Irkilis belgilerinin` xιzmetine qaray bo`liniwi.
Irkilis belileri sintaksislik xιzmetine qaray bo`liwshi ha`m ajιratιwshι irkilis belgileri bolιp eki toparg`a bo`linedi.
1. Bo`liwshi irkilis belgileri pu`tin tekst bo`leklerin, qospa ga`ptin` quramιndag`ι jay ga`plerdi, jay ga`plerdin` quramιndag`ι birgelikli ag`zalardι, atawιsh so`zlerdjen bolg`an bas ag`zalardι bir-birinen bo`lip ko`rsetedi.
Bo`liwshi irkilis belgilerinin` xιzmetinde noqat, soraw belgisi, u`ndew belgisi, u`tir, qos noqat, noqatlι u`tir, ko`p noqat, sιzιqsha belgileri, abzats qollanιladι.
Abzatstιn` arnawlι grafikalιq belgisi joq. Ol tekst ishinde bir oy pikirdin` tamamlanιwι menen sog`an baylanιslι ekinshi oy pikirdin` baslanιwι aldιnda jazιwda u`sh-to`rt ha`rip shegindirilip (bos orιn qaldιrιlιp) jazιladι.
2. Ajιratιwshι irkilis belgisi sintaksislik xιzmeti jag`ιnan ga`ptin` mazmunιn tolιqtιrιp, tu`sindiriwshi, anιqlawshι qurιlmalarda, sonday-aq, so`ylewshinin` sub`ektivlik qatnasιn bildiretug`ιn so`z ha`m sintaksislik qurιlmalarda qollanιladι. Ajιratιwshι irkilis belgilerinin` xιzmetin, tiykarιnan, qawιs ha`m tιrnaqsha atqaradι.
U`tir ha`m sιzιqsha ayrιmlang`an ag`za, kiris ha`m qaratpa ag`zalardιn` eki jag`ιnan qollanιlιp kelgende g`ana ajιratιwshι xιzmette keledi de, al dara halιnda qollanιlg`anda bo`liwshi xιzmetti atqaradι. Mιsalι: Sonlιqtan bala pa`t penen juwιrιp kiyatιrιp, « sho`gip atιrg`an tu`ye»nin` qasιna kelgende: (Ol tu`yenin` o`rkeshine usap, bir jag`ι jerge kirip ketken targ`ιl granit tastι usιlay ataytug`ιn edi) «Du`kan mashina» kiyatιr. Men son`ιnan aylanιp kelemen, -dedi og`an bir qarap. Ku`ndiz a`sirese tal tu`s waqιtlarιnda, bala putalarι ha`rriygen shιrajinlerdin` arasιna barιp otιrιwdι jaqsι ko`retug`ιn edi.
Irkilis belgilerinin` qoyιlιw orιnlarι ha`r tu`rli. Olardιn` birewleri ga`ptin` aqιrιnda qoyιlatug`ιn bolsa,geyparalarι ga`p ishinde, al ayrιmlarι ga`ptin` basιnda, ortasιnda qoyιladι.Usι sιyaqlι qollanιw o`zgesheliklerine qaray, irkilis belgileri: 1. Ga`ptin` keynine qoyιlatug`ιn irkilis belgileri; 2. ga`p ishinde qoyιlatug`ιn irkilis belgileri bolιp ekige bo`linedi.
Dostları ilə paylaş: |
