197
1920 il 28 apre l tarixli qəzetlə rdə verilmişdi.
Aprel işğalından (1920) sonra AZƏRTAc Azə rbaycan Mətbuat
Mərkə zin in tərkib ində Rusiya Teleqra f Agentliy i Qafqaz Ölkə Müvəkkilliy inin şöbəsi kimi fəa liyyət göstərmiş,
Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Sovetinin qəra rı ilə 1921 ildən Azə rbaycan Teleqraf Agentliy inə (A zər.TA)
çevrilmişdi. 1972 ildən "Azərin form" adlanırd ı. Sovet İttifaqı Teleqraf Agentliyinin (SİTA) tərkibinə daxil id i. Azər-
baycan yenidən dövlət müstəqilliyi qazandıqdan sonra Azərbaycan Respublikası Pre zidentinin 1992 il 18 dekabr tarixli
sərəncamı ilə bu quru mun tarixi adı (AZƏRTAc) ö zünə qaytarılmışdır. Azə rbaycan Respublikası Pre zidentinin 1995 il
3 ma rt tarixli fə rmanı ilə ənənəvi adı sa xlan ılmaqla, A zərbaycan Respublikasının Na zirlər Kab ineti yanında Dövlət
Teleqraf Agentliyinə, 2000 il 17 yanvar tarixli fə rmanla isə müstəqil A zərbaycan Dövlət Te leqraf Agentliyinə
çevrilmişdir.
"AZƏRTAc" müasir Azərbaycan həqiqətlərini, ölkədə demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğunu,
iqtisadiyyatın inkişafını, sosial-mədəni sahədə qazanılmış uğurları, respublikan ın beynəlxalq aləmdə nüfuzunun
yüksəlməsini əks etdirən informasiya və fotoinformasiyaları yayır, dünyada cərəyan edən ən mühüm hadisələr barədə
operativ mə lu mat verir.
Əd.: Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920). Parlament (stenoqrafik hesabatlar), B.,1998; Aзepбaйджанская
Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998;
AZƏRBAYCAN TÜRK DÖVLƏTĠ - 1918-20 illərin mətbuat səhifələrində Azərbaycan Xalq
Cü mhuriyyətinin adlarından biri. Dövrün bir ço x ziyalıları öz yazılarında Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətini Azərbaycan
Türk Dövləti adlandırırdılar.
AZƏRBAYCAN VƏTƏNDAġ LIĞI HAQQINDA ƏSASNAMƏ - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin
vətəndaşlıq norma larının müəyyən edən hüquqi sənəd. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Hökumətinin 1918 il 23 avqust
tarixli qərarı ilə təsdiq olunmuşdur. Əsasnamənin birinci maddəsinə görə, 1914 il iyulun 19-na qədər A zərbaycan Xa lq
Cü mhuriyyətinin ərazisində yaşamış və hər hansı in zibati idarə və ya ictimai zü mrə tərəfindən qeydə alın mış hər bir şəxs,
həmç inin istər ölkə da xilində və ya onun xa ric ində Azərbaycan vətəndaşından doğulmuş, ölkə əra zisində 5 ildən yuxa rı
yaşamış və ölkədə məskunlaşmış, yəni evləri, iş yerləri olan şəxslər Azərbaycan vətəndaşı hesab edilird i. Xarici vətəndaş
Azərbaycan vətəndaşı ilə n ikaha g irdikdə o, Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin vətəndaşı hesab olu-nurdu. Azərbaycan
vətəndaşı eyni vaxtda başqa ölkənin vətəndaşı ola bilmə zdi. Ya lnız A zərbaycan Xalq Cü mhuriy-yətinin vətəndaşları
ölkədəki bütün siyasi hüquqlara (mərkəzi qanunvericilik və yerli özünüidarə orqanlarına seçki-lərdə fəal və passiv iştirak
etmək hüququna və s. hüquqlara) ma lik idilər. Əsasnaməyə görə, Höku mətə xaric i ölkə və-təndaşların ın dövlət qulluğuna
dəvət etmək səlahiyyəti verilirdi. Əsasnamədə xaric i vətəndaşın Azərbaycan vətəndaş-lığın ı qəbul et məsi və ya
Azərbaycan vətəndaşının digər ölkənin vətəndaşlığına keç məsi qaydalarının xüsusi qanunla müəyyən ediləcəyi qeyd
olunmuşdu.
