[]

240 
 
Əlavə 2 
  
A.Bakıxanov əfşar-türk tayfasından olan iri feodal Aşur xan haqqında məlu mat 
verərək ya zır  ki, Azə rbaycan sərdarı Aşur  xan özünü Hüseyn şahın oğlu kimi q ələ mə  
verən  fırıldaqçı  Sa m  Mirzə  ilə   mübarizə   aparmaq  üçün  Fətəli  xan  Əfşarla   birgə  öz 
qoşunu ilə İrəvandan getdi. H.l 155  (1743)-ci  il dekab rın  24-də qazıqumuqlu  Surxay 
xanın oğlu Məhəmməd  ləzgi və Şirvan qeyri-nizami qoşun dəstələri  ilə Aşur  xanı və 
Fətəli xanı Ağsu şəhərinin ya xınlığındakı şah bağının yanında qarşıladı. Burada döyüş 
başladı. Fətəli xan  və Aşur xan düşmənə qalib gəldilər. Məhəmməd 1000 nəfərə yaxın 
itki və əsir verə rək yaralı ha lda Dağıstana qaçdı. Sa m Mirzə isə Gü rcüstana çəkildi. Bu 
qələbədən  sonra  Aşur  xan  və  Fətəli  xan  az  sayda  ləzg inin  sığındığı  Ağsu  şəhərini 
mühasirəyə aldılar və b ir neçə gündən sonra ələ keçirib talan etdilər. Aşur xan nəslin in 
1743-cü  ilə a id ailə  xronikasında daha sonra xəbər verilir ki,  Nadir şah Abşeronda üç 
kəndi  - Sabunçu, Zabrat və  Keşlə  kəndlərini Aşur  xana  bağışla mış, v ilayətdə asayişə 
nəzarət  et məyi  və  onu  düşmənlərdən  qorumağı  ona  tapşırmışdı.  Be lə liklə,  hə min 
neftverən  torpaqlar,  Aşur  xan ın  rus  çarizmi  A zərbaycanı  işğal  etdikdən  sonra  rus 
inzibati orqanları tərəfindən Aşurbəyovlar soyadı ilə  zadəgan nəsli  kimi qeydə alınan 
törəmələrinin mü lkiyyəti kimi təsbit olunmuşdur. Aşur xan  nəslinin 1743-cü ildən bəri 
şəcərəsini (Nabat xan ım istisna olmaq la, ancaq kişi nəslinin) veririk. 

---

241 
 
QEYDLƏR 
 
1.
 
Əliyar  bəy  -  Bəy titulundan imtina etmiş, özü və övladları rəiyyət olmuşlar 
(şəcərədəki qeyd). 
2.
 
Nabat  xanım  Qoca  bəy  qızı  (1795-1912)  -  Adlı-sanlı,  dövlətli,  Bakı 
xanımlarından,  şairə.  Xeyriyyəçilik  fəaliyyəti  ilə  tanın mışdır  (Şo llar  su  kəmərin in 
çəkilməsində,  Sabunçudakı  xəstəxananın,  Bakı  yo xsulları  üçün  hamamın  və  s. 
tikilməsində  iştira k  et mişdir),  İnşası  1914-cü  ildə  başa  çatdırılan  böyük,  yaraşıq lı 
Təzəpir  məscidini  t ikd irmişdir.  Nabat  xan ım  117  yaşında  v əfat  et miş,  Tə zəpir 
məscidin in astanasında dəfn olunmuşdur. 
Teymur   bə y  Qar a  bəy  oğlu  -  Ne ft  sahibkarı  (XIX  əsrin  30-cu  illə rin in 
sonlarında  anadan  olmuş  -  1908-ci  ilin  sentyabr  ayında  vəfat  etmişdir).  Cənazəsi 
sərdabədə saxlanılmış və vəsiyyətinə görə bir ildən sonra Arvadı Tutu xanımın və bir 
neçə qohumunun müşayiəti ilə gəmilə İrana, oradan isə İraqa aparılaraq Kərbəlada dəfn 
olunmuşdur. Qəbri üstündə məscid tikilmişdi. 
Əli bəy (1878-yanvar, 1940) və Balabəy (1882-1937) - Tey mur bəyin oğulları, 
neft  sahibkarla rı.  Əlibəy  Bakıda  orta  təhsil  almışdır.  Bababəy  rus  gimna ziyasını  və 
Tiflisdə  iqtisadiyyat  kursların ı  bit irmişdir.  Mesenat  olmuş dur.  Ruhulla  A xundovu 
(realn i mə ktəb), Azə rbaycan EA prezidenti Mirəsəddulla Mirqasımovu (Odessada Tibb 
İnstitutu),  Hən ifə  Pirverdiyevi  (realn i  məktəb)  və  s.  o xutmuşlar.  Bakı  su  kəmərin in 
çəkilməsində,  Sabunçudakı  xəstəxananın,  Peterburqda  böyük  məscidin   və  s. 
tikilməsində  iştira k  et mişlər.  Ba labəy  1935-ci  ildə   həbs  olunub  Qaza xıstana  sürgün 
edilmişdir. Ölü mündən sonra bəraət almışdır. 
RəĢad  bə y B alabəy  oğlu  (1909-1944)  -  Hərbi həkim. Tibb institutunu bitirən 
kimi  cəbhəyə  getmiş,  1944-cü  ilin  sentyabr  ayında  Macarıstanda,  sovet  qoşunları 
Budapeşti alarkən ö lü mcül yaralan mış və orada - kənddə dəfn edilmişdir. 
Hacı  Mehdiqulu  bəy  Əhməd  bəy  oğlu  (1837-ö.l920-ci  illər)  -  1894-cü  ildə 
Bakı  şəhərinin   kübar  və  zadəganlarının   nümayəndəsi  kimi  qiy mətli  hədiyyələrlə 
(daş-qaşla  bəzədilmiş  qızıl  xəncər  və  s.)  II  Nikolayın  tacqoyma  mərasimində  iştirak 
etməyə göndərilmiş və bu münasibətlə Stanislav ordeni ilə  təltif o lunmuşdu. 
Ġsa  bəy  (1881-1937)  -  Tanın mış  siyasi  və  ictimai  xadim.  1937-ci  il  dekabrın 
31-də həbs edilib. Gü llə lən mişdir. 
Hacı  Ġbrahim  Əjdər  bəy  Musaxan  bəy  oğlu  (1858-1923)  -  Təzə  bazarın 
qənşərindəki Göy məscidi tikdirmiş və orada da dəfn olunmuşdur. 

