taqιm, taqsιr, ha`m t. b. Dawιssιz ha`ripler b, d, g, g`, so`zdin` aqιrιnda sa`ykes p, t, k, q, bolιp aytιlg`anι menen jazιwda ol esapqa alιnbaydι. Mιsalι: Klupp, shtap, Volgagrat, shat, a`wlat, pedogog, bag`, tu`rinde aytιlg`anι menen klub, shtab, Volgograd, shad, pedagog, bag` bolιp jazιladι. Bunday so`zlerge u`nsiz dawιssιzg`a qosιlatug`ιn qosιmtalar qosιladι. Mιsalι: klub-klubqa, pedagog-pedagogqa, bag`-bag`qa, shtab-shtabqa ha`m t.b.

Yüklə 1,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   231




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə