00i11az titul(1-7)

136 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KOMPÜTER 
 
5.1.
 
 İdarəetmə paneli 
5.2.
 
 Səsin idarə edilməsi 
5.3.
 
 Kompüterin elektrik enerjisi sərfiyyatının idarə edilməsi 
5.4.
 
 İstifadəçi hesabları və ailə təhlükəsizliyi 
5.5.
 
 Kompüterin uzaqdan idarə edilməsi 
 
  LAYİHƏ

---

 
137 
 
 
 
Kom
p
ü
ter
 
5 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əməliyyat  sistemi  kompüterin  qurğuları  ilə  biz  istifadəçilərin  arasında 
"vasitəçilik" edən bir proqramdır.
 
Eyni zamanda əməliyyat sistemi proqramların 
quraşdırılması  və  onların  işləməsi  üçün  zəruri  şəraiti  təmin  edir.  Əməliyyat 
sisteminin  həll  etdiyi  məsələlər  çox  müxtəlifdir  və  kompüterdə  işin  bütün 
sahələrini əhatə edir. 
Ancaq ətraflı baxılsa, əməliyyat sistemi bir proqram deyil, tam bir proqramlar
paketidir. Bu proqramlar fayllarla işləməyə, kompüter şəbəkələrini təşkil etməyə
və  İnternetə  bağlanmağa,  istifadəçilərin  kompüterə  çıxışını  idarə  etməyə, 
kompüterə  kənardan  icazəsiz  qoşulmağın  qarşısını  almağa  və  başqa  işlərin 
yerinə yetirilməsinə imkan verir. 
Əməliyyat  sisteminin  yerinə  yetirdiyi  məsələlər  həqiqətən  çoxdur.  Ayrı-ayrı 
məsələlərə,  adətən,  əməliyyat  sisteminin  tərkibinə  daxil  olan  ayrıca  utilitlər 
cavabdehdir.  Bu  utilitlər  vasitəsilə  hər  hansı  parametrlərin  köklənməsi  üçün 
həmin  utilitləri  başlatmaq  lazımdır.  Əməliyyat  sisteminin  bütün  əsas 
köklənmələri və kompüterdə işin müxtəlif aspektlərinə cavabdeh olan utilitlər 
istifadə rahatlığı üçün bir yerdə toplanıb. Bu yer İdarəetmə paneli adlanır.        
 
İSTİF
A
D
Ə
Çİ 
TƏTBİQİ P
R
OQRAM 
ƏMƏLİYYAT SİSTEMİ 
APARAT TƏMİNATI 
  LAYİHƏ

---

138 
 
 
 
 
 
   
PowerPoint proqramında "Hesablama texnikasının qısa tarixi" mövzusunda təqdimat 
hazırlayın. Bunun üçün dərsliyin sonunda verilmiş yardımçı materiallardan, eləcə də 
İnternetin imkanlarından istifadə edin.  
 
İlkin yoxlama 
1. 
Əməliyyat sistemi nədir? 
a) tətbiqi proqram   
 
 
b) sistem proqram 
c) proqramlaşdırma sistemi   
 
d) VBİS 
 
2. 
Əməliyyat sistemi və onun elementlərinin köklənməsi üçün alətlər qrupu necə 
adlanır? 
a) İdarəetmə paneli
   
 
 
b) iş masası
 
c) Baş menyu 
 
 
 
d) alətlər paneli
 
 
3. 
Bu qurğulardan hansı analoq siqnalları rəqəmsal siqnallara çevirir? 
a) mikrofon  
 
 
 
b) səsucaldan 
c) səs kartı   
 
 
 
d) qulaqlıq 
 
4. 
Bunlardan hansı səs faylı deyil? 
a) WAV 
 
 
 
 
b) MPEG 
c) MIDI 
 
 
 
 
d) MP3 
 
5. 
İlk səsyazma qurğusu necə adlanırdı? 
a) patefon   
 
 
 
b) qrammofon 
c) fonoqraf   
 
 
 
d) telefon 
 
6. 
Elektrik siqnallarını rəqəmsal şəklə çevirən qurğu necə adlanır? 
a) rəqəm-analoq çeviricisi 
 
 
b) analoq-rəqəm çeviricisi 
c) modulyator 
 
 
 
d) demodulyator 
 
7. 
Bunlardan hansı səs informasiyasının çıxış qurğusudur? 
a) mikrofon  
 
 
 
b) monitor 
c) səsucaldan 
 
 
 
d) modem 
 
8. 
Verilənləri icazəsiz istifadədən qorumaq üçün bu sözdən istifadə olunur. 
a) istifadəçi adı
 
 
 
 
b) parol
 
c) açar söz
   
 
 
 
d) identifikator
 
 
9. 
Bu sözlərdən hansı qədim yunan dilində "uzaq" deməkdir? 
a) mikro 
 
 
 
 
b) kilo 
c) makro 
 
 
 
 
d) tele 
 
10. 
Hansı qısaltma "kəsilməz enerji qaynağı" deməkdir? 
a) UTP 
 
 
 
 
b) UPS 
c) USB 
 
 
 
 
d) VPN 
L A Y İ H Ə  
  LAYİHƏ

---

 
139 
 
 
 
Kom
p
ü
ter
 
5 
 
İ
DARƏETMƏ PANELİ
 
 
 
 
 
Televizorun, mobil telefonun, adətən, hansı parametrlərini dəyişirsiniz? 
 
Tanıdığınız hansı elektron məişət cihazlarında parametrlərin dəyişdirilməsi 
nəzərdə tutulub? 
 
 
 
Göstərilən parametrləri necə kökləyirsiniz? Cədvəli doldurun. 
 
№ 
Parametrlər 
Kökləmə yolu 
1 
İş masasının fonu 
 
2 
Ekran qoruyucusu  
 
3 
Tarix və zaman 
 
4 
Dil 
 
5 
Simgələrin iş masasında yerləşməsi 
 
6 
Kompüterin lokal şəbəkəyə qoşulması   
 
– Hansı hallarda İdarəetmə panelinə müraciət edirsiniz? 
– Kompüterinizi lokal şəbəkəyə qoşmaq üçün İdarəetmə panelinin hansı bölümündən 
istifadə etməlisiniz?
 
 
Bəziləri  elə  düşünür  ki,  əməliyyat  sisteminin  köklənmələrinin  dəyişdirilməsi 
təcrübəli istifadəçilərin işidir və yeni, təcrübəsiz işçilər bununla məşğul olmasalar 
yaxşıdır.  Ancaq  praktikada,  əslində,  hər  şey  başqa  cürdür,  çünki  bir  çox  hallarda 
elementar (məsələn: kompüteri şəbəkəyə qoşmaq kimi) kökləmələr etmədən keçin-
mək, sadəcə,  mümkün deyil. Windows əməliyyat sistemini və onun elementlərini 
kökləmək üçün Control Panel (İdarəetmə paneli) adlandırılan xüsusi vasitə vardır.
 
 
 
F Ə A L İ Y Y Ə T  
5.1 
  LAYİHƏ

---