1919 il avqustun 11-də Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parla mentində Azərbaycan Vətəndaşlığı Haqqında
Qanun qəbul edildikdən sonra Höku mətin Azə rbaycan Vətəndaşlığı Haqqında Əsasnaməsi qüvvədən düşdü.
Əd.:
Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998;
AZƏRBAYCAN VƏTƏNDAġLIĞI HAQQINDA QANUN - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin vətəndaşlıq
normalarını müəyyən edən qanunvericilik aktı. 1919 il avqustun 11 –də Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parlamenti
tərəfindən qəbul edilmişdir. Qanun 4 bölmədən ibarət idi: 1. Vətəndaşlığın müəyyən edilməsi; 2. Vətəndaşlığın verilməsi;
3. Vətəndaşlığın itirilməsi; 4. A zərbaycan vətəndaşlığı haqqında 1918 il 23 avqust tarixli Əsasnamənin qüvvədən
düşməsi.
Qanunun birinci bölməsinin 1-ci maddəsinə əsasən, milliyyətindən və dini mənsubiyyətindən asılı o lmayaraq,
özləri və ya valideynləri Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ərazisində doğulmuş keç miş Rusiya imperiyası vətəndaşları
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin vətəndaşları hesab olunurdu.
Qanuna görə, Azərbaycan vətəndaşlarından doğulanlar, Azərbaycan vətəndaşlarına ərə getmiş xarici vətəndaşlar,
17 yaşı tamam olmamış və Azərbaycan vətəndaşı tərəfindən övladlığa götürülmüş xarici vətəndaşlar Azərbaycan Xalq
Cü mhuriyyəti vətəndaşı hüququ qazanırd ılar. Xarici vətəndaşa ərə getmiş Azərbaycan vətəndaşı boşandıqda, 17 yaşına
çatmamış Azərbaycan vətəndaşının xarici vətəndaşdan doğulmuş övladı, elmi və d igər istedadı ilə Azərbaycana xüsusi
xid mət göstərmiş və A zərbaycana köç müş xaric i vətəndaş, Azərbaycanda hərbi və mülki xid mətdə olan xa ric i vətəndaş da
Azərbaycan vətəndaşlığı hüququ əldə edirdi. A zərbaycan vətəndaşlığını qəbul edən hər bir şə xs Azə rbaycan dövlətinə
sədaqət barədə Əsasnamədə olan xüsusi mətn əsasında and iç məli id i (ba x Vətəndaşlıq haqqında and).
Azərbaycan vətəndaşı başqa ölkənin vətəndaşlığını qəbul etdikdə o, A zərbaycan vətəndaşlığı hüququnu itirird i.
Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmaq istəyən şəxslər yerli da irə məhkə mə lə rin in in zibati bölməsinə ərizə ilə mürac iət
etmə li və öz ərizələ rində hansı ölkənin vətəndaşlığını qəbul etdiklərini bildirmə li idilər. Azə rbaycan vətəndaşlığından
çıxmış şəxs yenidən Azərbaycan vətəndaşlığına qayıtmaq barədə yalnız 5 ildən sonra ərizə ilə mü raciət edə bilərdi.
İcazəsiz olaraq xarici vətəndaşlığı qəbul etmiş şəxslər isə yaln ız Cü mhuriyyət Höku məti daxili işlər nazirinin xüsusi
icazəsi ilə yenidən Azə rbaycan vətəndaşlığını qəbul edə bilərd ilə r.
Əd.:
Aзepбaйджанская Демократиская Pecnублика (1918-1920), Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998;