& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

& Ko`p noqat.
Ko`p noqat, ko`binese ga`ptin` son`ιnda, geyde basιnda ha`m ishinde de qoyιlatug`ιn irkilis belgisi. Bul belgi, tiykarιnan, ma`nige baylanιslι qoyιladι. Ko`p noqat qanday da bir sebeplerler menen oy-pikirdin` irkiliske ushιrag`anιn yamasa onιn` tolιq tamamlanbag`anιn, dawamιnιn` bar ekenin bildtredi.
Ko`p noqat to`mendegidey orιnlarda qoyιladι.
1. Aytιlajaq pikir tolιq tamamlanbag`anda ga`ptin` aqιrιna ko`p noqat qoyιladι.
Bul jag`dayda ga`ptin` aytιlιw maqsetine qaray ko`p noqattιn` qoyιlιwι u`sh tu`rli bolιp keledi:
A) eger ga`p xabar intonatsiyasι menen aytιlsa, tek ko`p noqattιn` o`zi (…);
B) soraw intonatsiyasι menen aytιlsa, soraw belgisi ha`m ko`p noqat (?...);
D) U`ndew intonatsiyasι menen aytιlsa, u`ndew ha`m ko`p noqat qoyιladι (!...).
Mιsalι: A`tten`, suw-suw … Suwdιn` kemtarlιnan paxtanι kesh egedi.
Bunday jag`dayda ol ne aytιwι mu`mkin ?.... Men ne qιlayιn dostιm. Ja`birkesh arzasιn qaytιp alιp atιrg`oy! …
2. Ko`p noqat teksttegi abzatstιn` baslanιw aldιnan qoyιladι. Bunday jag`dayda aldιn`g`ι teksten u`zilgen pikirdin` dawamι ekenin bildiredi:… Serjanov Mamutovtιn` u`yine kelgen usι demlerde Da`wletov Qudaybergen g`arrιnιn` u`yinde otιrg`an edi.
3. Basqanιn` miynetinen alιng`an tsitata tu`sirilip qaldιrιlg`an ga`plerdin` ornιna ko`p noqat qoyιladι: mιs: Belgili sιnshι Kazbek Sultanov «Dag`ιstan» kemesinin` kayutalarιn ko`rip ju`rip bιlay dedi: … isenimim ku`shli, Aral ele burιng`ι halιna keledi ha`m suwlarιnda «Dag`ιstan» kemesi de ju`ze baslaydι.
4. Ko`p noqat gazeta maqalalarιndag`ι temalardιn` tu`sirilip qaldιrιlg`an so`zlerdin` ornιna qoyιladι. Mιsalι 1. Otιnιn`ιz so`nbesin… 2. Keler ku`nnen u`mit ko`p …
Ga`p ishinde qoyιlatug`ιn irkilis belgileri.
Ga`p ishinde qoyιlatug`ιn irkilis belgileri sintaksislik birliklerdin` du`zilislik o`zgesheliklerine qaray: 1) jay ga`plerdin` irkilis belgileri ha`m 2) qospa ga`plerdin` irkilis belgileri bolιp ekige bo`linedi.
Jay ga`pler du`zilislik, ma`nilik ha`m intonatsiyalιq o`zgesheliklerge iye bolιp keledi.
Sonlιqtan jay ga`plerde bo`liwshi ha`m ajιratιwshι irkilis belgilerinin` ekewide qollanιladι.
Jay ga`plerde to`mendegi irkilis belgileri qollanιladι.