---

242 
 
ƏDƏBĠYYAT 
 
Mənbələ rin və ədəbiyyatın qısa xülasəsi 
 
1
 Крачковский И.Ю. Избранные сочинения, т. IV,М.-Л .,1957 
2
  Əlya zmasını  istifadə  etdiyimiz  mikrofilmi  Azə rbaycan  EA  Şərqşünaslıq 
İnstitutunun kitab xanasında saxlanılır. 
3
  Notices e xtra its des  manuscrits de la   Bib liotheque bu Ro i, t.II, Pa ris ,  1789; 
Буниятов    3.M.  Изд,  текста,  перевод  прим.  и  прил.    "Kитаб 
талхис ал-асар ва аджаиб ал-малик ал-каххар". M., 1971. 
4
  Məhəmməd ibn Əh məd İyas əl-Hənəfi. Naşq əl-ə zhər fi əca ib ə l ə ktar (Asiya 
xalq ları İnstitutunun əlyazması, B-1033). 
5
  Biz  "Hüdud  əl-alə m"   in   prof.  V.Minorski  tərə findən  geniş  və  ço x  qiy- 
mət li  şərhlərlə   çapdan  bura xılmış  ingiliscə  tərcü məsindən  də  istifadə   et mişik. 
Ba x:  Hudud  al-a la m,  translated  and  exp lained  by  V.  Minorsky,  E.  J.  W.  Gibb. 
Memoria l Se ries, New Se ries, XI, London, 1937.  
6 
Миклу хо-Маклай Н.Д. Географическое сочинение    XIII 
B
.
 Н
a персидском 
языке. Ученые записки институ та Boстоковедения, 
T
.IX,
 
M-.JI., 1954. 
7
  Ha mdallah  Mustawfi  of  Qa zwin,  ed.  G.  Le  Strange,  ser  E.J.W.  Gibb, 
XXIII, Le iden, 1915. 
8
  Əmin  Əh məd  ər-Ra zi.  Hə ft  İqlim.  Asiya  xa lqları  İnstitutunun  əlyazması 
Peterburq şöbəsi, RF N°60(6). 
9
  Рашид  а д-Дин  Сборник  ле тописей,  т.III.
 
П
ЕРЕВОД 
  A.K.Apeндса,  M.JI., 
1946;  Fə zlu llah  Rəşid  əd-Din.  Cə mi  ət-təvarix,  t.III  Сос т.. 
НАУЧНО
-
КРИТИЧЕСКОГО 
ТЕКСТА НА ПЕРСИДСКОМ ЯЗЫКЕ
.  A. A. Aлиза де, 1957. 
10
 Həsən  bəy  Rumlu.  Əhsən  ət-təvarix,  t.XI,  pyK.  ЛГПБ,  ка талог 
Дорна, N2287. 
11
 A Chronicle o f early Safa wis being the Ahsanu't -tawarikh of  Hasani  Ru mlu, 
edited by C.N.Seddon, Gae kwa rd's Oriental series, v.I. XLVI I (Persian te xt, v.II, LXIX 
(English trans). Ba roda, 1931, 1934.  
12
 Storey  S.A.  Persian  Literature,  a  b io-bib liographica l  Survey,  И.П. 
Петрушевский.  Иранские  источники  по   истории  Азербайджана,  вып.  I.  
Баку, 1949. 
13
 L.L.Bellan.  Shah  Abbas  I,  sa  vie,  son  histoire,  1932.  C
M
.
 
Storey,  op. 
cit.    sect.    II,  fasc.    2,  pp.310-312;  И.  П.  Пе трушевский.      Очерки  по  ис тории  
феодальных  о тношений  в  Азербайджане  и  Армении  в  XVI-начале  XIX  вв.  Л., 
1949; Rəh mani А. А. "Tarix-i alə m aray-i Abbasi" Bab, 1960. 
14
RF  EA  Asiya  xalqları  İnstitutunun  Sankt-Peterburq  şöbəsində,  Britaniya 
mu zeyində 
və 
i.a. 
Bax: 
Миклу хо-Маклай 
Н.Д. 
Описание 
таджик 
ских  и  персидских  рукописей  Института  Востоковедения  АН  РФ,  М.-Л., 

---