& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti



Yüklə 1,82 Mb.
səhifə15/231
tarix05.04.2023
ölçüsü1,82 Mb.
#104225
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   231
Қаракалпак тили китап

Juwan ha`m jin`ishke dawιssιz sesler
Q ha`m G` sesleri dawιssιz so`lerdi an`latadι.
Q sesi-til artι, u`nsiz dawιssιz ses. Ol burιnnan bar tu`pkilikli so`zlerde til artι juwan dawιslιlar menen qatar qollanιladι. Mιs: qala, qamιs, toraq, qutan, qora, oraq, qιzιl, qonaq, qazan, t.b.
Dawιssιz Q sesi so`zlerdin` barlιq orιnlarιnda-basιnda, ortasιnda, aqιrιnda, juwan tu`rinde aytιladι. Mιs: Qurιlιs, qon`ιz, qayιn`, qιyιq, qayιq, jaqιn, qaqιra, qιyqιm, qιzιq, qaqpaq, t.b.
G` ses-til artι, u`nli dawιssιz ses. G` sesi de Q sesi sιyaqlι juwan dawιslιlar menen qatar qollanιladι. Mιs: g`az, g`arg`a, g`arbιz, g`umsha, g`ozapaya, g`arrι, g`ayrat, jag`a, tog`ay, bag`, t.b.
Juwan dawιssιz q, g`, sesleri geyde jin`ishke dawιssιz k, g, sesleri sιyaqlι, jin`ishke, dawιslι a` sesinin` aldιna qollanιladι. Bunday jag`dayda sol juwan dawιssιz sesler jin`ishke dawιslιnιn` ta`sirine ushιrap, jin`ishke tu`rinde aytιladι. Mιs: qa`lem, qalender, qa`de, qa`te, qa`nege, qa`tere, qa`wli, qa`reli, g`a`lle, g`a`let, g`a`zzel, g`a`rezli, g`a`rezsiz,
K ha`m G sesleri jin`ishke dawιssιz seslerdi an`latadι.
K sesi-til artι, u`nsiz dawιssιz ses. Bul sec tek til aldι jin`ishke dawιssιzlar menen qatar qollanιladι. Mιs: keme, keter, kerek, kisi, kiyim, ko`mek, ko`lik, ku`tim, erik, etik,
K sesi (fonemasι) so`zdin` barlιq orιnlarιnda jin`ishke tu`rinde tu`rinde aytιladι. Mιs: ko`k, ko`klem, ko`mek, ko`rkem, ku`n, keshki, t.b.
G sesi-til artι, u`nli dawιssιz ses. Bul dawιssιz ses tek dawιssιzι sιyaqlι, tu`pkilikli so`lerde tek til aldι jin`ishke dawιslιlar menen g`ana qatar qollanιladι. Mιs: gu`rek, gu`res, gu`jim, gu`ze, geze, gezek, bo`get, go`je, tu`ngi, Dawιssιz g sesi ko`binese so`zdin` basιnda ha`m ortasιnda keledi. Mιs: gu`l, gu`mis, ko`gis, tegis, bu`gin, segiz, gaz, gazeta, geografiya, pedpgog, shigit, tu`ngi, ku`ndiz, t.b.


I ha`ribi yash yamasa yaqshι yad sιyaqlι ayιrιm so`zlerdi esaplamag`anda ko`binese so`zdin` ortasιnda ha`m aqιrιnda ya dawιssιzι estilgen jerde jazιladι.
Mιsalι ayna iynelik miynet tog`ay qoy ay ko`ylek u`yrek kiyiniw.

Yüklə 1,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   231




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə