*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 3,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Korporativ tizimlar.
Yuqorida aytib o‘tilganidek, biznesning asosini resurslar tashkil etadi. Ular korporativ tizimda ta’sir oikazish uchun asos boiib xizmat qiladi. Dastlab, iqtisodiy faoliyatning ko‘rinish shakli hunarmandchilik shaklida boiib, xususan, hunarmandlar asosiy resurslarga - zarur moddiy resurslarga, bilim va ko‘nikmalarga, savdo qilish qobiliyatiga va boshqalarga ega edi. Rivojlanish jarayonida yordamchi funksiyalarni bajaradigan xodimlar ishtirok etgan faoliyat shakllari paydo boidi, bunda asosiy resurslami ish boshqaruvchilar tomonidan nazorat qilib kelindi. Jamiyatni rivojlantirish jarayonida nafaqat iqtisodiy faoliyat shakllari, balki mahsulotga boigan talablar ham o‘zgarib bordi(estetik ko‘rinish, 59 https://iqtisodiygazeta.uz/2018/04/19/mulohaza-uchun-mavzu-ijtimoiy-kapital/ 201 sifat va boshqalar). Bu esa, ushbu talablami qondirish uchun bir qator resurslardan foydalanish zarurligiga olib keldi. Ishlab chiqarish rivojlanib borayotganligi sababli, korxona uchun zarur boigan resurslarga ega boigan muayyan funksiyalarni bajaradigan ko‘plab odamlar iqtisodiy faoliyatga jalb qilingan. Ulaming har biri, korxonaning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Dastlab, mahsulotlar asosan oddiy ko‘rinishda edi, shuning uchun odamning talablari ham ancha past edi. Bunday holat odamlami tezda mukammallushuviga, dunyoqarashining o'sishiga imkonini berdi. Boshqa tomondan, biznes "egalari" ning haqiqiy ta’siri ancha past edi. Ushbu holat XX asming 30 yillaridan to 70 yillarigacha boigan davrda sezilarli darajada o‘zgardi. Texnik taraqqiyot ijtimoiy makonni butunlay o'zgartudi, tez harakatlanish imkoniyatlari paydo boidi, bu esa insonlaming o‘z ehtiyojlarini tugilgan va yashagan joyda amalga oshirishga olib keldi. Natijada mehnat migratsiyasi, tovar va xom ashyo zahiralari hamda ulaming harakatlanishi paydo boidi. Tadbirkorlarda yanada samarali resurslar - malakali mutaxassislar, eng yaxshi xom-ashyolarga jalb etish, yanada qulay bozorlarda ishlash imkoniyati paydo boidi. Bu raqobatning kuchayishiga olib keldi. U, o‘z navbatida, xodimlaming talablarini aniqlaydigan texnologiyalami rivojlantirishni rag‘batlantirdi, tashkilotlaming malakali kadrlariga boigan ehtiyojini shakllantirdi. Tashkilotlami kengaytirish boshqamv ko'nikmalarini shakllantirishni talab qildi, tashkilotda boshqamv funksiyasini mahalliylashtirishga olib keldi-professional menejerlar paydo boidi. Texnologiyalar yanada rivojlanib borayotganligi sababli, mahsulotlar sifat va naflilik jihatdan o‘zgarib, alohida resurslaming ahamiyati ham o‘zgarib bordi. Maium boiishicha, har qanday kishini faqat ishlash uchun emas, uni yangiliklami izlanishga va ko‘p hollarda bu yangiliklami izlash va uni hayotga qoilashga o‘rgatish kerak ekan. Malakali xodimlami qidirish va o‘qitish uchun har doim korxona zarar ko‘rib borgan. Shimga ko‘ra, korxona tomonidan xodimlarga nisbatan munosabat o‘zgargan. Ayrim vaqtlarda, moddiy resurslaming egasi boimagan odamlar tashkilot resurslarini taqsimlash jarayoniga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan. Bundan tashqari, raqobat, texnologiya va ixtisoslashuv-ning rivojlanishi xom ashyo etkazib bemvchilarining mahsulot ishlab chiqarishga boigan ahainiyatini o‘zgartirishga olib keldi - ishchilar ham tashkilotning 202 resurslarini taqsimlashga ta’sir ko'rsatib kelingan. Natijada, moddiy kapital egalari tashkilotni mutlaq nazorat qilish imkoniyati-tashkilotni nima qilish kerakligini va qanday qilib aniq belgilash imkoniyatini yo‘qotgan. Umuman olganda, korporativ munosabatlar ishtirokchisining kompaniya resurslarini taqsimlash jarayoniga ta’siri ushbu tizimda ishtirokchining o'mi va |